دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد رباط کریم، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش باهدف بررسی مقایسه‌ای مفهوم غرب‌زدگی در ادبیات فکری روشنفکران ایرانی، به‌صورت موردی داریوش شایگان و جلال آل‌احمد، برای فهم ریشه تمایزات دیدگاه‌های آنها انجام شده و در آن سعی شده تا ضمن تحلیل نگرش آل‌احمد و شایگان به این مفهوم، دو رویکرد متفاوت سیاسی و فلسفی حاکم بر نگرش روشنفکران ایران در مواجهه با سیطره فرهنگ و تمدن غربی بر جامعه ایرانی تبیین و راهکارهای آنها برای رهایی از این وضعیت مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد. روش تحلیلی - مقایسه‌ای در این پژوهش موردتوجه بوده که با به‌کارگیری آن سعی شده ضمن تحلیل مفهوم غرب‌زدگی در ادبیات فکری این دو روشنفکر و بررسی نسبت خاستگاه فکری آنها با ادبیات فکری و تمایز اساسی میان آنها مورد بررسی قرار گیرد. یافته اصلی پژوهش نشانگر آن است که تمایز اصلی مفهوم غرب‌زدگی اندیشه آل‌احمد و شایگان، ریشه در رویکرد متفاوت فلسفی و سیاسی آنها در بررسی نسبت میان تمدن مدرن غربی با فرهنگ و تمدن‌های غیراروپایی است. نتیجه کلی نشان می‌دهد که رویکرد سیاسی و اقتصادی آل‌احمد منجر به استفاده پسااستعماری مفهوم غرب‌زدگی شده درحالی‌که نگاه فلسفی شایگان که مبتنی بر نقد هستی‌شناختی مدرنیته است، دیدگاه‌های وی را به‌سوی نگرش‌های پسامدرن سوق داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Distinction Of The Political Approach From The Philosophical Approach To The Concept Of Westernization In The Thought Of Al-Ahmad And Shaygan

نویسندگان [English]

  • mohammad nezhadiran 1
  • Rozhan Hesamghazi 2

1 PhD in Political Science, Islamic Azad University, Research Sciences Unit, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor, Political Science Department, Robat Karim Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This research aims to compare the concept of Westernization in the intellectual literature of Iranian intellectuals specifically focusing on Dariush Shaygan and Jalal Al-Ahmad to understand the root of the differences in their views. By analyzing their attitudes toward this concept, the research will explain the two distinct political and philosophical approaches that characterize Iranian intellectuals' responses to the dominance of Western culture and civilization in Iranian society, and evaluate and compare their strategies for addressing this situation. An analytical-comparative method has been employed in this research. By applying this approach, the study seeks to analyze the concept of Westernization in the intellectual literature of these two intellectuals and examine the relationship between their intellectual origins and intellectual frameworks, highlighting their fundamental distinctions. The main finding of this research indicates that the primary difference in the concept of Westernization between Al-Ahmad and Shaygan is rooted in their divergent philosophical and political approaches when examining the relationship between modern Western civilization and non-European civilizations. The general result reveals that Al-Ahmad's political and economic approach has led to a post-colonial interpretation of Westernization, while Shaygan's philosophical view, grounded in an ontological critique of modernity, has guided his perspectives toward post-modern attitudes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dariush Shaygan
  • Jalal Al-Ahmad
  • Modernity
  • Tradition
  • Westernization
آشوری، داریوش (1347). اشاراتی به غرب‌زدگی و اشتباهات آن. مجله فردوسی، شماره 857.
آشوری، داریوش (1376). ما و مدرنیته. تهران: صراط.
آل‌احمد، جلال (1345). کارنامه سه‌ساله. تهران: رواق.
آل‌احمد، جلال (1355). سه مقاله دیگر. تهران: رواق.
آل‌احمد، جلال (1357 الف). ارزیابی شتاب‌زده. تهران: رواق.
آل‌احمد، جلال (1357 ب). نفرین زمین. تهران: رواق.
آل‌احمد، جلال (1372). در خدمت و خیانت روشنفکران. تهران: فردوس.
آل‌احمد، جلال (1373). غرب‌زدگی. تهران: فردوس
آل‌احمد، جلال (1376). مدیر مدرسه. تهران: معیار علم.
آل‌احمد، جلال (1383). خسی در میقات. تهران: فردوس.
براهنی، رضا (1393). قصه‌نویسی. تهران: نشر نگاه.
برمن، مارشال (1379). تجربه مدرنیته. ترجمه مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
بروجردی، مهرزاد (1377). روشنفکران ایرانی و غرب. تهران: فرزان روز.
بهنام، جمشید (1359) ایرانیان و اندیشه تجدد. تهران فرزان روز.
دهباشی، علی (1378). یادنامه جلال آل‌احمد، تهران: نشر شهاب.
شادمان، فخرالدین (1326). تسخیر تمدن فرنگی. تهران: چاپخانه ایران.
شایگان، داریوش (1355). بت‌های ذهنی و خاطره‌های ازلی. تهران: امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1356). آسیا در برابر غرب. تهران: امیرکبیر.
شایگان، داریوش (1373 الف). ایدئولوژی شدن سنّت. ترجمۀ مهرداد مهربان. کیان، 4(19)، صص 19-10.
شایگان، داریوش (1373 ب). هانری کربن: آفاق تفکر معنوی اسلام ایرانی. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: فرزان روز.
شایگان، داریوش (1374). زیر آسمان‌های جهان: گفتگوی داریوش شایگان با رامین جهانبگلو. ترجمه نازی عظیما، تهران: فرزان روز.
شایگان، داریوش (1380). افسون‌زدگی جدید: هویت چهل‌تکه و تفکر سیار. ترجمۀ فاطمه ولیانی، تهران: فرزان روز.
شایگان، داریوش (1397). قصه یک گسست. مجله بخارا، 1(124)، خرداد و تیر.
 گلدستون، جک. (1385). مطالعات نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب‌ها. ترجمه محمدتقی دل افروز، چاپ اول، تهران: نشر کویر.
 صادقی شهپر، علی. (1387). روش شناسی عرفان تطبیقی. پژوهشنامه ادیان، 2(4)، دوره پاییز و زمستان.
فانون، فرانتیس (1361). مغضوبین زمین، به کوشش باقری. تهران: مولی.
فردید، سید احمد (1395). غرب و غرب‌زدگی. تهران: فرنو.              
فکوهی، ناصر (1383). ان‍س‍ان‌ش‍ن‍اس‍ی شهری. تهران: نشر نی.
قاضیان، حسین (1386). جلال آل‌احمد و گذار از سنت به تجدد. تهران: کویر.
قانعی‌راد، ﻣﺤﻤﺪاﻣﯿﻦ (1388). «ناامنی هستی‌شناختی زندگی شهری در آثار روشنفکران ادبی». مجلّه مطالعات اجتماعی ایران، 3(2)، 85-62.
قیصری، علی (1383). روشنفکران ایران در قرن بیستم، تهران: هرمس.
عبدالکریمی، بیژن (1389). جلال آل‌احمد، غرب‌زدگی و ضرورت بازگشت به سنت. غرب‌شناسی بنیادی، 1(2)، پاییز و زمستان.
معارف، عباس (1380). نگاهی دوباره به مبادی حکمت انسی. تهران: رایزن.
میرسپاسی، علی (1384). تأملی درباره مدرنیته ایرانی. تهران: طرح نو.
میرسپاسی، علی (1386). روشنفکران ایران: روایت‌های یاس و امید. ترجمه عباس مخبر، تهران: توسعه.
نژادایران، محمد. حسام قاضی، روژان (1401). غرب‌زدگی جلال آل‌احمد نقدی بر مدرنیسم سطحی و مدرنیزاسیون وابسته عصر پهلوی. فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 1(25)، تابستان 1401.
 نوذری، حسینعلی (1387). فلسفه تاریخ روش شناسی و تاریخ نگاری. چاپ اول، تهران: نشر طرح نو.
نیچه، فریدریش (1352). دجال. ترجمه عبدالعلی دستغیب. تهران: آگاه.
نیچه، فریدریش (1376). اراده معطوف به قدرت، ترجمه محمدباقر هوشیار. تهران: فرزان روز.
هاشمی، محمد منصور (1383). هویت اندیشان و میراث فکری احمد فردید. تهران: نشر کویر.
  Babich, B. (1994). Nietzsche’s philosophy of Science: Reflecting Science on the ground.of art and Life. Albany: State University of New York Press.
   Behnam, Jamshid (1979) Iranians and the Thought of Modernity. Tehran Farzan Rooz.
  Heidegger, M. (1962). Being and Time. Translated by John Macquarrie & Edward Robinson. London: SCM Press.
 Campbell, T. (2011). Improper Life: Technology and Biopolitics from Heidegger to Agamben. London: Univ Of Minnesota Press.
Shayegan, D. (1992). Cultural Schizophernia; Islamic Societies Confronting the West. London: Syracuse University Press.