نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• قربان علمی ¹
• صدیقه ابریشم کار ²

¹ گروه ادیان و عرفان- دانشکده الهیات- دانشگاه تهران

² دانشگاه تهران- دانشکده الهیات

چکیده

ابوریحان بیرونی از جمله معدود اندیشمندان مسلمان است که می‌توان او را به عنوان یک دین‌پژوه با رویکردهای نوین معرفی کرد. یکی از ویژگی‌های او در دین پژوهی این است که با رویکردی پدیدارشناسانه به بررسی ادیان مختلف پرداخته است. از آنجا که بررسی رویکرد دین‌شناسی او، به ویژه در زمینه پدیدارشناسی دین، بسیار اهمیت دارد و تاکنون پژوهشی مستقل در این زمینه صورت نگرفته است، این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه‌ها و نوع مواجهة او با ادیان مختلف انجام شده است و سعی دارد تا با روش تطبیقی و مقایسه ای و با بهره‌گیری درست از آثار برجستة ابوریحان بیرونی و مهم‌‌‌ترین نظرات او که ناظر به بحث دین‌پژوهی است، هم‌چنین با استفاده از تحقیقات جدید که به بررسی دیدگاه‌های وی پرداخته‌اند، به بررسی دین‌شناسی ابوریحان و نوع مواجهة او با سایر ادیان بپردازد. مهمترین نتیجة حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که رویکرد دینی ابوریحان، شباهت زیادی به رویکردها و رهیافت‌های جدید در دین پژوهی، به‌ویژه در زمینة پدیدارشناسی دین دارد و بر این اساس او با رویکردی پدیدارشناسانه، به بررسی مقایسه‌ای ادیان پرداخته؛ در بررسی ادیان با احتیاط و به دور از تعصب برخورد کرده؛ در مواجهه با «دیگری دینی» روشی همدلانه و فارغ از ارزش‌داوری به کار گرفته؛ در بررسی ادیان، سعی کرده است تا به دین آنها از منظر متدینان آن دین بنگرد؛ او حقیقت را امری متکثر ‌‌می‌داند که در اختیار تمام افراد بشر است و لذا همة ادیان را نجات بخش تلقی ‌‌می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• ابوریحان بیرونی
• ادیان تطبیقی
• تفاهم و همدلی
• پدیدارشناسی دین
• دین‌پژوهی

موضوعات

• بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

عنوان مقاله [English]

The phenomenological approach of religion from the perspective of Abu Rihan Biruni in the mirror of new religious studies

نویسندگان [English]

• ghorban elmi ¹
• Sedigheh abriishamkar ²

¹ Tehran University

² Tehran University

چکیده [English]

Abu Rayhan al-Biruni (362–440 AH) is among the few Muslim thinkers recognized as a religious scholar with innovative approaches. A key feature of his work in religious studies is his phenomenological approach to understanding diverse religions. Given the importance of examining his theological perspective, especially in the field of religious phenomenology, and the absence of dedicated research in this area, this study has been conducted to explore his views and his method of engagement with different religions. Employing a comparative method, this research draws on al-Biruni's major works and his most significant insights related to religious studies, as well as recent studies analyzing his perspectives, to investigate his theology and his approach to engaging with other religions. The primary result of this research indicates that al-Biruni's religious approach closely resembles contemporary approaches in religious studies, particularly in the field of phenomenology of religion. He conducted a comparative study of religions with caution and objectivity, distancing himself from prejudice. In his interactions with the "religious other," he employed an empathetic and non-judgmental method. He aimed to understand each religion from the perspective of its believers, viewing truth as a plural concept accessible to all humanity and regarding all religions as paths to salvation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Abu Rayhan al-Biruni
• comparative study of religions
• empathy
• phenomenology of religion
• religious studies