فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان

مقاله پژوهشی ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی

پژواک فرهنگ در کلام هستی: خوانش صدرایی تحولات فرهنگ در سایۀ ترابط جهان طبیعت و جهان اجتماعی

محسن لبخندق

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.362653.1633

چکیده

ذیل حکمت متعالیه و با تکیه بر «نظریۀ فرهنگی صدرایی» می‌توان به روش قیاسی-برهانی، چگونگی ترابط فرهنگ و جهان طبیعت را تحت ربوبیت الهی تبیین کرد و الگویی برای تبیین تحولات فرهنگی از این مسیر ارائه داد. براساس «نظریۀ فرهنگی صدرایی»، فرهنگ یک جوهر معنایی است؛ بنابراین در تبیین ابعاد ترابط فرهنگ و طبیعت، این پرسش مطرح می‌شود ... بیشتر ذیل حکمت متعالیه و با تکیه بر «نظریۀ فرهنگی صدرایی» می‌توان به روش قیاسی-برهانی، چگونگی ترابط فرهنگ و جهان طبیعت را تحت ربوبیت الهی تبیین کرد و الگویی برای تبیین تحولات فرهنگی از این مسیر ارائه داد. براساس «نظریۀ فرهنگی صدرایی»، فرهنگ یک جوهر معنایی است؛ بنابراین در تبیین ابعاد ترابط فرهنگ و طبیعت، این پرسش مطرح می‌شود که ترابط انسان، جامعه و طبیعت، چه نقشی در انسداد یا انفتاح معنایی جوامع و شکل‌گیری فرهنگ‌های مختلف دارد و این تحولات معنایی چه بازتابی در جهان طبیعت می‌یابد. این مسیر نظری روشن خواهد کرد که تأثیرپذیری فرهنگ از جهان طبیعت به دو سنخ «تکوینی و غیرارادی» و «آگاهانه و همراه با قصد و ارادۀ انسان‌ها» قابل‌تقسیم و ذیل عنوان «سایۀ جهان طبیعت بر فرهنگ» قابل‌بررسی است. «بازتاب تکوینی و غیرارادی جهان طبیعت در فرهنگ‌ها» در سه سرفصل «بذل و کتمان معنا از سوی جهان طبیعت در ترابط با فرهنگ»، «قهر و مهر عملی جهان طبیعت در ترابط با فرهنگ» و «امتداد اقلیم در فرهنگ» قابل‌تبیین است و بازتولید آگاهانۀ جهان طبیعت در متن فرهنگ، ذیل دو سرفصل «تفسیر و نمادسازی (معنابخشی ملهم از جهان طبیعت)» و «بازآفرینی فرهنگی صور محسوس مقتبس از جهان طبیعت (صورتگری به معانی)» تبیین می‌شود. تغییراتی نیز که از مسیر فرهنگ در جهان طبیعت ایجاد می‌شود، ذیل عنوان «سایۀ فرهنگ بر جهان طبیعت» قابل‌بررسی و ذیل دو عنوان «انعکاس فرهنگ در باطن طبیعت» و «انعکاس فرهنگ در کالبد طبیعت» قابل‌واکاوی است.

مقاله پژوهشی بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

بنیادهای نظری مقاومت در برابر قدرت‌های استعماری در نظام اندیشگی شیخ فضل‌الله نوری

محمد ملک زاده

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 23-37

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.362330.1631

چکیده

شیخ فضل‌الله نوری نمایندۀ جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. از جمله مسائلی که دغدغۀ ایشان در ایران بود، استبداد و استعمار در کنار حفظ استقلال کشور بود؛ مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطۀ مشروعه در ایران قرار داد. شیخ فضل‌الله ... بیشتر

مقاله پژوهشی بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

از «کشف اسرار» تا «ولایت فقیه»: ثبات در اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)

اکبر اشرفی

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 39-51

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.360367.1623

چکیده

نظریۀ ولایت فقیه یکی از مهم‌ترین ارکان اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) برای رهبری جامعۀ اسلامی در عصر غیبت امام معصوم (ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل بدهد و به آن به‌عنوان اولین تجربۀ حاکمیت فقیه بر جامعه نمود عینی ببخشد. سوال اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا اندیشۀ سیاسی امام ... بیشتر نظریۀ ولایت فقیه یکی از مهم‌ترین ارکان اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) برای رهبری جامعۀ اسلامی در عصر غیبت امام معصوم (ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل بدهد و به آن به‌عنوان اولین تجربۀ حاکمیت فقیه بر جامعه نمود عینی ببخشد. سوال اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا اندیشۀ سیاسی امام خمینی از زمان انتشار کتاب کشف اسرار تا تدوین کتاب ولایت فقیه دچار تحول شده یا ثابت بوده است. برای پاسخ به این سؤال با بهره‌گیری از روش مقایسه‌ای، محتوای دو کتاب امام خمینی با عنوان کشف اسرار و ولایت فقیه تحلیل و بررسی شده‌ است. فرضیۀ پژوهش براین‌اساس است که امام خمینی نظریۀ ولایت فقیه را در هر دو کتاب مذکور مطرح کرده است و مجتهد عادل را در عصر غیبت، جانشین امام معصوم با تمام اختیارات او می‌داند. بنابراین امام خمینی در زمان‌های مختلف براساس مقتضیات زمان و مکان – که از نظر ایشان دو عنصر کلیدی در اجتهاد است – ابعاد مختلف اندیشۀ سیاسی خود را مطرح کرده است، اما چارچوب اندیشۀ سیاسی امام خمینی از ابتدای نظریه‌پردازی تا پایان عمرشان ثابت بوده است. چارچوب نظری حاکم بر اندیشۀ امام خمینی در هر دو کتاب، مبتنی‌بر دیدگاه تشیع در باب شیوۀ رفتار مؤمنان با حاکم جائر است که اصل اساسی در این مکتب، نفی همکاری با حاکم جائر است، مگر اینکه شرایط خاصی این همکاری را مجاز کند. این مبنا قادر است اندیشه و عمل سیاسی امام خمینی را در ادوار مختلف سیاسی ایشان از جمله شدت و ضعف رویکرد ایشان را نسبت‌به حکومت پهلوی تبیین کند.

مقاله پژوهشی سنت‌های فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین

تحلیل و نقد «شبکۀ فکری اسلام لیبرال» (JIL) در اندونزی

محسن میری

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 53-70

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.358519.1606

چکیده

شبکۀ فکری اسلام لیبرال (JIL) یکی از جریان‌های روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغه‌های جهان معاصر و به‌طور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحول‌گرا از اسلام با تکیه بر ارزش‌های لیبرالیستی ارائه کند تا به‌گونه‌ای در حل مشکلات و بحران‌های اندونزی تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی ... بیشتر

مقاله پژوهشی بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

ماهیّت فهم اجتماعی نصوص از دیدگاه شهید صدر

محمد آقائی؛ فرزانه نجفی

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 71-86

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.356813.1599

چکیده

فهم اجتماعی نصوص از دیدگاه شهید صدر، نظریه‌ای فقهی-سیاسی است که ساحت‌های مختلف زندگی سیاسی-اجتماعی و اقتصادی فرد مسلمان را دربرگرفته است و او به‌دنبال فهم نصوص شرعی، با تکیه بر ظهورات غیرلفظی است. وی ذهنیت هماهنگ، بر پایه ارتکازات عمومی میان خردمندان از افراد نوع خویش را در فرایند فهم دلیل وارد و پس از فهم لفظی و تعیین دلالت‌های ... بیشتر

مقاله ترویجی بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

واکاوی تأثیر ذهنیت مدرن بر چگونگی برساخته‌شدن نظم سیاسی-اجتماعی در اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)

فاطمه کامرانی؛ سمیه حمیدی؛ پیمان زنگنه

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 87-99

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.343555.1530

چکیده

مدرنیته به شکلی از زندگی و تشکیلات اجتماعی اطلاق می‌شود که عقل خودبنیاد نقاد که پیوسته به بازنگری سنت‌های بشری می‌پردازد، پارادایم اصلی آن را تشکیل می‌دهد. این پدیده در غرب زاده شد و به‌تدریج وارد سرزمین‌های دیگر شد. ورود این سبک تفکر به ایران، واکنش‌های متفاوتی در پی داشت. برخی از روشنفکران سعی کردند با کنارنهادن ارزش‌های دینی ... بیشتر مدرنیته به شکلی از زندگی و تشکیلات اجتماعی اطلاق می‌شود که عقل خودبنیاد نقاد که پیوسته به بازنگری سنت‌های بشری می‌پردازد، پارادایم اصلی آن را تشکیل می‌دهد. این پدیده در غرب زاده شد و به‌تدریج وارد سرزمین‌های دیگر شد. ورود این سبک تفکر به ایران، واکنش‌های متفاوتی در پی داشت. برخی از روشنفکران سعی کردند با کنارنهادن ارزش‌های دینی و سنتی و تقلید از غرب، نظمی مدرن و سکولار را بنیان گذارند. در مقابل، نواندیشان دینی که عمدتاً در دهۀ چهل و پنجاه شمسی رشد چشمگیری داشتند، با این برداشت مخالفت و تلاش کردند با تمسک به ارزش‌های دینی و مصلح‌کردن آن با باورهای مدرن نامتناقض با اسلام، مانع هجوم اندیشه‌های غربی به فرهنگ و تمدنشان شوند. در این پژوهش، براساس سه‌گانۀ لاکانی، تأثیر ذهنیت مدرن بر نظم سیاسی-اجتماعی مطلوب امام خمینی (ره) را به روش توصیفی-تحلیلی مورد کنکاش قرار می‌دهیم. دیدگاه امام خمینی (ره) به‌مثابۀ یکی از نواندیشان دینی برجسته دهۀ چهل و پنجاه شمسی، در رابطه با غرب مبتنی بر نقد جنبه‌های استعماری و اومانیستی آن است؛ کما اینکه برخی از اصول تمدنی آن را با تفسیری دینی که خود از آن ارائه می‌کند، قبول می‌کند و از آن‌ها برای تدوین نظم سیاسی اجتماعی متعالی مدنظرش بهره می‌گیرد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که امام (ره) به‌منظور مقابله با اقدامات هنجارستیز و مدرن‌مآبانۀ شاه که در راستای ترویج امر واقع بود، درصدد بازسازی امر نمادین با محوریت یک نظام سیاسی مبتنی بر ارزش‌های متعال دینی برآمد.

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

رویکرد اسلامی به شهر؛ ویژگی‌های شهر اسلامی

بهرام بیات

دوره 4، شماره 1 ، فروردین 1393، ، صفحه 137-167

https://doi.org/10.22059/jstmt.2014.57079

چکیده

شهر از جمله موضوعات مورد توجه اندیشمندان بوده است. از آنجایی‌ که اسلام، دین اجتماعی است و برای سعادت بشر، راهبرد و برنامه دارد، در پژوهش حاضر برای تحلیل شهر از دیدگاه اسلام و احصای ویژگی‌ها و مؤلفه‌های شهر اسلامی، نظریه‌های سه تن از متفکران مسلمان شامل ابن‌خلدون و فارابی از متقدمین و خانم ابراهیم از متفکران مسلمان معاصر بررسی شده ... بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

تهدیدهای امنیت اجتماعی از دیدگاه مقام معظم رهبری

فریبا شایگان

دوره 3، شماره 2 ، مهر 1392، ، صفحه 245-271

https://doi.org/10.22059/jstmt.2013.55728

چکیده

وجود تنوع در تعاریف امنیت اجتماعی و تهدیدهای آن، بیانگر عدم وفاق دربارة این موضوع است که بخشی از آن ناشی از تأثیرپذیری این دیدگاه‌ها از شرایط اجتماعی کشورهای مورد بررسی است. بنابراین گرچه توجه به دیدگاه‌های دیگران در پژوهشی علمی سودمند است، لکن برای کاربردی بودن آن‌ها باید شرایط کشور و آرای اندیشمندان داخلی و نگاهی بومی را مورد ... بیشتر وجود تنوع در تعاریف امنیت اجتماعی و تهدیدهای آن، بیانگر عدم وفاق دربارة این موضوع است که بخشی از آن ناشی از تأثیرپذیری این دیدگاه‌ها از شرایط اجتماعی کشورهای مورد بررسی است. بنابراین گرچه توجه به دیدگاه‌های دیگران در پژوهشی علمی سودمند است، لکن برای کاربردی بودن آن‌ها باید شرایط کشور و آرای اندیشمندان داخلی و نگاهی بومی را مورد توجه قرار داد. در پژوهش حاضر بر مبنای این تفکر، دیدگاه یکی از متفکران مسلمان ایرانی یعنی حضرت آیه‌الله خامنه‌ای دربارة تهدیدهای امنیت اجتماعی (که بسیار تحت تأثیر وضعیت بومی کشور است) مورد بررسی قرار گرفت. برای این کار از روش کیفی و ابزار تحلیل محتوا استفاده گردید. در فرایند پژوهش به همه سخنان مقام معظم‌ رهبری از آغاز ولایت یعنی سال 1368 تا 1390 مراجعه شد و تهدیدها استخراج و دسته‌بندی شد و در نهایت، نتایج به تأیید 36 نفر از نخبگان نظامی و امنیتی کشور رسید. بر اساس نتایج بررسی، تهدیدهای امنیت اجتماعی در ایران از دیدگاه رهبر شامل ایجاد فتنه و آشوب، تهدید و ارعاب، تبلیغات سوء دشمنان، ایجاد شبهه در عقاید جوانان، ایجاد تفرقۀ مذهبی، دخالت دشمنان در امور داخلی کشور، فساد اخلاقی و مالی، تفرقۀ قومی، قانون‌شکنی، ناامنی محیط اجتماعی، شیوع مواد مخدر و اعتیاد در جامعه و عدم ‌اشتغال جوانان است.

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

جایگاه زن در اندیشه‌ی امام خمینی (ره) و آثار اجتماعی آن

الهام شریعتی؛ هاجر سادات کلانتر معتمدی

دوره 7، شماره 2 ، مهر 1396، ، صفحه 131-153

https://doi.org/10.22059/jstmt.2018.264644.1219

چکیده

زن به عنوان مظهر جمال الهی در تفکر امام خمینی با مفاهیمی ارزشی چون آزادی، عفت، کرامت، مبدأ خیرات، شجاعت و ... پیوند داشته و در تعیین سرنوشت خود و جامعه‌ی خویش بسیار تأثیرگذار است. جایگاه زن در اندیشه‌ی حضرت امام نه در مقابل مرد بلکه در کنار او، عهده‌دار مسؤولیتی شگرف در تمام شؤون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی است. صرف نظر از دوره‌ی کوتاهی ... بیشتر زن به عنوان مظهر جمال الهی در تفکر امام خمینی با مفاهیمی ارزشی چون آزادی، عفت، کرامت، مبدأ خیرات، شجاعت و ... پیوند داشته و در تعیین سرنوشت خود و جامعه‌ی خویش بسیار تأثیرگذار است. جایگاه زن در اندیشه‌ی حضرت امام نه در مقابل مرد بلکه در کنار او، عهده‌دار مسؤولیتی شگرف در تمام شؤون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی است. صرف نظر از دوره‌ی کوتاهی در صدر اسلام که منزلت حقیقی زن توسط پیامبر اسلام و ائمه‌ی معصومین، علیهم السلام، احیا گردید، در سایر ادوار تاریخ، زن جایگاه و ارزش واقعی خود را ندارد. یافته های این پژوهش حاکی از این است که دیدگاه‌های حضرت امام تنها در خصوص حضور زن در اجتماع دارای فراز و فرود بوده به گونه‌ای که در برهه‌هایی از تاریخ پهلوی حضور زن نامطلوب شمرده شده اما حرکت‌های انقلابی زنان در سال‌های شکل‌گیری نهضت اسلامی و جنگ تحمیلی مبارک تلقی می‌شود. این نگرش اثر شگرفی بر حضور اجتماعی زنان در بعد از انقلاب ایجاد می کند. هدف از این مقاله کیفی که به شیوه توصیفی انجام گرفته و نحوه ی گردآوری مطالب آن به صورت کتابخانه ای و از مجموع آثار حضرت امام خمینی، رحمه الله علیه، است بازشناساندن هویت و منزلت زن مسلمان از دیدگاه بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی ایران و نتایج عملی آن از حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی است.

بررسی شاخص های امنیت اجتماعی از منظر « آیت الله سید علی خامنه ای »

فریبا شایگان

دوره 2، شماره 1 ، فروردین 1391، ، صفحه 113-139

https://doi.org/10.22059/jstmt.2012.54311

چکیده

بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

منشأ حیات اجتماعی از نظر علامه طباطبایی

یحیی بوذری نژاد

دوره 2، شماره 2 ، مهر 1391، ، صفحه 41-62

https://doi.org/10.22059/jstmt.2012.54255

چکیده

علامه طباطبایی از متفکران بزرگ اسلامی است که با بیان نظریه اعتباریات، تحول بزرگی در حوزه معرفت‌شناسی ایجاد کرد که بر حوزه‌های مختلف علوم انسانی، به‌ویژه فلسفه اجتماعی تأثیر بسزایی گذاشت. ایشان با بحث درباره اعتباریات اجتماعی، به بررسی مفاهیم و مقوله‌هایی پرداخته است که از جمله عناصر مطرح در حوزه فلسفه اجتماعی و بیانگر دیدگاه‌شان ... بیشتر

مقاله پژوهشی ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی

هستی‌شناسی حیات‌های اجتماعی حلقه‌ای مفقوده در نظام مباحث حکمت اسلامی

ابراهیم خانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.336703.1499

چکیده

هدف از این مقاله، تبیین معنای دقیق هستی‌شناسی حیات‌های اجتماعی و اثبات ضرورت و مزیت جایابی این موضوع در منظومۀ مباحث حکمت اسلامی برای شناخت بهتر قوس نزول و صعود آفرینش از منظر فلسفی است. به این منظور و با روشی فلسفی-تحلیلی، ابتدا امکان جایابی این مسئله براساس موضوع و روش فلسفۀ اسلامی تحلیل و بررسی می‌شود و نشان داده می‌شود که «هستی‌شناسی» ... بیشتر هدف از این مقاله، تبیین معنای دقیق هستی‌شناسی حیات‌های اجتماعی و اثبات ضرورت و مزیت جایابی این موضوع در منظومۀ مباحث حکمت اسلامی برای شناخت بهتر قوس نزول و صعود آفرینش از منظر فلسفی است. به این منظور و با روشی فلسفی-تحلیلی، ابتدا امکان جایابی این مسئله براساس موضوع و روش فلسفۀ اسلامی تحلیل و بررسی می‌شود و نشان داده می‌شود که «هستی‌شناسی» هر موضوعی از جمله حیات‌های اجتماعی در حیطۀ مسائل فلسفۀ اولی است. به این ترتیب فراتر از امکان، این وظیفۀ فیلسوف است که درمورد جامعه از منظر هستی‌شناختی اعلام موضع کند. همچنین اهمیت و لزوم فعلیت این مبحث از بعد تأثیر آن در تعیین الگوهای کلان روشی در علوم اجتماعی مورد بحث قرار می‌گیرد. در گام پایانی، با تشریح جایگاه هستی‌شناسانۀ حیات‌های اجتماعی در قوس نزول و صعود آفرینش روشن می‌شود که شناخت این دو قوس آفرینش بدون هستی‌شناسی حیات‌های اجتماعی دچار نواقص عمده‌ای به‌لحاظ فلسفی است. در مقابل با جایابی این مبحث در منظومۀ قواعد حکمی می‌توان به خوانش‌های نوینی از برخی از قواعد حکمی با رویکرد اصالت جمعی دست یافت. امکان تبیین حرکت جوهری حیات‌های اجتماعی و پرداختن به موضوع فلسفۀ تاریخ در متن مباحث فلسفی، از مزایای این نگرش در چینش و طرح قواعد حکمی است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی ارائه بحث انتقادی اصیل پیرامون ماهیت علوم انسانی جدید و تعیین نسبت آن با دین

نقدی بر اجرای نظریۀ زندگی همگانی یان گل در ایران از منظر اندیشۀ اسلامی با تکیه بر نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبایی

محمد تقی پیربابایی؛ مرتضی میرغلامی؛ رسول حق بیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.344397.1536

چکیده

نظریۀ زندگی همگانی یان گل از نظریه‌های مطرح دربارة برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای شهری است که تجارب اجرایی موفقی را در کشورهای غربی داشته است؛ از این‌رو این نظریه‌پرداز در کشورهای مختلف دنیا از جمله ایران مدنظر قرار گرفته و آثار برجستۀ وی، ترجمه و منتشر شده است. اگرچه اجرای نظریۀ زندگی همگانی گل می‌تواند آثار مثبتی برای کیفیت زندگی ... بیشتر نظریۀ زندگی همگانی یان گل از نظریه‌های مطرح دربارة برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای شهری است که تجارب اجرایی موفقی را در کشورهای غربی داشته است؛ از این‌رو این نظریه‌پرداز در کشورهای مختلف دنیا از جمله ایران مدنظر قرار گرفته و آثار برجستۀ وی، ترجمه و منتشر شده است. اگرچه اجرای نظریۀ زندگی همگانی گل می‌تواند آثار مثبتی برای کیفیت زندگی شهری مانند افزایش سرزندگی، امنیت، سلامت و پایداری داشته باشد، به‌دلیل تفاوت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی میان کشورهای غربی و کشور ایران، امکان‌سنجی و بومی‌سازی آن بسیار ضروری به‌نظر می‌رسد. به همین علت این پژوهش با تأکید بر بعد فرهنگی و با بهره‌گیری از اندیشه‌های اسلامی به‌دنبال نقد این نظریه است. این عمل در پژوهش حاضر با محوریت اندیشه‌های علامه طباطبایی، از فیلسوفان اسلامی برجستۀ معاصر و صاحب نظریۀ ارزشمند ادراکات اعتباری صورت گرفته است. روش پژوهش براساس نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبایی تدوین شده است. با توجه به این نظریه مفاهیم جهان اجتماعی را مفاهیم اعتباری و تغییرپذیر تشکیل می‌دهند؛ از این‌رو برای تحلیل اعتباریات باید هستی‌شناسی و انسان‌شناسی شکل‌دهنده به این مفاهیم شناسایی و تحلیل شوند تا علل پیدایش و کارایی آن‌ها روشن شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اعتباریات اصلی تشکیل‌دهندۀ نظریۀ زندگی همگانی گل، مغایرت‌هایی با اندیشۀ اسلامی دارد. با این حال می‌توان با مدنظر قراردادن اعتباریات تغییریافته بر مبنای اندیشۀ اسلامی برای اصلاح نظریۀ موجود سبب رفع پیامدهای منفی فرهنگی آن شد و از این نظریه برای پاسخ‌گویی توأمان به نیازهای مادی و معنوی شهروندان استفاده کرد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

قرآن و تفقه مرسوم؛ درآمدی بر روش‌شناسی انتقادی قرآن‌گرایان در مواجهه با فقه موجود بر پایۀ مدل اسپریگنز (بررسی موردی: محمد صادقی تهرانی)

علی آقاجانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.358387.1604

چکیده

یکی از جریاناتی که به چالش‌های فقه معاصر پرداخته، نحلۀ قرآن‌گرایان است که دارای طیف‌های گوناگون است. محمد صادقی تهرانی، صاحب تفسیر الفرقان، از زمرۀ قرآن‌گرایانی است که به این چالش توجه داشته و آن را کاویده است. مقاله براساس چارچوب نظری مدل بحران اسپریگنز و مراحل چهارگانۀ آن با تصرفاتی به بررسی نگرش صادقی تهرانی پرداخته است. صادقی ... بیشتر یکی از جریاناتی که به چالش‌های فقه معاصر پرداخته، نحلۀ قرآن‌گرایان است که دارای طیف‌های گوناگون است. محمد صادقی تهرانی، صاحب تفسیر الفرقان، از زمرۀ قرآن‌گرایانی است که به این چالش توجه داشته و آن را کاویده است. مقاله براساس چارچوب نظری مدل بحران اسپریگنز و مراحل چهارگانۀ آن با تصرفاتی به بررسی نگرش صادقی تهرانی پرداخته است. صادقی بر آن است که مهجوریت قرآن و دوری از آن، اصلی‌ترین چالش روش‌شناختی و محتوایی فقه معاصر است. بر این پایه، او دلایل بحران یا مسئلۀ مهجوریت قرآن را ظنی الدلاله خواندن قران، تفسیر قرآن با روایات نه بالعکس، ترجیح سنت غیرقطعی بر قرآن، بشری‌انگاشتن قرآن و برخی عوامل بیرونی مانند استعمار دانسته است. راه‌حل صادقی، انقلاب قرآنی در همۀ ابعاد است. از این‌رو علوم اسلامی موجود به‌ویژه فقه بالمعنی الاعم یا فقه اکبر را قرآنی نمی‌داند و بر آن نقد دارد. بدین‌جهت «تفقه گویا» را در مقابل تفقه سنتی و تفقه پویا به‌عنوان راه‌حل چالش فقه معاصر مطرح می‌سازد. تفقه گویا از نظر او مبتنی بر پذیرش قطعی‌الدلاله‌بودن قرآن و استناد به سنت قطعیه در حاشیه آن است که تمامی علوم اسلامی را اشراب و اشباع می‌سازد. این تفقه قرآنی تمام عرصه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی را شامل می‌شود که هرکدام می‌تواند حوزه‌هایی از فقه و علوم اسلامی انسانی را دربرگیرد و نتایج متفاوتی در تمام عرصه‌ها دارد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی کاربردی‌سازی تجربی دانش اجتماعی مسلمین

دیپلماسی مبتنی‌بر ایمان و کنشگری تشیع در نظام ‌بین‌المللی

شهروز شریعتی؛ علی نعمت‌پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.361872.1627

چکیده

با ورود کنشگران و سازمان‌های غیردولتی به عرصۀ جهانی و نقش‌آفرینی آن‌ها بعد از جنگ سرد، تغییرات مهمی در فهم دیپلماسی و نقش آن در نظام‌های جهانی به وجود آمده است. این پژوهش با بررسی منابع قدرت دیپلماسی در آموزه‌های شیعی تلاش کرده است تا ضمن تبیین ابعاد مفهوم «دیپلماسی مبتنی‌بر ایمان» چگونگی پیشبرد اهداف دیپلماتیک را با استفاده ... بیشتر با ورود کنشگران و سازمان‌های غیردولتی به عرصۀ جهانی و نقش‌آفرینی آن‌ها بعد از جنگ سرد، تغییرات مهمی در فهم دیپلماسی و نقش آن در نظام‌های جهانی به وجود آمده است. این پژوهش با بررسی منابع قدرت دیپلماسی در آموزه‌های شیعی تلاش کرده است تا ضمن تبیین ابعاد مفهوم «دیپلماسی مبتنی‌بر ایمان» چگونگی پیشبرد اهداف دیپلماتیک را با استفاده از ظرفیت تشیع به‌عنوان یک بازیگر غیردولتی ورای مرزهای ملی و با تأکید بر ظرفیت موازنه‌سازی نشان دهد. مقاله در پی یافتن پاسخ به این پرسش نظری است که ظرفیت نهاد شیعه به‌عنوان یک کنشگر و «بازیگر غیردولتی» (NSA)چگونه در پیشبرد اهداف و برنامه‌های پیروان این مذهب عمل می‌کند؟ در پاسخ به این پرسش این فرضیه آزموده می‌شود که دیپلماسی مبتنی‌بر ایمانِ مذهب تشیع، به کمک اجماع عمومی پیروان بر سر اصول و بنیان‌های مشترک ایمانی و با بهره‌گیری توامان از سه گونه دیپلماسی «مبادله‌ای»، «حمایتی» و «فرهنگی» برای دستیابی به اهداف مشترک شیعیان در ایجاد موازنه با اجتماعات رقیب، ظرفیت‌سازی می‌کند. در این پژوهش همچنین با مطالعۀ کتابخانه‌ای، اسنادی و مدارک علمی تلاش می‌شود تا دیپلماسی شیعه در جهان معاصر به «روش تفسیری» تبیین شود. یافته‌های این مقاله با یادآوری این نکته که دیپلماسی مبتنی‌بر ایمان در تحولات آیندۀ نظام بین‌المللی نقش بسیار مهمی ایفا خواهد کرد، نشان می‌دهد نهاد تشیع با استفاده از منابع و ظرفیت دیپلماسی مبتنی‌بر ایمان خود می‌تواند نفوذ خود را به صورت توامان در سطوح فروملی و ورای مرزهای ملی گسترش دهد و در جهان پیرامونی خود موازنه‌سازی‌های نیرومندی را ایجاد کند. یافته‌های این پژوهش همچنین با تأکید بر مبانی مشترک عقیدتی ـ سیاسی در فرهنگ سیاسی شیعه نشان می‌دهد این نگرش‌های ایمانی موجب افزایش قدرت کنشگری و انسجام شیعیان می‌شود و ظرفیت مهمی را برای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشوری با اکثریت شیعی فراهم می‌کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی

تحلیل جامعه‌شناختی مفهوم خود از دیدگاه حسین نصر در نسبت با جامعه‌شناسی کنش متقابل نمادین

مریم مختاری؛ مجید جبار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.359517.1614

چکیده

میان نظریه‌های کلان و خرد جامعه‌شناسی نوعی گسست معرفتی وجود دارد. برخی از این نظریه‌ها اصالت را به ساختارهای کلانی مانند جامعه و برخی آن را به افراد و مفاهیم خرد مانند رفتار و کنش مربوط می‌دانند. برای اتصال این دو سطح مفاهیمی مانند «خود» می‌توانند کارگشا باشند. خود از مفاهیم اصلی مکتب کنش متقابل‌گرایی نمادین به‌شمار می‌آید ... بیشتر میان نظریه‌های کلان و خرد جامعه‌شناسی نوعی گسست معرفتی وجود دارد. برخی از این نظریه‌ها اصالت را به ساختارهای کلانی مانند جامعه و برخی آن را به افراد و مفاهیم خرد مانند رفتار و کنش مربوط می‌دانند. برای اتصال این دو سطح مفاهیمی مانند «خود» می‌توانند کارگشا باشند. خود از مفاهیم اصلی مکتب کنش متقابل‌گرایی نمادین به‌شمار می‌آید که در آرای اندیشمندان اجتماعی مسلمان مانند حسین نصر نیز مدنظر قرار گرفته است. در این پژوهش مقایسۀ این دو دسته از نظریه‌پردازان صورت گرفته و این مقوله بررسی شده است که آیا نصر با رویکردی متفاوت قادر به اتصال سطح خرد و کلان است. این پژوهش کیفی و از نوع اسنادی است و از منابع دسته اول و دسته دوم در آن استفاده شده است. با توجه به یافته‌های تحقیق، این دو دسته از نظریه‌پردازان تفاوت هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی با یکدیگر دارند. کنش متقابل‌گرایان واقعیت را فراگردی اجتماعی می‌دانند که حاصل کنش متقابل افراد است، اما حسین نصر معتقد است واقعیت سلسله‌مراتبی عینی (وجود) دارد که از سطح مادی تا ذات حق (خداوند) گسترده است. همچنین سلسله‌مراتبی ذهنی (آگاهی) دارد که مراتب مختلفی از جمله درک طبیعی انسان از خود، جهان خارجی و درنهایت آگاهی به خود مطلق را شامل می‌شود. علاوه‌براین با توجه به یافته‌های پژوهش به‌نظر می‌رسد نصر با رویکردی متفاوت به پیوند میان سطوح خرد و کلان پرداخته است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

تأثیر زندگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی(ره)

مریم شعبان؛ غلامرضا جمشیدیها

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.359421.1613

چکیده

پژوهش حاضر دربارۀ موضوع «تأثیر زندگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی (ره)» انجام شده است. هدف پژوهش، بررسی ماهیت و چگونگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی و تأثیر آن‌ها بر زندگی اجتماعی و رفتار انسان است که از منظر امام خمینی (ره) به آن‌ها پرداخته شده است. روش پژوهش با رویکرد کیفی و طرح تحقیق «تحلیل اسنادی» ... بیشتر پژوهش حاضر دربارۀ موضوع «تأثیر زندگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی (ره)» انجام شده است. هدف پژوهش، بررسی ماهیت و چگونگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی و تأثیر آن‌ها بر زندگی اجتماعی و رفتار انسان است که از منظر امام خمینی (ره) به آن‌ها پرداخته شده است. روش پژوهش با رویکرد کیفی و طرح تحقیق «تحلیل اسنادی» است. برای انجام پژوهش بر منابع دست‌اول تمرکز شده است که مبانی اعتبار پژوهش هستند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در جامعۀ اسلامی، کاخ‌نشینی و زندگی به این سبک فساد و برای جامعه مضر است؛ زیرا موجب ایجاد فاصله در ‌اجتماع، بی‌اعتمادی عمومی، تضعیف همبستگی و انسجام اجتماعی، ایجاد حس بی‌عدالتی و درنهایت تضاد و تعارض در جامعه می‌شود، اما کوخ‌نشینی و داشتن این روحیه سبب همبستگی، انسجام و اعتماد در جامعه می‌شود و بستر مشارکت هرچه بیشتر را فراهم می‌کند؛ زیرا هدف از هر اقدام و مشارکتی رضای خداوند است و چنین امری علاوه‌بر اینکه در کنشگر ایجاد انگیزه می‌کند سبب بازتولید مشارکت و فعالیت بیشتر در خدمت جمع و جامعه می‌شود. براساس نتایج پژوهش، جامعه‌ای با روح کوخ‌نشینی پایدار است و رشد و توسعه خواهد یافت و همچنین دشمنان، در بحران‌ها از جمله جنگ‌ها، فتنه‌ها و کارشکنی‌ها نمی‌توانند خدشه‌ای به آن وارد کنند؛ زیرا مردم و حاکمیت در قالب کلیتی منسجم، هر ضربه‌ای را نمی‌پذیرند و آن را دفع می‌کنند.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	13
تعداد شماره‌ها	29
تعداد مقالات	226
تعداد نویسندگان	343
تعداد مشاهده مقاله	201,403
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	128,394
نسبت مشاهده بر مقاله	891.16
نسبت دریافت فایل بر مقاله	568.12

تعداد مقالات ارسال شده	675
تعداد مقالات رد شده	200
درصد عدم پذیرش	30
تعداد مقالات پذیرفته شده	191
درصد پذیرش	28
تعداد داوران	375

دوره 13 (1402)

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1391)

دوره 1 (1390)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط