دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

چکیده

سید جمال‌الدین اسدآبادی، از اندیشه‌وران سدۀ معاصر، در روزگاری می‌زیست که بیگانگان بر کشورهای اسلامی تسلط یافته بودند و شرایط اجتماعی مسلمانان آشفته بود. اندیشه‌های او در باب فهم و تفسیر قرآن، هم سرآغاز رویکرد و گرایش اجتماعی است که از آن با نام گرایش عصری، هدایتی و تربیتی نیز یاد می‌شود و هم جریان‌ساز بوده و تأثیری شگرف بر مفسران پس از خود دارد. مسئلۀ اصلی این پژوهش، بازیابی و تحلیل مستندات و داده‌های قرآنی در آثار سید جمال است تا اندیشۀ قرآنی او را دربارۀ اصول تعالی امت‌ها و مصادیق امت تکامل‌یافته بازسازی کند. یافته‌های پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی انجام گرفت، نشان می‌دهد سید جمال امت نخستین اسلام را امتی باشکوه و تعالی‌یافته می‌داند و درصدد است با بازخوانی آیات قرآن و دستیابی به اسباب تعالی امت‌ها، امت نخستین را بازسازی کند. دستاورد این پژوهش بازسازی پانزده اصل دستیابی به امت معیار در دو حیطۀ نظری و رفتاری است. از اصول مهم در اندیشۀ سید جمال، جایگاه عالمان و مفسران قرآن است که بایستی افزون بر حکمت، خبرگی و احاطۀ علمی در مسائل نظری، در حیطۀ اجرا نیز وارد شوند. عالمان نخست باید از چالش‌های اجتماعی آگاهی یابند و درصدد رفع آن در ساحت‌های گوناگون سیاسی، تربیتی و اجتماعی برآیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Essential Principles for Reviving the Ideal Ummah in the Exegetical Thought of Sayyid Jamal al-Din al-Asad Abadi

نویسندگان [English]

  • somaye borzoo Isfahahni 1
  • roohullah shahidi 2
  • Ali Rad 3

1 Phd student, Department of Quranic and Hadith Sciences, Farbi faculty, University of Tehran, Qom, Iran.

2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Farbi faculty, University of Tehran, Qom, Iran

3 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Farbi faculty, University of Tehran, Qom, Iran.

چکیده [English]

Sayyid Jamal al-Din al-Asadabadi was a prominent intellectual of the modern era, active during a period marked by foreign domination over Islamic lands and widespread socio-political upheaval among Muslim societies. His approach to Qur’anic interpretation signaled the emergence of a socio-reformist paradigm—commonly described as contemporary, guidance-oriented, and educational in nature—which significantly influenced subsequent exegetes. This study aims to extract and analyze Qur’anic references and insights within Sayyid Jamal’s writings to reconstruct his vision of Qur’anic thought concerning the foundations of civilizational progress and the attributes of a reformed Ummah. Employing an analytical-descriptive methodology, the research demonstrates that Sayyid Jamal viewed the early Islamic Ummah as a model of spiritual and social excellence. He endeavored to revive this ideal by reinterpreting Qur’anic verses and identifying the key drivers of national advancement. The study ultimately proposes fifteen principles for achieving an ideal Ummah, classified into theoretical and practical dimensions. Central to Sayyid Jamal’s thought is the pivotal role of Qur’anic scholars and exegetes, who, beyond intellectual and theoretical competence, are called to active societal engagement. These scholars must first comprehend the pressing challenges facing their communities and then strive to address them across political, educational, and social arenas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Idial Ummah
  • Interpretive Thought of Seyyed Jamal al-Din al-Asad Abadi
  • Islamic Community
  • Muslim Community
  • Muslim Unity
قرآن کریم
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۳۹۸). اسلام و علم به ضمیمۀ قضا و قدر و ترجمۀ سخنرانی ارنست رنان. کلبۀ شروق.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ الف). الادیان الثلاثة متفقة فی المبدأ و الغایة. مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ب). الاعجاز فی ایجاز منبر الخطبة صوت التعلیم و الایقاظ. مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ج). التعصب الجنسی و التعصب الدینی (خاطرات جمال‌الدین الحسینی الافغانی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ د). الرد علی الدهرین (الرسائل فی الفسلفه و العرفان). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ه). السنة و الشیعة و مطامع الملوک فی جهل الأمة مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ و). دربارۀ دین و فلسفه (مجموعه رسائل و مقالات). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ز). دعوة الاسلام الدین و الحقایق العلمیة (خاطرات جمال‌الدین الحسینی الافغانی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ح). رسالۀ تفسیر مفسر (مجموعه رسائل و مقالات). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ط). رسالۀ نیچریه در حقیقت مذهب نیچری و بیان حال نیچریان. مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین (۱۴۲۳ ی). مسائلی دربارۀ تعلیم و تربیت (مجموعه رسائل و مقالات). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ الف). اسباب الحفظ الملک (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ب). الأمل و طلب المجد (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ج). التعصب (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ د). الجنسیة و الدیانة الاسلامیة (عروةالوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ه). النصرانیة و الاسلام و اهلها (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ و). الوحدة الاسلامیة (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ز). الوحدة و السیادة (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ح). امتحان الله للمؤمنین (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ط). انحطاط المسلمین و سکونهم و سبب ذلک (عروة الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ی). رجال الدولة و بطانة الملک (عروةالوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ک). سنن الله فی الامم و تطبیقها علی المسلمین (عروة الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ل). قضا و قدر (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ م). کم حکمة الله فی حب المحمدة الحقة (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ن). لفضائل و الرذائل و اثرهما (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ص). ماضی الامة و حاضرها و علاج عللها (عروةالوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اسدآبادی، جمال‌الدین؛ وعبده، محمد (۱۴۲۳ ع). و نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ و نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً و نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ (عروة‌الوثقی). مکتبة الشروق الدولیة.
‌‫اصدق‌پور، محمد (13۹۵). آرای تفسیری سید جمال‌الدین اسدآبادی و ابعاد اجتماعی آن. دین و دنیای معاصر، 3(2)، 19-36.
‌‫اصدق‌پور، محمد (۱۳۹۸). بررسی آرا و نگرش‌های قرآنی سید جمال‌الدین اسدآبادی. تهران: امین‌نگار.
‌‫الدغامین، خلیل زیاد محمد (۱۳۸۶). تأثیر سید جمال بر رویکرد تفسیر در دورۀ معاصر. مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق، 25، 165-175.
‌‫شیرودی، محمدسجاد (۱۳۹۸). سید جمال‌الدین اسدآبادی و زمینه‌های احیا و پیشرفت تمدن اسلامی. نشریۀ علمی تمدن اسلامی و دین‌پژوهی، 1(2)، 68-83. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.26764830.1398.1.2.4.6
‌‫طیب حسینی، سید محمود (۱۳۹۶). تفسیرشناسی: مبانی، منابع، قواعد، روش‌ها و گرایش‌ها. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.