نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• ابراهیم خانی

همکار علمی تمام وقت دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع

چکیده

در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از روش دلالت پژوهشی، کارآمدی الگوی «اسفار اربعه» به عنوان یک الگوی روشی نوین در فلسفه علم و فلسفه علوم اجتماعی نمایش داده شود. به منظور تحقق این هدف پس از روشن کردن معنای اسفار اربعه در عرفان اسلامی، در گام اول اثبات شده است که «اسفار اربعه» یک الگوی فراگیر شناختی است و منحصر در مباحث سلوکی و عرفانی نیست. برای تحقق این گام با تشریح و نقد انواع کنش‌های عقلانیت، نشان داده شده است که به ترتیب انواع کنش‌های عقل تحلیلی، ذات‌یاب، کلی‌یاب، توصیفی و ترکیبی با مراحل چهارگانه اسفار اربعه مطابقت روشی دارند و در نتیجه می‌توان از الگوی «اسفار اربعه اندیشه» به عنوان یک نظریه نوین در حوزه مباحث معرفت‌شناسی یاد نمود. پس از تحقق این گام، برای نشان دادن کارآمدی این الگو در حوزه فلسفه علوم اجتماعی، به بازخوانی برخی از مشهورترین نظریات جامعه‌شناسی در قالب سفرهای چهارگانه این الگو پرداخته شده تا روشن شود علی رغم وجود تفاوت‌های بسیار زیاد روشی و مبنایی میان این اندیشمندان می‌توان مراحل اندیشه ورزی آنها را در قالب منطق اسفار اربعه جایابی نمود. ایده ای که در صورت پیگیری تفصیلی آن و مقایسه دقیق انواع نظریات بر اساس آن می توان به الگوی جدید و منسجمی برای عرضه و مقایسه انواع نظریات علوم اجتماعی دست یافت.

کلیدواژه‌ها

• اسفار اربعه
• کنش های عقلی
• اسفار اربعه اندیشه
• فلسفه علوم اجتماعی
• معرفت شناسی

موضوعات

• ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی

عنوان مقاله [English]

A New Explanation of the Types of Rational Action Based on the Pattern of Asfar Arbaeh (Four Journeys) and the Possibility of Utilizing This Pattern in the Philosophy of Social Sciences.

نویسنده [English]

• ebrahim khani

Full-time research associate of the Faculty of Culture and Communication of Imam Sadegh University

چکیده [English]

This article attempts to demonstrate the effectiveness of the  Asfar Arbaeh(Four Journeys) model as a new methodological framework in the philosophy of science and social sciences, using the research method of implication. To achieve this goal, after clarifying the meaning of the Four Journeys in Islamic mysticism, it has been established in the first step that the "Four Journeys" is a comprehensive cognitive model and is not limited to mystical and spiritual discussions. To accomplish this step, by explaining and critiquing various forms of rational actions, it has been shown that the types of rational actions—analytical, essential, general, descriptive, and combinatory—correspond methodologically with the four stages of the Four Journeys. As a result, the "Four Journeys of Thought" model can be recognized as a new theory in the field of epistemology.

Following this step, to demonstrate the applicability of this model in the philosophy of social sciences, a re-examination of some of the most famous sociological theories has been conducted within the framework of the four journeys of this model. It has been clarified that despite the considerable methodological and foundational differences among these thinkers, their stages of thought can be positioned within the logic of the Four Journeys. This idea, if pursued in detail and compared accurately across various theories based on it, can lead to a new and coherent model for presenting and comparing different social science theories.

کلیدواژه‌ها [English]

• Four journeys
• intellectual actions
• four journeys of thought
• philosophy of social sciences
• epistemology