نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زینب اعلمی ¹
• مهدی حسین زاده ²
• قاسم زائری ³

¹ دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

² دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مساله بی حجابی یکی از مهمترین چالشهای جامعه ایران به حساب میآید که علاوه بر ناسازگاری فرهنگی با ارزش های ایرانی اسلامی، پیامدهای اجتماعی، سیاسی و ملی برای جمهوری اسلامی رقم می زند، مطالعه این پدیده در بستر تاریخی به ویژه شناخت مراحل اولیه ظهور آن در ایران اهمیت ویژه ای دارد در همین راستا هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات گفتمانی حجاب از دوران مشروطه تا انتهای پهلوی اول در بستر تنازعات گفتمانی آن هست، رویکرد نظری و روشی پژوهش تحلیل گفتمان، مبتنی بر نظریه لاکلاو وموف است، یافته های پژوهش نشان داد که اوایل مشروطه تنها گفتمان حاکم، حجاب گرایی بود اما گفتمان حجاب ستیزی، تغییر در سبک پوشش با الگوپذیری از مد و پوشاک غربی را حول چهار محور اصلی آزادی، عفاف، علم آموزی و بازتفسیر دین صورت بندی کرد که موجب تزلزل و بی قراری در گفتمان حجاب گرایان شد و بازسازی تئوریک گفتمان مذکور منجر به شکل گیری خرده گفتمان های حجاب ِفقهی-قرآنی، زن ستیزانه، زن ستایانه، سیاسی –اجتماعی و نهایتاً خرده گفتمان حجاب قانونی شد. دوگانه خانه نشینی محجبه ها یا حضور اجتماعی مکشفه ها، نتیجه حاصل از تنازعات گفتمانی شکل گرفته بود. در نهایت روی کار آمدن حکومت پهلوی قابلیتهای دسترسی متعددی به ویژه از طریق دو نهاد ثبت احوال و مؤسسات آموزشی برای استیلای گفتمان حجاب ستیزی ایجاد نمود و با قانون کشف حجاب اجباری، اختلافات گفتمانی را یک جانبه و در عمل بی اثر نمود.

کلیدواژه‌ها

• گفتمان حجاب گرایی
• گفتمان حجاب ستیزی
• تغییرات حجاب
• انقلاب مشروطه
• پهلوی اول

موضوعات

• سنت‌های فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین

عنوان مقاله [English]

The Evolution of the Veiling Discourse from the Constitutional Revolution to the End of Pahlavi I Era (1906-1941)

نویسندگان [English]

• zeynab aalami ¹
• mahdi Hosseinzadeh yazdi ²
• Qasem Zaeri ³

¹ Faculty of Social Sciences, University of Tehran

² Faculty of Social Sciences, University of Tehran

³ Faculty of Social Sciences, University of Tehran

چکیده [English]

The issue of unveiling is considered one of the most significant challenges in Iranian society. In addition to its cultural incompatibility with Iranian-Islamic values, it has brought about social, political, and national consequences for the Islamic Republic. Studying this phenomenon in its historical context, particularly understanding its early stages of emergence in Iran, holds special importance. Accordingly, the present study aims to examine the discursive transformations of veiling from the Constitutional Revolution era to the end of the Pahlavi I period within the framework of discursive conflicts. The theoretical and methodological approach of the study is discourse analysis, based on the theory of Laclau and Mouffe.
The findings of the study reveal that in the early Constitutional era, the dominant discourse was one of pro-veiling. However, the anti-veiling discourse framed changes in dress styles inspired by Western fashion and clothing around four key pillars: freedom, chastity, education, and the reinterpretation of religion. This led to instability and unease within the pro-veiling discourse. Its theoretical reconstruction resulted in the emergence of sub-discourses, including Qur'anic-jurisprudential veiling, Weakness-Oriented Veiling, Woman-Centered veiling, socio-political veiling, and ultimately, legalistic veiling. The binary opposition of domesticity with veiling versus social participation with unveiling was the outcome of these discursive conflicts.
Finally, the rise of the Pahlavi regime facilitated multiple avenues of accessibility, particularly through civil registration institutions and educational organizations, to consolidate the anti-veiling discourse. The mandatory unveiling law effectively rendered these discursive conflicts one-sided and nullified them in practice.

کلیدواژه‌ها [English]

• Pro-veiling discourse
• Anti-veiling discourse
• Veiling transformations
• Constitutional Revolution
• Pahlavi I