نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مصطفی طاهرزاده ¹
• هادی نوری ²

¹ دانشجوی دکتری، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

² استادیار، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به‌دنبال بازخوانی پروژه قانون‌خواهی میرزا ملکم‌خان در روزنامه «قانون» است تا به این پرسش پاسخ بدهد که آیا اندیشه ملکم‌خان حامل دورگه‌بودگی است یا تفکری ذات‌گرا دارد؟ اندیشه ملکم‌خان تا چه اندازه بازتاب امکان مقاومت فعالانه در برابر استعمار است. هدف پژوهش «تفسیر»، نوع پژوهش «بنیادی» و استراتژی‌ پژوهش «استفهامی» است. برای پاسخ به پرسش اصلی از نظریه پسااستعماری و برای تفسیر اطلاعات از روش وانوسازی استفاده می‌گردد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد تقابل‌های دوگانه موجود در متن حامل «تقلید» از تجربه انسانِ غربی است. ملکم‌خان هویت ایرانی زمانه خود را نه خالص بلکه دورگه می‌بیند. اما این دورگه‌یافتگی عناصر با غلبه عناصر هویت غربی (11 مورد از تقابل‌ها) بر سنت بومی همراه است که تنها انتظار انطباق‌یافتگی از آنان دارد (3 مورد از تقابل‌ها). ملکم‌خان به تقلید غرب می‌پردازد اما این تقلید به تمسخر آن ختم نمی‌شود تا راه برای مقاومت در برابر سلطه فرهنگی غرب مهیا گردد. از این رو، پروژه قانون‌خواهی او با مرجعیتی اروپامحور برساخت می‌شود و چنین اندیشه‌ای امکان مقاومت فعالانه در برابر استعمار و سلطه فرهنگی غرب ندارد. ردیابی عناصری مانند پروژه آدمیت او نشان می‌دهد که اندیشه ذات‌گرا بر پروژه قانون‌خواهی ملکم‌خان مستولی است و سیالیت پروژه به حدی نیست که باعث بی‌ثبات‌شدگی تقابل‌های دوگانه و سلسله‌مراتب آن گردد چراکه ملکم‌خان برغم ادعای نخستینش در پیوند شریعت و ترقی بلافاصله و همواره سراغ ثبات غرب می‌رود، و از «فضای سوم» و خلق هویت دورگه‌ جدید دور می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• پسااستعماری
• دورگه بودگی
• وانوسازی
• میرزا ملکم‌خان
• قانون

موضوعات

• بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

عنوان مقاله [English]

Postcolonial Reading of the Law in the Thought of Mirza Malkam khan; Emphasizing the Qanun Newspaper

نویسندگان [English]

• Seyed Mostafa Taherzadeh ¹
• Hadi Noori ²

¹ PhD Student, Department of Sociology, Faculty of Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran.

² Assistant Professor, Department of Sociology, Faculty of Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran.

چکیده [English]

his study aims to reinterpret Mirza Malkam Khan’s legal reform project as presented in the Qanun newspaper, addressing whether his thought embodies hybridity or essentialism. It further examines the extent to which Malkam Khan’s ideas enable active resistance against colonialism. Employing an interpretive and fundamental research design with an interrogative strategy, the study applies postcolonial theory and utilizes the method of deconstruction for data analysis. Findings indicate that the binary oppositions within the text reflect an imitation of Western human experience. Malkam Khan perceives Iranian identity during his era not as pure but as hybrid; however, this hybridity is dominated by Western identity elements (11 instances) over indigenous traditions (3 instances), effectively requiring mere adaptation from the latter. Consequently, his legal reform project is grounded in a Eurocentric framework, limiting its capacity to foster active resistance against colonialism and Western cultural hegemony. An analysis of concepts such as the Adamiyat Project reveals the pervasive influence of essentialist thought in Malkam Khan’s legalism. The project’s fluidity proves insufficient to destabilize binary oppositions and their inherent hierarchies. Despite claims of reconciling Shari’a and progress, Malkam Khan ultimately aligns with Western stability, distancing himself from the "third space" and the creation of a novel hybrid identity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Deconstruction
• Hybridity
• Law
• Mirza Malkam Khan
• Postcolonialism