نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• طیبه محمدی‌کیا

استادیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

غزالی را باید با نقش‌های متفاوتش در جهان دانش و سیاست بازشناخت؛ نقش‌هایی که بسیار تأثیرگذار و تاریخ‌ساز بوده‌اند. تجربه‌های منحصربه‌فرد غزالی آثاری ویژه از او دردسترس جهان دانش قرار داده است که گاهی متناقض و ناهمخوان به‌نظر می‌رسد. در این پژوهش پرسش از چندوچون نگاه غزالی متأخر به سیاست‌ورزی مطلوب است. در پاسخ باید گفت او روشی نوین برای فهم معارف دینی و نیز ارتباط دین و سیاست فراچنگ می‌آورد و توجه به باطن را باید نقطۀ ثقل تغییر نگرش غزالی است که از او چهره‌ای دیگرگون را به نمایش می‌نهد؛ سیاست مطلوب غزالی سیاست مبتنی بر «دل» دانست. دل‌نهادن غزالی در گرو «دل» به‌مثابۀ گران‌ترین بخش جان آدمی، صرفاً کشفی در حوزۀ زیست شخصی نبود، بلکه او کوشید دل را به جهان اجتماع و سیاست راه دهد و از چشم دل به غوغای قدرت بنگرد. پس از آنکه غزالی فقیه جامۀ صوفیانه بر تن پوشید و با هجرت مشهورش از جهان سیاست به انزوای باطن کوچید، رویه‌ای متفاوت مبتنی بر باطن‌اندیشی را در اندیشۀ سیاسی پس از خود در میان اندیشمندان مسلمان بنیان نهاد. غزالی این طرح نو را با ارائۀ تعریفی از توأمانی سیاست و نبوت آغاز کرد و به شرح جایگاه «دل» در شان پیامبری و زمامداری مطلوب همت گمارد. نوشتار پیش‌رو این مهم را در ارتباط میان سیاست، نبوت و باطن‌گرایی مطالعه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• اندیشه سیاسی
• درون‌نگری
• سیاست
• عرفان
• غزالی
• نبوت

موضوعات

• سنت‌های فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین

عنوان مقاله [English]

Al-Ghazali’s Mystical Approach to the Interconnection between Religion and Politics: The Method of Esoteric Interpretation

نویسنده [English]

• Tayebeh Mohammadi kia

Assistant Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Al-Ghazali played diverse and influential roles in the realms of science and politics, leaving a lasting impact on Islamic intellectual history. His unique personal and intellectual experiences led to the production of distinctive works. This paper examines how Ghazali conceives of politics, particularly in light of his transition from jurisprudence to Sufism. The central hypothesis is that Ghazali offers a new framework for understanding religious teachings and the relationship between religion and politics. This transformation marks a shift from an externally oriented political approach to one rooted in introspection and spiritual depth. At the core of this shift lies Ghazali’s emphasis on the “heart” as the most essential aspect of human life. For him, the heart is not merely a personal concern but is deeply intertwined with society and governance. He initiated this new paradigm by proposing a synthesis of politics and prophecy and by articulating the heart’s central role in both prophetic existence and political leadership. This paper explores the significance of the heart in the intersection of politics, prophecy, and esotericism, arguing that Ghazali's Sufi perspective offers a distinct and introspective model of political thought.

کلیدواژه‌ها [English]

• Political Thought
• Al-Ghazali
• Prophecy
• Politics
• Sufism
• Introspection