نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 استادیار گروه مطالعات زنان و خانواده، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
چکیده
مباحث مربوط به زن، جنسیت و امتدادهای اجتماعی آن چالش تاریخی جهان اسلام بوده و هست و رویکردهای مختلف فکری و اجتماعی که هریک مبتنی بر نظام‌های معنایی خاصی هستند، مواضعی را نسبت به این پرسش اتخاذ کرده‌اند. در یک واکاوی کلان‌نگر می‌توان ردپایی از دو نظام معنایی عمدۀ اسلام و تجدد در پس‌زمینۀ این رویکردها مشاهده کرد. پژوهش حاضر درصدد مطالعۀ این رویکردها و تحلیل نظام‌های معنایی آن‌ها و صورت‌بندی رویکردهای معطوف به جنسیت در چارچوب جهان‌های اجتماعی است. این پژوهش در زمرۀ تحقیقات کاربردی است و به‌لحاظ روشی در حیطۀ تحقیقات کیفی دسته‌بندی می‌شود. چارچوب مفهومی مطالعۀ حاضر، نظریۀ جهان‌های اجتماعی و روش به‌کاررفته برای شناخت نحوۀ تکوین این گفتمان‌ها در ساحت نظری و اجتماعی جامعۀ ایران، روش‌شناسی بنیادین است. براساس یافته‌های این پژوهش، ذات‌انگاری جنسیتی، امتداد اجتماعی جنسیت، نظام‌سازی اجتماعی مبتنی بر زوجیت و جنسیت به‌مثابۀ ظرفیت وجودی، از مهم‌ترین مؤلفه‌های نظریۀ اسلامی جنسیت است و فقه جواهری و حکمت متعالیه زمینۀ وجود معرفتی آن و تحولات اجتماعی و سیاسی عصر مشروطه و نیز انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان زمینه‌های وجودی غیرمعرفتی این جهان اجتماعی در ایران هستند. همچنین برساخت‌گرایی جنسیتی، فراجنسیت‌گرایی، جنسیت به‌مثابۀ امر سیال، جنسیت به‌عنوان ابزار سلطه و نفی امتدادهای اجتماعی جنسیت از مؤلفه‌های محوری نظریۀ فمینیستی جنسیت است. تفکرات فمینیستی در غرب و جریان فکری نواعتزال و روشنفکری در جوامع اسلامی به‌عنوان برخی از زمینه‌های وجودی معرفتی و تفاوت‌های حقوقی زن و مرد در قوانین ایران و تحولات سیاسی دهۀ هفتاد در کشور، زمینه‌های وجود غیرمعرفتی این جهان اجتماعی در ایران بودند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Gender and Contemporary Social Worlds
نویسندگان [English]
- Hamid Parsania 1
- Abolfazl Eghbali 2
1 Professor, Department of sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Women and Family Studies, Faculty of Social Sciences and Economy, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Discussions surrounding women, gender, and their social manifestations have historically posed significant challenges for the Islamic world. Various intellectual and social approaches - each grounded in distinct semantic systems - have addressed these issues from different perspectives. A macroscopic analysis reveals that two dominant semantic paradigms, Islam and modernity, underlie these approaches. The present study aims to examine these perspectives, analyze their underlying semantic systems, and conceptualize gender-based approaches within the framework of social worlds. This is an applied study, methodologically situated in the domain of qualitative research. The conceptual framework is based on the theory of social worlds, and the fundamental methodology is employed to explore the development of these discourses in the theoretical and socio-political spheres of Iranian society. According to the findings, key components of the Islamic theory of gender include gender essentialism, the social extension of gender, social systematization based on couplehood, and gender as an existential capacity. The epistemological foundations of this social world are rooted in Javaheri jurisprudence and transcendental wisdom, while its non-epistemological (cognitive) contexts include the social and political developments of the Constitutional Era and the Islamic Revolution of Iran. In contrast, the feminist theory of gender is characterized by concepts such as gender constructionism, transsexuality, gender fluidity, gender as a mechanism of domination, and the rejection of gender’s social extensions. Its epistemological contexts include Western feminist thought and the neo-religious and intellectual movements within Islamic societies, while its non-epistemological contexts in Iran are shaped by the legal inequalities between men and women and the political transformations of the 1970s.
کلیدواژه‌ها [English]
- Fundamental Methodology
- Gender
- Islam
- Modernity
- Social Worlds
)