دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شاهد

2 دانشگاه شاهد-تهران - ایران گروه علوم سیاسی دانشکده علوم انسانی-دانشگاه شاهد-تهران - ایران

10.22059/jstmt.2025.390520.1776

چکیده

عرفان،به‌عنوان یک مکتب و جریان معنوی عمیق درفرهنگ ایران، نقشی کلیدی در تحولات سیاسی و اجتماعی این سرزمین ایفا کرده است.انقلاب اسلامی ایران،نه تنها یک تحول سیاسی،بلکه یک بیداری معنوی وتحول درونی بود که در آن روح عرفانی و فلسفی متجلی شد.از این رو درک ارتباط عرفان و انقلاب اسلامی می‌تواند منجر به شناختی جامع از ابعاد مختلف انقلاب وتأثیرات آن بر جامعه شیعی و ایران گردد.سید مرتضی آوینی، به عنوان یکی از نخبگان فکری این دوره، با نگاهی عمیق و عارفانه به این پدیده پرداخته است. هدف این مقاله،بررسی رویکردآوینی به انقلاب اسلامی از منظر عرفان و دین‌مداری است.چارچوب نظری این تحقیق بر مبنای اندیشه‌های عرفانی شکل گرفته است.آوینی بر این باور است که انقلاب اسلامی،تجلی عشق الهی وجستجوی حقیقت است که در آن،مردم با فطرت خویش به سمت خداوند بازگشته و در پی تحقق ارزش‌های الهی برآمده‌اند.روش کار این مقاله،تحلیلی و توصیفی است و ابزارهای جمع‌آوری داده ها،فیش برداری از سه اثر شهید آوینی،آغازی بر یک پایان ،حلزون های خانه به دوش وحکومت فرزانگان است.نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که رویکرد عرفانی آوینی نه تنها انقلاب اسلامی را متفاوت از سایر انقلاب های رخ داده در جهان می داند،بلکه با تاکید بر عناصر رویکرد عرفانی خود شامل:تحول درونی،توحید،تقابل عشق و عقل و لقاء الله به ما یادآوری می‌کند که انقلاب، فراتر از یک تغییر سیاسی،یک سفر معنوی وعرفانی است.آوینی با اشاره مراحل سیروسلوک عرفانی در سیاست:خودآگاهی،هجرت،جهاد و ولایت به ما می‌آموزد که انقلاب اسلامی فرصتی برای بازگشت به خویشتن و درک عمیق‌تر از معنا و هدف زندگی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explanation of Mystical Concepts of the Islamic Revolution from the Perspective of Seyyed Morteza Avini

نویسندگان [English]

  • Hossein Ebrahimi 1
  • Abbas Keshavarz Shokri 2

1 Shahed University

2 Department of Political Science, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran, Iran

چکیده [English]

عرفان، به‌عنوان یک مکتب و جریان معنوی عمیق در فرهنگ ایران، نقشی کلیدی در تحولات سیاسی و اجتماعی این سرزمین ایفا کرده است.انقلاب اسلامی ایران،نه تنها یک تحول سیاسی،بلکه یک بیداری معنوی وتحول درونی بود که در آن روح عرفانی و فلسفی متجلی شد.از این رو درک ارتباط عرفان و انقلاب اسلامی می‌تواند منجر به شناختی جامع از ابعاد مختلف انقلاب و تأثیرات آن بر جامعه شیعی و ایران گردد.سید مرتضی آوینی، به عنوان یکی از نخبگان فکری این دوره، با نگاهی عمیق و عارفانه به این پدیده پرداخته است. هدف این مقاله،بررسی رویکردآوینی به انقلاب اسلامی از منظر عرفان و دین‌مداری است،تا نشان دهدچگونه این رویکرد می‌تواند به فهم عمیق‌تری از انقلاب و پیام‌های آن منجر شود.چارچوب نظری این تحقیق بر مبنای اندیشه‌های عرفانی شکل گرفته است.آوینی بر این باور است که انقلاب اسلامی،تجلی عشق الهی وجستجوی حقیقت است که در آن،مردم با فطرت خویش به سمت خداوند بازگشته و در پی تحقق ارزش‌های الهی برآمده‌اند.روش کار این مقاله،تحلیلی و توصیفی است و ابزارهای جمع‌آوری داده ها،فیش برداری از سه اثر شهید آوینی،آغازی بر یک پایان ،حلزون های خانه به دوش و حکومت فرزانگان است.برای درک بهتر از مفاهیم عرفانی درآثار آوینی از تفسیر متون استفاده شده که این امر به شناسایی پیوندهای میان اندیشه‌های عرفانی و انقلاب کمک کرده‌اند.نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که رویکرد عرفانی آوینی نه تنها انقلاب اسلامی را متفاوت از سایر انقلاب های رخ داده در جهان می داند، بلکه با تاکید بر عناصر رویکرد عرفانی خود شامل:تحول درونی،توحید،تقابل عشق و عقل و لقاء الله به ما یادآوری می‌کند که انقلاب،فراتراز یک تغییر سیاسی،یک سفر معنوی وعرفانی است.آوینی با اشاره مراحل سیروسلوک عرفانی در سیاست:خودآگاهی،هجرت،جهاد و ولایت به ما می‌آموزد که انقلاب اسلامی فرصتی برای بازگشت به خویشتن و درک عمیق‌تر از معنا و هدف زندگی است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mysticism
  • politics
  • Islamic Revolution
  • Iran
  • Mortaza Avini
آوینی،مرتضی(1391)،حلزون های خانه به دوش،تهران:واحه
آوینی،مرتضی(1390)،آغازی بریک پایان،تهران :واحه
آوینی،مرتضی(1383)،حکومت فرزانگان: مروری بر حاکمیت سیاسی در اسلام ،تهران،موسسه فرهنگی هنری شهید آوینی
ابن حیون نعمان بن محمد (۱۳۸۵) دعائم الاسلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام
ایمان ، محمد تقی و نوشادی ،محمود رضا(1390) ،«تحلیل محتوای کیفی»، فصلنامه پژوهش ،سال سوم ،شماره 2-صص44-15
بحرانی ابن میثم (۱۴۰۴) شرح نهج البلاغه تهران دفتر نشر کتاب چاپ دوم
تبریزی ، منصوره(1393)،«تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامه علوم اجتماعی ، شماره 64، صص138-105
جعفری، محمدتقی(1378)، پاورقی عرفان اسلامی ، تهران: مؤسسه نشر کرامت
جلالی شیجانی،جمشید(1391)،«عقل و عشق در نظر عطار نیشابوری و نچ الدین رازی»،فصلنامه خدای نامه،سال اول ،شماره اول ،صص61-41
جوادی آملی ، عبدالله (1384)، بنیان مرصوص امام خمینی(ره)در بیان و بنان، قم: اسراء، چاپ هشتم
درویش، محمدرضا (1378)،عرفان و دموکراسی، تهران: قصیده، چاپ اول
راغب اصفهانی حسین بن محمد (۱۳۶۳) مفردات الفاظ القرآن جلد ۱ ترجمه و تحقیق از غلامرضا خسروی حسینی چاپ دوم تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
سجادی،سیدجعفر(1393)،فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی،تهران:طهوری
سروش، عبدالکریم(1393)، تفرج صنع «بحث تطبیقی درباره ادراکات اعتباری» ، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط،چاپ نهم
شریف الرضی، محمد بن حسین (۱۳۸۸) نهج البلاغه ترجمه حسین انصاریان، قم :دارالعرفان
عطار،فرید الدین(1374)، منطق الطیر،تصحیح صادق گوهرین،تهران:انتشارات علمی و فرهنگی
فاضلی،قادر(1387)،عرفان سیاسی یا سیاست عرفانی،قم:فضیلت علم
فنایی اشکوری(1392)،«عرفان در ایران:جایگاه عرفان و تصوف و تعلیم و ترویج آن در ایران معاصر»،فصلنامه اندیشه دینی،شماره 1،دوره 13، صص68-47
کرون،پاتریشیا(1389)،تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام،ترجمه مسعود جعفری،تهران:سخن
کریمی،آسیه،میرباقری فرد ،سید علی اصغرو روضاتیان،سیده مریم (1397)،«بررسی فرایند شکل گیری تحول روحی عرافان مسلمان »،فصلنامه مطالعات عرفانی،شماره28، صص164-145
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۲۹)، الکافی، قم: دار الحدیث
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۸۸)، تحفه الاولیاء، ترجمه محمد وفادار مرادی و عبدالهادی مسعودی، قم: دار الحدیث
ملاصدار(1389)،اسرار الایات،تصحیح و تحقیق محمدعلی جاودان،تهران:بنیاد حکمت اسلامی صدار
میهنی،محمدبن منور(1367)،اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید،تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی،تهران:انتشارات آقا
هجویری،علی بن عثمان(1371)کشف المحجوب ،تهران:چاپ افست تهران
یامین پور،وحید(1398)،ماجرای فکر آوینی،قم:دفتر نشر معارف