نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده
عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی از دغدغه‌های بنیادین همۀ متفکران مسلمان از جمله حنفی و داوری اردکانی است و هرکدام برای چرایی و تبیین آن دلایل و عوامل متعددی را گوشزد کرده‌اند. ولی مهم‌تر از راه‌حل و چه باید کرد، درک موضوع و واقعیت جهان اسلام و پرسش درست اهمیت دارد. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. داده‌ها و اطلاعات لازم از کتاب‌ها و مقالات و سایر منابع مکتوب، تألیفات حنفی و داوری اردکانی، و پژوهش‌هایی که شارحان و محققان در تبیین و تحلیل اندیشۀ داوری اردکانی و حنفی نگارش کرده‌اند، جمع‌آوری شد. در آثار داوری و حنفی، بر ضرورت شناخت غرب و کامل و دقیق مدرنیته و فرهنگ آن تأکید شده است. آنان بخش مهمی از مشکلات جوامع اسلامی را ناشی از طرح نادرست و تقلید بی‌شناخت از مبانی فرهنگی فلسفی مدرنیتۀ غربی می‌دانند. از دیدگاه آن‌ها، این تقلید سبب شد در لحظاتی از تاریخ معاصر، حوزۀ اندیشه‌ورزی فلسفی و سیاسی در جهان اسلام، سخنگو و شعبه‌ای از فلسفه و مدرنیتۀ غربی شود. داوری و حنفی در تحلیل انحطاط از نظریۀ ترکیبی استفاده کردند و متغیرهای متعددی را دخیل دانستند، اما در نگاه هردو متفکر، عوامل درون‌ساختاری و گسست معرفتی-فلسفی در انحطاط و فرسودگی تمدن اسلامی نقش بیشتری دارند. از دید حنفی، علاوه بر استعمار و سکولاریسم درک‌نشدۀ غربی، گسست معرفتی-فلسفی، جزم‌اندیشی و خودحق‌پنداری، تقدم علوم نقلی بر علوم عقلی، حاکمیت نگرش اشراقی، ناسیونالیسم و نبود رویکرد عقلانی به قرآن، مهم‌ترین عوامل انحطاط و عقب‌ماندگی هستند. حنفی طرح تراث را راهکار می‌داند و داوری اردکانی از نبود سیاست توسعه و فلسفۀ نقاد و شکاف نظری و عملی دانش، به‌عنوان موانع توسعه‌یافتگی یاد می‌کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A comparative study of Hassan Hanafi's and Reza Davari Ardakani's opinions and ideas about the decline and backwardness of Islamic societies
نویسنده [English]
- Ali Ghanbari Barzian
Assistant Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]
Backwardness and lack of development is one of the primary concerns of all Muslim thinkers, including Hanafi and Ardakani, and each of them offered a variety of explanations and contributing factors. Understanding the scope and reality of the Islamic world and posing the appropriate query are more important than the solution and what should be done. Using the qualitative analysis method described in this article, Hanafi and Davari Ardakani collected the essential data and information from books, articles, and other written sources and compilations. The importance of understanding the West and its modernity and culture is emphasized in the works of Davari and Hanafi, who believe that a significant portion of the problems confronting Islamic societies are the result of the incorrect design and imitation of the cultural and philosophical foundations of Western modernity. In certain periods of modern history, this resulted in the field of philosophical and political thought in the Islamic world being regarded as the most crucial path forward for Islamic societies in the plan for cognitive reconstruction of the Islamic world. According to Hanafi, the most significant factors of degeneration are the categories of reconstruction of Islamic religious epistemological foundations, dogmatism and self-righteousness, the superiority of transferable sciences over rational sciences, the rule of enlightened attitude, nationalism, and the absence of a rational approach to the Quran. Ardakani’s evaluation also identifies the lack of a development policy and a critical philosophy as obstacles to development.
کلیدواژه‌ها [English]
- Degeneration
- Backwardness
- Development
- Hassan Hanafi
- Ardakani Judgment
)