بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تحلیل اسپریگنزی از طرح جامعه آرمانی در آراء سیاسی- اجتماعی ابن سینا و ابن خلدون

احمد جهانی نسب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 بهمن 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.367074.1661

چکیده
  مقاله در تلاش است تا جامعه آرمانی را در اندیشه سیاسی- اجتماعی ابن سینا و ابن خلدون، بر اساس الگوی اسپریگنز بررسی کند. لذا مسئله پژوهشی چنین تدوین شده است که ابن سینا و ابن خلدون در طرح جامعه آرمانی چگونه اندیشیده و بحران سامان سیاسی را چگونه تعلیل‌یابی می‌کنند و برای رهایی از آن چه تجویز آرمانی ارائه می‌دهند؟ نوشتار حاضر به روش توصیفی- ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تحلیل انتقادی کنش گرایی ماکس وبر در مساله سیر تطور دین بر اساس منظومه فکری مرتضی مطهری

محمد سلطانیه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 بهمن 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.367085.1662

چکیده
  رویکرد ماکس وبر به عنوان یک جامعه شناس در دسته رویکردهای خرد جامعه شناسی طبقه بندی شده است و تببین او از پدیده های مختلف هم تبیینی عینی است. توجه به فرد و تبیین بر اساس در نظر گرفتن موقعیت فرد در جامعه، حتی در مساله سیر تطور دین در جامعه هم خود را نشان داده است. این مقاله که با هدف فهم انتقادات به دست آمده از دیدگاه مرتضی مطهری بر نظرات ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تحلیل انتقادی اندیشه‌های غزّالی در مورد زنان با تکیه بر زمینه‌های تاریخی جامعۀ اسلامی

زیبا اسماعیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 بهمن 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.367695.1666

چکیده
  امام محمد غزّالی یکی از برجسته‌ترین متفکّران و تأثیرگذارترین عالمان دینی است که داعیۀ اصلاح و احیای دین داشته، جزء سرآمدان جریان بازگشت به سلف صالح محسوب می‌شود. تعلیم دین، شیوۀ حکمرانی و سایر آداب، چون آداب ازدواج در آثار او مورد توجه قرار گرفته است که در ضمن آن، آراء خود در مورد زنان را نیز ذکر می‌کند. تفکرات غزّالی در مورد زنان، ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بازخوانی انتقادی چیستی جامعه در اندیشه اجتماعی متفکران قرآنی شیعی معاصر

محمد دادسرشت؛ نفیسه مقیسه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 اسفند 1402

https://doi.org/10.22059/jstmt.2024.298469.1341

چکیده
  مسائل بنیادین یک دانش، اغلب در فلسفه آن دانش پاسخ داده می‏شود. سؤال از چیستی جامعه نیز پرسشی است که فلسفه علوم اجتماعی عهده دار پاسخ به آن است. در طول تاریخ دانشمندان زیادی در پی جواب درخور به این پرسش بوده‏ اند اما توفیق و توافق چندانی نیافتند. متفکران مسلمان نیز درصدد برآمدند از راه یافت ویژگی های مشترک همچون هدف، فرهنگ و حکومت ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تفکر، خردورزی و تعقل؛ زمینه‌ساز تحقق ساحات اخلاقی مدینۀ فاضله در نظریۀ جامعه‌گرایانۀ فارابی

فرشته ابوالحسنی نیارکی

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 20-34

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.360028.1622

چکیده
  مسئلۀ مقالۀ حاضر، بررسی نقش و تأثیر خردگرایی، تفکرمحوری و عقلانیت، به‌منزلۀ یکی از اصلی‌ترین عوامل زمینه‌ساز در طراحی مدینۀ فاضله (در ابعاد اخلاقی) در نظریۀ جامعه‌گرایانۀ فارابی است. هدف این مقاله بیان کیفیت تأثیر خردگرایی در اخلاق جوامع است که این مهم را در میراث اخلاقی یکی از مهم‌ترین فلاسفۀ اجتماعی یعنی فارابی بررسی کرده است. ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بررسی تطبیقی آرای حسن حنفی و رضا داوری اردکانی در باب انحطاط و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی

علی قنبری برزیان

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 49-62

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.361049.1625

چکیده
  عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی از دغدغه‌های بنیادین همۀ متفکران مسلمان از جمله حنفی و داوری اردکانی است و هرکدام برای چرایی و تبیین آن دلایل و عوامل متعددی را گوشزد کرده‌اند. ولی مهم‌تر از راه‌حل و چه باید کرد، درک موضوع و واقعیت جهان اسلام و پرسش درست اهمیت دارد. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. داده‌ها و اطلاعات لازم ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بررسی ابعاد ایده امام خمینی در باره اداره جهان اسلام در مرحله پسا اتحاد

عَذرا اکبری؛ قاسم زائری

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 63-76

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.341148.1521

چکیده
  انقلاب اسلامی ایران در میانه‌ دو جریان سیاسی و اجتماعی اصلی غالب در جهان اسلام به پیروزی رسید: مارکسیسم و ناسیونالیسم. انقلاب اسلامی از ابتدا داعیة «جهانی بودن» داشت، و پاسخی بومی به بین‌الملل‌گرایی ناسیونالیسم در قالب سازمان ملل، و انترناسیونالیسم مارکسیستی بود. امام خمینی، داعیة «وحدت اسلامی» داشت تا مسلمانان را به ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تحلیل انتقادی نسبت دانش و ارزش در دیدگاه عبدالکریم سروش

سعید محمدپور؛ سیدحمیدرضا میرعظیمی؛ بهروز محمدی منفرد؛ حسین هاشم نژاد

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 77-90

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.365005.1647

چکیده
  رابطۀ دانش و ارزش یکی از مباحث در حوزۀ فرا اخلاق به شمار می‌رود؛ سروش نظریۀ جدایی دانش از ارزش را مطرح کرده است و این مقاله با هدف احصای عوامل زمینه‌ساز طرح این نظریه از سوی سروش و به‌روش توصیفی- تحلیلی، انجام گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، پنج عامل سبب شد تا سروش این ایده را مطرح کند: تبعیت از پوپر و تأثیرپذیری از پوزیتیویست‌ها ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
واکاوی در ابعاد و جنبه‌های روان‌شناختی اجتماعی آرا و اندیشۀ فارابی

علیرضا محسنی تبریزی؛ غلامحسین روحی؛ سید عابدین بزرگی

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 91-113

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.363360.1638

چکیده
  مقالۀ حاضر با مرور منابع موجود در باب آرا و احوال فارابی و با استعانت از آثار باقی‌مانده از این فیلسوف اسلامی می‌کوشد تا با استفاده از روش تفسیر متن و تحلیل مضمون، آن موضوعات، مباحث و مفاهیمی را که واجد معانی و دارای مضامین روان‌شناختی اجتماعی هستند، اکتشاف و تحلیل کند. براین‌اساس، داده‌ها از متون (texts) مورد نظر جمع‌آوری شده و سپس ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تحلیل هرمنوتیکی نظریۀ انقلاب اسلامی و انفتاح تاریخ؛ مطالعۀ موردی کتاب انقلاب اسلامی و انفتاح تاریخ حسین کچویان

مهدی عباسی شاهکوه؛ عباس کشاورز شکری

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 114-127

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.364543.1653

چکیده
  وقوع انقلاب اسلامی ایران به چالش در اندیشۀ نظریه‌پردازان انقلاب منجر شد. تا پیش از این انقلاب‌ها مبتنی‌بر تجدد شکل می‌گرفتند یا در تعارض با تجدد نبودند، بلکه صرفاً قیام توده‌های دهقانی یا کارگری علیه صاحبان قدرت و مالکیت محسوب می‌شدند. اما در انقلاب اسلامی، ایدئولوژی، رهبری، شعارها و مردم در جهت موافق با اسلام شیعی قرار داشتند. ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مبانی اندیشه و کنش سیاسی یوسف القرضاوی در آینۀ تحولات سوریه

محمد محمودی کیا

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 144-157

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.365605.1651

چکیده
  با عنایت به نقش محوری شیخ یوسف القرضاوی در تحولات پساانقلاب‌های عربی در سال 2011 و نیز جایگاه محوری وی در میان طرفداران اخوان‌المسلمین از یک‌سو، و نیز نحوۀ مواجهۀ وی با حکومت سوریه در این دورۀ زمانی، در این پژوهش برآنیم تا با استفاده از روش پژوهش مقایسه‌ای در مقام تحلیل و مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای در مقام جمع‌آوری اطلاعات، به ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
نائینی و مفهوم ملت؛ استراتژی پذیرش و تصاحب

محسن امین

دوره 13، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 174-190

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.366119.1656

چکیده
  یکی از ابعاد بااهمیت و البته مغفول در هماوردی اسلام و مدرنیته، مواجهۀ علمای اسلامی با مفاهیم مدرنی است که نقش تعیین‌کننده‌ای در بسط مدرنیته و کاربست مدرنیزاسیون در جوامع اسلامی داشته‌اند. مفهوم «ملت» ازاین‌دست مفاهیم است که تصویر جدیدی برای جهان و به‌ویژه کشورهای اسلامی منطقۀ خاورمیانه رقم زده است. روحانیان شیعه هریک به ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
قرآن و تفقه مرسوم؛ درآمدی بر روش‌شناسی انتقادی قرآن‌گرایان در مواجهه با فقه موجود بر پایۀ مدل اسپریگنز (بررسی موردی: محمد صادقی تهرانی)

علی آقاجانی

دوره 13، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 33-48

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.358387.1604

چکیده
  یکی از جریاناتی که به چالش‌های فقه معاصر پرداخته، نحلۀ قرآن‌گرایان است که دارای طیف‌های گوناگون است. محمد صادقی تهرانی، صاحب تفسیر الفرقان، از زمرۀ قرآن‌گرایانی است که به این چالش توجه داشته و آن را کاویده است. مقاله براساس چارچوب نظری مدل بحران اسپریگنز و مراحل چهارگانۀ آن با تصرفاتی به بررسی نگرش صادقی تهرانی پرداخته است. صادقی ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تأثیر زندگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی(ره)

غلامرضا جمشیدیها؛ مریم شعبان

دوره 13، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 83-98

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.359421.1613

چکیده
  پژوهش حاضر دربارۀ موضوع «تأثیر زندگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی بر انسان (مردم و جامعه) از منظر امام خمینی (ره)» انجام شده است. هدف پژوهش، بررسی ماهیت و چگونگی کوخ‌نشینی و کاخ‌نشینی و تأثیر آن‌ها بر زندگی اجتماعی و رفتار انسان است که از منظر امام خمینی (ره) به آن‌ها پرداخته شده است. روش پژوهش با رویکرد کیفی و طرح تحقیق «تحلیل اسنادی» ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بنیادهای نظری مقاومت در برابر قدرت‌های استعماری در نظام اندیشگی شیخ فضل‌الله نوری

محمد ملک زاده

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 23-37

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.362330.1631

چکیده
  شیخ فضل‌الله نوری نمایندۀ جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. از جمله مسائلی که دغدغۀ ایشان در ایران بود، استبداد و استعمار در کنار حفظ استقلال کشور بود؛ مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطۀ مشروعه در ایران قرار داد. شیخ فضل‌الله ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
از «کشف اسرار» تا «ولایت فقیه»: ثبات در اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)

اکبر اشرفی

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 39-51

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.360367.1623

چکیده
  نظریۀ ولایت فقیه یکی از مهم‌ترین ارکان اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) برای رهبری جامعۀ اسلامی در عصر غیبت امام معصوم (ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل بدهد و به آن به‌عنوان اولین تجربۀ حاکمیت فقیه بر جامعه نمود عینی ببخشد.  سوال اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا اندیشۀ سیاسی امام ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
ماهیّت فهم اجتماعی نصوص از دیدگاه شهید صدر

محمد آقائی؛ فرزانه نجفی

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 71-86

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.356813.1599

چکیده
  فهم اجتماعی نصوص از دیدگاه شهید صدر، نظریه‌ای فقهی-سیاسی است که ساحت‌های مختلف زندگی سیاسی-اجتماعی و اقتصادی فرد مسلمان را دربرگرفته است و او به‌دنبال فهم نصوص شرعی، با تکیه بر ظهورات غیرلفظی است. وی ذهنیت هماهنگ، بر پایه ارتکازات عمومی میان خردمندان از افراد نوع خویش را در فرایند فهم دلیل وارد و پس از فهم لفظی و تعیین دلالت‌های ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
واکاوی تأثیر ذهنیت مدرن بر چگونگی برساخته‌شدن نظم سیاسی-اجتماعی در اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره)

فاطمه کامرانی؛ سمیه حمیدی؛ پیمان زنگنه

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 87-99

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.343555.1530

چکیده
  مدرنیته به شکلی از زندگی و تشکیلات اجتماعی اطلاق می‌شود که عقل خودبنیاد نقاد که پیوسته به بازنگری سنت‌های بشری می‌پردازد، پارادایم اصلی آن را تشکیل می‌دهد. این پدیده در غرب زاده شد و به‌تدریج وارد سرزمین‌های دیگر شد. ورود این سبک تفکر به ایران، واکنش‌های متفاوتی در پی داشت. برخی از روشنفکران سعی کردند با کنارنهادن ارزش‌های دینی ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
خاستگاه اجتماع انسانی از منظر علامه طباطبایی

علیرضا میرزایی؛ مهدی جلالوند

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 23-36

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.358956.1609

چکیده
  مباحث اجتماعی و ناظر به جنبه های مختلف انسان با هویت جمعی در اندیشه و تتبعات و نوشته‌های علامه طباطبایی جایگاه ویژه‌ای دارد. ذهن ساختارمند این اندیشمند ممتاز اسلامی، موجب طرح و بحث از مبانی و ساختارهای ایجاد و حرکت اجتماع انسانی شده است؛ به گونه‌ای که می‌توان تفکر اجتماعی را یکی از نقاط ثقل اندیشه دینی ایشان به حساب ‌آورد. پژوهش ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
نسبت مفهومی «جهاد تبیین حقیقت» و «مطالبه ‏گری» در منظومه اندیشگی آیت‏ الله خامنه‌ای

مهدی عباسی شاهکوه؛ زاهد غفاری هشجین

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 37-54

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.355812.1596

چکیده
  انقلاب اسلامی با آرمان‏‌های عدالت، جمهوریت، قانون‏‌گرایی، عزت، استقلال، آزادی، اسلامیت و نظایر آن توانست به پیروزی برسد و محمل ساخت ایدئولوژی، قانون اساسی و نظام‌‏سازی نیز بر همین اساس پدیدار شد. چالش بسیاری از نظام‌‏های سیاسی در تحقق اهداف ایدئولوژی و نظام اعتقادی خود، ایستایی و انجمادی است که به دنبال تغییرات اجتماعی ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
اسلام آناتولی در اندیشه اجتماعی فتح الله گولن

الهام سادات مقدسی؛ مهدی حسین زاده یزدی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 73-89

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.353992.1587

چکیده
  بی تردید، یکی از روشنفکران مسلمان و رهبران اجتماعی که طی چند دهۀ اخیر، افکارش مورد توجه قرار گرفته، فتح‌الله گولن است. او نسخۀ جدیدی از اسلام را معرفی می‌کند که به اسلام میانه‌رو یا اسلام اجتماعی میان اندیشمندان غربی شهرت دارد. گولن، اسلام را با خوانشی ترکی تفسیر می‌کند که در آن، اسلام با هویت ترکی پیوند ویژه‌ای می‌یابد. این پژوهش ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
تبیین اصول و مبانی شهر و شهرسازی اسلامی بر مبنای احکام ثابت

اصغر مولائی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 127-144

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.348163.1555

چکیده
  احکام ثابت می‌­تواند مبنایی برای تهیه اصول و قوانین در شهرسازی اسلامی باشد. این رویکرد با محوریت احکام ثابت الهی دارای ویژگی‌های فطری، تغییرناپذیری در طول زمان، جامعیت و قابلیت اعمال در تمامی ابعاد شهرسازی اسلامی است. عدم توجه به احکام ثابت در شهرسازی در عصر حاصر، موجب پدید آمدن طرح‌های ناکارامد متعددی گردیده که تبعات منفی بر ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بنیادهای «جهان‌وطنی» در اندیشه اسلامی از دیدگاه آیت‌الله مطهری

سید محمدهادی مقدسی؛ مهدی امیدی

دوره 12، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 1-14

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.336429.1496

چکیده
  جهان‌وطنی از موضوعات مهم در اندیشۀ سیاسی مغرب‌زمین در سه دورۀ کلاسیک، مدرن و معاصر است که امروزه به‌عنوان یکی از رویکردهای جهانی‌شدن، طرفداران جدی دارد. برخلاف جهانی‌شدن، آرمان اندیشۀ جهان‌وطنی، پردازش الگوهای اخلاقی جهان‌شمول یا تأسیس نهادهای سیاسی جهانی برای ایجاد حکومت جهانی است. با وجود این، جهانی‌شدن از موضوعات جدیدی ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بررسی تطبیقی دیدگاه غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی درباره سبب و متعلق دوستی

سعیده حمله داری؛ سید احمد فاضلی

دوره 12، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 15-29

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.350144.1562

چکیده
  فضیلت دوستی، سرشتی درونی دارد و از وجدان و فطرت آدمی سرچشمه می‌‌گیرد. غفلت از این فضیلت مهم، زیست انسان را درگیر آسیب‌‌های مخربی می‌‌کند که جبران آن سخت و گاه ناممکن است. دوستی شامل ابعاد گسترده‌‌ای از مراتب، موانع، معانی و منابع است که این پژوهش بر بررسی دو مقولۀ مهم «سبب و متعلق دوستی» تمرکز دارد و با طرح این سوالات آغاز ...  بیشتر

بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بنیان‌های هستی‌شناختی اندیشه اجتماعی امام موسی صدر

یحیی بوذری نژاد؛ محمدصادق کربلایی‌زاده استبرق

دوره 12، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 31-44

https://doi.org/10.22059/jstmt.2023.354192.1588

چکیده
  مبانی هستی‌شناختی، تفسیری از جهان اجتماعی ارائه می‌دهند که دلالت‌های آن در لایه‌های بعدی فرهنگ، نحوۀ تعامل انسان با جامعه، هستی و خدا را شکل می‌دهد. امام موسی صدر از مهم‌ترین متفکران مسلمان معاصر است که کوشید صورت‌بندی‌ نویی از این مبانی هستی‌شناختی ارائه بدهد. در این پژوهش بنیان‌های هستی‌شناختی اندیشۀ اجتماعی او با روش تحلیلی-اسنادی ...  بیشتر