نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین مهربانی‌فر ¹
• محمدعلی سلیمی ²

¹ استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

² کارشناسی ارشد رشته دانش اجتماعی مسلمین، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

چکیده

ارتباطات انسانی یکی از عناصر اصلی شکل‌دهندۀ ماهیت و ساختار جوامع است. جامعۀ مدنی و مدینۀ فاضله دو نوع جامعه هستند که هرکدام انواع و صورت‌های مختلفی از ارتباطات را دربردارند. یورگن هابرماس و ابونصر محمد فارابی از اندیشمندانی هستند که به مسئلۀ ارتباطات انسانی، شکل آرمانی آن و نقش آن در صورت‌بندی این دو نوع جامعه توجه داشته‌اند. در پژوهش حاضر به روش تحلیلی ـ مقایسه‌ای و همچنین با تکیه بر چهارچوب روش‌شناسی بنیادین، به مطالعه و مقایسۀ ارتباطات انسانی و سطوح و انواع آن در اندیشۀ این دو متفکر پرداخته شده است. آنچه از مجموع بررسی و مقایسۀ آثار این دو متفکر برمی‌آید این است که هردو اندیشمند با نگاهی انتقادی به جامعۀ خویش و کیفیت ارتباطات در آن، به صورت‌بندی یک جامعۀ آرمانی پرداخته‌اند و مسائلی مانند عقلانیت، تفاهم و توافق جمعی را به‌صورت مشترک مورد توجه قرار داده‌اند. این در حالی است که عقلانیت ارتباطی هابرماس و اجماع و گفتگوی عقلانی و انتقادی مدنظر وی در دستیابی به حقیقت و مشروعیت قوانین، از عقل عرفی فراتر نمی‌رود، ولی تفاهم و ارتباطات برهانی فارابی محدود به افق انسانی نیست و در پیوند با رئیس اول مدینۀ فاضله و در اتصال به عقل فعال معنادار می‌شود. این پژوهش می‌تواند مقدمه‌ای در بازشناسی و تحلیل نظام‌های مختلف ارتباطی در دو نوع مدینۀ فاضله و جامعۀ مدنی باشد.

کلیدواژه‌ها

• ارتباطات انسانی
• جامعۀ مدنی
• فارابی
• مدینۀ فاضله
• هابرماس

موضوعات

• مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Human Communication in Habermas’s Civil Society and Al-Farabi’s Madinah Fazilah (the Ideal City)

نویسندگان [English]

• Hossein Mehrabanifar ¹
• Mohammad Ali Salimi ²

¹ Assistant Professor, Department of Social Sciences, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

² MA of Muslim Social Studies, Department of Social Sciences, Razavi University of Islamic sciences, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

Human communication is a fundamental element shaping the nature and structure of societies. Civil society and Madinah Fazilah represent two distinct types of societies, each characterized by different forms of communication. Jürgen Habermas and Abu Nasr Muhammad Al-Farabi are prominent thinkers who have examined human communication, its ideal form, and its role in shaping these two societal models. This study employs a comparative-analytical approach grounded in fundamental methodology to examine and compare the levels of human communication in the thought of these two philosophers. The analysis reveals that both thinkers, adopting a critical perspective on their respective societies and the quality of communication within them, propose an ideal society concerned with rationality, mutual understanding, and collective agreement. Habermas’s concept of communicative rationality, along with his emphasis on rational-critical discourse and consensus-building, is central to establishing truth and legal legitimacy, yet it remains fundamentally rooted in conventional reason without transcending its epistemic limits. In contrast, Al-Farabi’s notion of demonstrative communication and mutual understanding extends beyond the human horizon, achieving its full significance through its connection to the First Leader (Rais al-Awwal) of Madinah Fazilah and its metaphysical relationship with the Active Intellect (al-‘Aql al-Fa‘‘āl). This research provides a foundational framework for re-examining and analyzing diverse communicative systems within the two distinct paradigms of Madinah Fazilah and civil society.

کلیدواژه‌ها [English]

• Al-Farabi
• Civil Society
• Habermas
• Human Communication
• Madinah Fazilah (the Ideal City)