بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
علی محمد حاضری؛ محمد ملاعباسی
چکیده
مفهوم فطرت پیش از دوران پهلویِ دوم، در کتاب‌ها و روزنامه‌های مذهبی، بسیار به ندرت به کار رفته است. اما بعد از شهریور 1320 و آغاز سلطنت محمدرضا شاه، استفاده از این مفهوم و نظریه‌پردازی دربارۀ آن، در مجلات و روزنامه‌هایی که نشر و تبلیغِ مسائل دینی را هدفِ خود قرار داده بودند، افزایش می‌یابد. فطرت، رفته رفته از سویی، به مفهومی کلیدی برای ...
بیشتر
مفهوم فطرت پیش از دوران پهلویِ دوم، در کتاب‌ها و روزنامه‌های مذهبی، بسیار به ندرت به کار رفته است. اما بعد از شهریور 1320 و آغاز سلطنت محمدرضا شاه، استفاده از این مفهوم و نظریه‌پردازی دربارۀ آن، در مجلات و روزنامه‌هایی که نشر و تبلیغِ مسائل دینی را هدفِ خود قرار داده بودند، افزایش می‌یابد. فطرت، رفته رفته از سویی، به مفهومی کلیدی برای دفاع از دین در برابر مارکسیستها یا دیگر منتقدانِ دین تبدیل می‌شود و از سوی دیگر، برای نقدِ دینداریِ متحجرانه و خرافی به کار میرود. بدین ترتیب، فطرت به چنان ابزار مهمی برای مبارزات دینی-اجتماعی مبدل می‌شود که در آستانۀ انقلاب اسلامی، استاد مرتضی مطهری آن را «امالمسائل» دین اسلام مینامد. اما پس از انقلاب اسلامی، این موج فروکش کرده و با بلاموضوعشدنِ کارکردهای این مفهوم در دورۀ پیش از انقلاب، بار دیگر به حاشیه رانده می‌شود. این مقاله کارکردهای اجتماعی فطرت در دورۀ پهلوی دوم را بررسی می‌کند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
غلامرضا جمشیدیها؛ یونس اکبری
چکیده
تبیین امور واقع از منظر ابن خلدون (نگاهی نو به مقدمه) چکیده علم عمران ابنخلدون برپایه روش‌شناسی خاصی بنا نهاده شده است که فهم این نحوه تببینی گام مهمی در زمینه فهم منطق خلدون و متعاقب آن فهم پدیده‌های است که او قصد تبیین آنها را دارد. مقاله حاضر قصد بررسی نحوه تبیین وقایع توسط خلدون را دارد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع روش اسنادی ...
بیشتر
تبیین امور واقع از منظر ابن خلدون (نگاهی نو به مقدمه) چکیده علم عمران ابنخلدون برپایه روش‌شناسی خاصی بنا نهاده شده است که فهم این نحوه تببینی گام مهمی در زمینه فهم منطق خلدون و متعاقب آن فهم پدیده‌های است که او قصد تبیین آنها را دارد. مقاله حاضر قصد بررسی نحوه تبیین وقایع توسط خلدون را دارد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع روش اسنادی است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که رویکرد تببینی ابن خلدون در تبیین امور واقع با رویکرد علمی متعارف امروزی که همان رویکرد قانونمدار یا نوموتتیک است، همخوانی دارد. از منظر روش‌شناسی نتایج بیانگر این امر است که تجربه‌ی خلدونی اشاره به تجریه مکرر در تاریخ دارد، به عبارتی همان ساختارهای رویکرد ساختارگرایی هستند که نتایج مشخص تکرار شوندهای را به دنبال خود دارند. از دید هستیشناسی نیز ابنخلدون فرض واقعیت بیرونی و مستقل از ذهن را به رسمیت میشناسد. واژگان کلیدی: ابنخلدون، هستیشناسی، معرفت شناسی، روش‌شناسی.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
محمدتقی پیربابایی؛ سیداحمد فیروزآبادی؛ عیسی حجت؛ محمد سلطان زاده
چکیده
چکیده: سرمایه اجتماعی مفهومی است زمینه گرا و دین یکی از عوامل مهم در بررسی آن می باشد. این پژوهش تلاش می کند تا تصویری از سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی ایران ارائه دهد. گام نخست در جهت شکل گیری چارچوبی برای این مفهوم یافتن پاسخی برای این پرسش هاست: هسته سرمایه اجتماعی چیست؟ کنشگر با چه انگیزه ای به کنشگری در شبکه ها روی می آورد؟(سرچشمه) ...
بیشتر
چکیده: سرمایه اجتماعی مفهومی است زمینه گرا و دین یکی از عوامل مهم در بررسی آن می باشد. این پژوهش تلاش می کند تا تصویری از سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی ایران ارائه دهد. گام نخست در جهت شکل گیری چارچوبی برای این مفهوم یافتن پاسخی برای این پرسش هاست: هسته سرمایه اجتماعی چیست؟ کنشگر با چه انگیزه ای به کنشگری در شبکه ها روی می آورد؟(سرچشمه) مولفه های سرمایه اجتماعی چه هستند؟ در تطبیق چارچوب فوق با بستر ایران به دو وجه اجتماعی(تاریخی و معاصر) و دینی توجه شده است. بررسی نظام اجتماعی ایران نشان داد سرمایه اجتماعی ساختاری به دلیل حضور و اثرگذاری محدود و ناچیز گروه ها و شبکه های رسمی، دچار ضعف است. آموزه های اسلام از یکسو سرچشمه های سرمایه اجتماعی را ترویج و تقویت و از سوی دیگر عناصر شناختی آن را تائید و توصیه می کنند. بنابراین سرمایه اجتماعی در ایران بر خلاف غرب در وجه شناختی غنی و نیرومند بوده و انگیزه های لازم را برای رشد و شکوفایی آن فراهم می کند. این نتیجه گیری همچنین، تعیین مولفه ها و شیوه های بروز سرمایه اجتماعی در بستر ایران را ممکن می سازد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
قاسم زائری؛ سیدمحمد معلمی
چکیده
این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکل‌دهندة نظریة «روش‌شناسی بنیادین» به‌عنوان نظریهای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریه‌های علمی می‌پردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روش‌شناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روش‌شناسی ...
بیشتر
این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکل‌دهندة نظریة «روش‌شناسی بنیادین» به‌عنوان نظریهای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریه‌های علمی می‌پردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روش‌شناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روش‌شناسی بنیادین را در مورد خودش بیازماید. ابتدا شرحی از چیستی «نظریه روش‌شناسی بنیادین» داده شده و پس از بیان عوامل تحقق «نظریه روش‌شناسی بنیادین»، به داوری دربارة درونی یا بیرونی بودن آن پرداخته شده است. در اینجا از روش اسنادی و تحلیل متون و بررسی آثار استاد «حمید پارسانیا» سود برده شده و ضمناً به زمینة اجتماعی و زندگی فردی واضع نظریه توجه شده است. این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکل‌دهندة نظریة «روش‌شناسی بنیادین» به‌عنوان نظریهای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریه‌های علمی می‌پردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روش‌شناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روش‌شناسی بنیادین را در مورد خودش بیازماید. ابتدا شرحی از چیستی «نظریه روش‌شناسی بنیادین» داده شده و پس از بیان عوامل تحقق «نظریه روش‌شناسی بنیادین»، به داوری دربارة درونی یا بیرونی بودن آن پرداخته شده است. در اینجا از روش اسنادی و تحلیل متون و بررسی آثار استاد «حمید پارسانیا» سود برده شده و ضمناً به زمینة اجتماعی و زندگی فردی واضع نظریه توجه شده است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مهدی حسین زاده یزدی؛ علیرضا حدادی
چکیده
تجدد، فراگیری و پیشوایی خود را از طریق فرایند توسعه و جهانی‌شدن دنبال می‌کند. در مقابل برخی منتقدان پارادایم توسعه، با ردّ مسیر تک‌خطی متجددشدن و قبول چندفرهنگ‌گرایی، نسخه‌های بومی را برای فرهنگ‌های گوناگون تجویز می‌کنند. از مهمترین نتایج این رویکرد، تمرکز بر تکثرگرایی هویتی و بومی‌گرایی در علم بوده‌است. طرفداران علم بومی ...
بیشتر
تجدد، فراگیری و پیشوایی خود را از طریق فرایند توسعه و جهانی‌شدن دنبال می‌کند. در مقابل برخی منتقدان پارادایم توسعه، با ردّ مسیر تک‌خطی متجددشدن و قبول چندفرهنگ‌گرایی، نسخه‌های بومی را برای فرهنگ‌های گوناگون تجویز می‌کنند. از مهمترین نتایج این رویکرد، تمرکز بر تکثرگرایی هویتی و بومی‌گرایی در علم بوده‌است. طرفداران علم بومی رویکردهای متنوعی را درپیش گرفتهاند. کچویان از جمله متفکران جریان علم بومی معاصر در ایران است که با استفاده از ظرفیت مابعدتجدد به نقد تجدد پرداخته است. در اندیشه وی با تجددستیزی، باب تکثر هویتی باز شده و تأکید بر هویت ایرانی، از ماهیت بالضروره تاریخی انسان، و تکثر عقل و علوم انسانی پرده برمیدارد. او با نفی تمامیتخواهی فراروایتِ تجدد، و تمرکز بر فلسفه اجتماعی برآمده از متون دینی، سعی در بازکردن مجالی برای عرضاندام هویت و علم اسلامی-ایرانی دارد. نگارندگان در این مقاله کوشیدهاند تا با تبیین دیدگاه‌های اجتماعی این متفکر مسلمان، تقریری صحیح از نظریه بومی‌گرایی وی ارائه کرده و ملاحظاتی را بر آن مطرح نمایند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
محمد میرزایی؛ علی ربانی؛ اصغر حقیقی مقدم
چکیده
مقاله حاضر در پی تحلیل و بررسی شالودههای مفهومی و دالهای مفصلبندی گفتمان بیداری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری است. در این تحقیق، در چارچوب روشی ترکیبی از نظریۀ زبانشناسی انتقادی نورمن فرکلاف در تحلیل متون و از نظریهۀ گفتمان لاکلاو و موفه در چگونگی فراآیند هژمونیک شدن و تفوق یافتن گفتمان بیداری اسلامی بهره برده ...
بیشتر
مقاله حاضر در پی تحلیل و بررسی شالودههای مفهومی و دالهای مفصلبندی گفتمان بیداری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری است. در این تحقیق، در چارچوب روشی ترکیبی از نظریۀ زبانشناسی انتقادی نورمن فرکلاف در تحلیل متون و از نظریهۀ گفتمان لاکلاو و موفه در چگونگی فراآیند هژمونیک شدن و تفوق یافتن گفتمان بیداری اسلامی بهره برده شده است. تحلیل متون آثار و سخنرانیهای مقام معظم رهبری نشان داد که در هندسۀه معرفتی ایشان، بیداری اسلامی گفتمانی است که از دالهای «امامخمینی(رض) مظهر بیداری اسلامی»، «احیاء هویت اسلامی»، «فلسطین مسئلۀه محوری جهان اسلام»، «جنبش نرم افزاری و تولید علم»، «ارتقاء علم در سایۀه دین»،«اعتقاد به مهدویت»، «عدالت اجتماعی»، «مردمسالاری دینی»، «حوزههای علمیه»، «مبارزه با تهاجم فرهنگی» و «استکبار ستیزی» حول دال مرکزی و نقطۀه کانونی «ایجاد تمدن اسلامی بر پایۀه دین، عقلانیت، علم و اخلاق» تشکیل شده است. در این راستا از منظر مقاممعظمرهبری، جهت تفوق یافتن این گفتمان و ایجاد تمدن اسلامی، وظیفۀ روحانیون و حوزههای علمیه و نخبگان فکری ، فرهنگی و سیاسی پراکندن و اشاعۀهی نظم معنایی مورد تأاکید این گفتمان در مقام نظر و فراهم آوردن زمینههای تحقق آن در ساحت عمل اجتماعی و سیاسی با گسترهای وسیع در ابعاد داخلی و منطقهای و جهانی است
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بهرام بیات؛ عبدالمحمد کاشیان
چکیده
چکیده این مقاله به دنبال آن است که منظومۀ فکری مقام معظم رهبری را به عنوان نظریهای بومی در حوزۀ اقتصاد دانش‌بنیان، مورد بررسی قرار دهد. بازخوانی این اندیشه‌ها سبب می شود که تصویر بهتری از این حوزه در اختیار داشته باشیم و با مسیر اصلی و خطوط حرکت اقتصاد دانش‌بنیان آشنا شویم. تأکید بر اقتصاد مقاومتی در این مقاله به عنوان یکی از ...
بیشتر
چکیده این مقاله به دنبال آن است که منظومۀ فکری مقام معظم رهبری را به عنوان نظریهای بومی در حوزۀ اقتصاد دانش‌بنیان، مورد بررسی قرار دهد. بازخوانی این اندیشه‌ها سبب می شود که تصویر بهتری از این حوزه در اختیار داشته باشیم و با مسیر اصلی و خطوط حرکت اقتصاد دانش‌بنیان آشنا شویم. تأکید بر اقتصاد مقاومتی در این مقاله به عنوان یکی از مهمترین راهبردهای کلان کشور مورد تأکید قرار گرفته است. تعریف اقتصاد دانش‌بنیان از منظر مقام معظم رهبری و تمایزات آن و همچنین اثر این رویکرد در رشد و توسعۀ اقتصادی، چشمانداز کشور در این حوزه و نیز لزوم حمایت از این شرکتها و همچنین الزامات و باید و نبایدها در این حوزه مهمترین موضوعاتی است که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد. لزوم بومی سازی، داشتن غایت مبتنی انسانیت و مبتنی بر پیشرفت و همچنین تسری اقتصاد دانش‌بنیان به همۀ بخشهای اقتصادی از مهمترین کلیدواژههای این منظومۀ فکری است. در این زمینه تعداد 15 راهبرد برای افق اقتصاد دانش‌بنیان استخراج شده است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
علیرضا شجاعی‌زند
چکیده
چکیده توسعه یعنی حرکت اجتماعی به سوی مطلوبیت‌ها؛ به همین رو نمی‌توان آن را بدون ورود به بحث اهداف و آرمان‌ها دنبال کرد. یکی از مفاهیم و قالب‌های مطرح در اندیشه‌های اجتماعی سَلَف، جامعة آرمانی بوده که در علوم اجتماعی جدید کمتر بدان پرداخته شده است. پرداختنِ به موضوع توسعه، آن هم با انگیزة رسیدن به الگوهای بومی، این اجازه و فرصت را ...
بیشتر
چکیده توسعه یعنی حرکت اجتماعی به سوی مطلوبیت‌ها؛ به همین رو نمی‌توان آن را بدون ورود به بحث اهداف و آرمان‌ها دنبال کرد. یکی از مفاهیم و قالب‌های مطرح در اندیشه‌های اجتماعی سَلَف، جامعة آرمانی بوده که در علوم اجتماعی جدید کمتر بدان پرداخته شده است. پرداختنِ به موضوع توسعه، آن هم با انگیزة رسیدن به الگوهای بومی، این اجازه و فرصت را به ما می‌دهد تا با نوعی سنتشکنی به سراغ آن سنت فکری برویم و منظور و فحوای آن را برای نیل به دیدگاه جدیدی دربارة توسعه وارسی نماییم. عطف توجه مقاله به مقولة غایات در توسعه، ما را به شش سنتشکنی در این موضوع وادار ساخته است: باز کردن پای مفهومِ «جامعة آرمانی» در بحث از اهداف توسعه، دفاع از «تلقی صراطی» از آن، تکمیل و ارتقای «شاخصهای توسعهیافتگی»، جداسازی طراحی الگو از مرحلة پیادهسازی توسعه، تغییر «مدخل ورود» برای طراحی و ارائة الگو و بالاخره، آشکار نمودن ظرفیتهای موجود در «اندیشة متفکرین مسلمان» برای اخذ ایدههایی در اینباره
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
شکوه دیباجی فروشانی؛ غلامرضا جمشیدیها
چکیده
چکیده عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بی‌شماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه داده‌اند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راه‌کار آنها در خصوص برخورد با بی‌عدالتی را ...
بیشتر
چکیده عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بی‌شماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه داده‌اند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راه‌کار آنها در خصوص برخورد با بی‌عدالتی را بررسی کند. شایان ذکر است که فارابی و ابنخلدون به دو دورۀ تاریخی متفاوت تعلق دارند و دارای دو نوع نگرش خاص به جامعه، انسان و جامعۀ طبقاتی هستند و منظور از مقایسۀ دیدگاه آنها، توجه به اشتراک و اختلاف آنها در کلیت و به نحو اجمال است. به طور کلی، آنها آرای فلسفی خاصی دربارۀ عدالت دارند. با توجه به گسترۀ دیدگاه آنها، گفتمان ایشان در قلمرو گفتمان اسلامی قرار دارد و گاهی رنگ و بوی الهی می‌دهد. از جمله اینکه دو اندیشمند مذکور، ضمن اینکه عدالت را تحت تأثیر دین و فقه، ملکۀ نفسانی و ملکۀ راسخه معرفی می‌کنند، تحقق عدالت محض را فقط در سایۀ نبوت و امامت میسر می‌دانند. ایشان همانند سایر فلاسفۀ کلاسیک، عدالت را بر حسب سزاواری‌ها و استحاق می‌شناسند. فارابی عدالت را حامل امنیت می‌داند که از طریق قانون تأمین می‌شود و نظریۀ عدالت او با مسئلۀ ثبوت حق و ضرورت حمایت از این حق توسط حکومت تکمیل می‌شود. از دیدگاه ابنخلدون نیز عدالت اجتماعی به معنای تأمین مصلحت عمومی و مبنای تأمین عمران و امنیت است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
یحیی بوذری نژاد؛ شاهین زرع پیما؛ حسین طاهری
چکیده
چکیده حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به‌مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره‌ها و ساختارهای آن به‌واسطۀ ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به‌واسطۀ قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل‌ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی ...
بیشتر
چکیده حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به‌مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره‌ها و ساختارهای آن به‌واسطۀ ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به‌واسطۀ قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل‌ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی حول مقام جانشینی و خلافتشان (از زمان خلفای راشدین تا بنی‌امیه و بنی‌عباس و درنهایت امپراتوری عثمانی) بین فرق گوناگون اسلامی، اعم از شیعه و سنی، شکل گرفت که عواقب برخی از این اختلافات و منازعات کماکان نیز دامن‌گیر جهان اسلام (خاصه پس از الغاء خلافت عثمانی و در منطقۀ حساس خاورمیانه) است. این مقاله در ابتدا به نحوی موجز و مختصر، به زمینه‌ها و بافتهای اجتماعی و ایدئولوژیکی ظهور جنبش‌ها و جریان‌های اسلام‌گرای معاصر در منطقۀ خاورمیانه و جهان اسلام اشاره‌کرده و پس از آن، به بررسی تطبیقی ویژگی‌ها و شاخصه‌های مهم مفهوم حکومت اسلامی از منظر دو متفکر اثرگذار در جهان اسلام، یعنی امام خمینی (1902-1989) از جهان تشیع و سید قطب (1906-1966) از جهان تسنن، در حوزههای کلان «فرهنگی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی» می‌پردازد و تشابهات فکری این دو اندیشمند مسلمان را در حوزههای مذکور می‌کاود و درنهایت نیز ابوابی را برای مطالعات تطبیقی و تقریبی هرچه بیشتر در این باب می‌گشاید
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
علی اصغر حیدری؛ علی اصغر سعیدی
چکیده
چکیده مهمترین هدف این پژوهش مطالعه دربارۀ بهکارگیری قواعد معاملات اسلامی در قراردادهای بازار سرمایۀ ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، ...
بیشتر
چکیده مهمترین هدف این پژوهش مطالعه دربارۀ بهکارگیری قواعد معاملات اسلامی در قراردادهای بازار سرمایۀ ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسی اسلامی در معاملات کنشگران بازار سرمایه مورد آزمون قرارگرفت. در تحلیل داده‌ها از روش آزمون مکرر استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که بین میزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهی در معاملات بازار سرمایه، سرمایهگذاران و آگاهی سرمایهگذاران از این چهار قاعده، هیچ رابطۀ معناداری وجود ندارد. از مصاحبههای مکمل نیمه ساختاریافته نیز چنین استنباط میگردد که هنگامی که کمیتۀ فقهی مجربی بر معاملات بازار سرمایۀ سرمایهگذاران نظارت می‌کند کنشگران ساختار معاملات را اسلامی و شرعی مفروض پنداشته، مستقیماً به اسلامی بودن یا نبودن آن توجهی نمیکنند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
حمزه صمدی میارکلائی؛ حسین صمدی میارکلائی
چکیده
چکیده آشفتگیها، پیچیدگیها، تنوع، پویاییها، عدم قطعیتها و تغییرات سریع و فزایندۀ ملّی و بینالمللی در فناوریها، بازارها و کیفیتهای زندگیِ دنیای امروز، سازمانها را وادار میسازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیمگیریهایشان داشته باشند. رهبرانی که حسابشده و با وسواسی خاص، تصمیمهای ...
بیشتر
چکیده آشفتگیها، پیچیدگیها، تنوع، پویاییها، عدم قطعیتها و تغییرات سریع و فزایندۀ ملّی و بینالمللی در فناوریها، بازارها و کیفیتهای زندگیِ دنیای امروز، سازمانها را وادار میسازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیمگیریهایشان داشته باشند. رهبرانی که حسابشده و با وسواسی خاص، تصمیمهای درست را اتخاذ کنند و رفتارهای مناسب و درستی را برای هدایت و رهبری پیروان بهکار گیرند. بنابراین، سازمانهای عصر حاضر باید در جستجوی رهبرانی باشند که به صورت «خردمندانه و حکیمانه» به هدایت و رهبری میپردازند. این مقاله، با دیدی متفاوت، به ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی می‌پردازد. گزارۀ اصلی این مقاله عبارت است از «ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی». این نظریه ترکیبی از رویکردهای عقلائی، مذهبی، اخلاقی و ارزشی به رهبری است و عرصۀ گستردهای را برای بررسی، مطالعه و پژوهش در رهبری و توسعۀ آن فراهم میآورد. این نظریه، با تأکید بر حکمت رهبر، علاوهبر پرداختن به رفتار و ویژگی‌های شخصیتی رهبر، زمینۀ مطالعۀ ماهیت و وجود رهبری را نیز ممکن میسازد
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
عزیز کلانتری؛ موسى عنبرى
چکیده
در این مطالعه هدف اصلی تبیین ریشه‌های دستاوردهای توسعه‌ی بعد از انقلاب به عنوان پدیده‌ای منحصربه‌فرد و خاص تحت عنوان «توسعه‌ی بومی مستقل»، بر پایه واقعیات خاص جامعه ایران است. بدین منظور از چارچوب تحلیلی و مفهومی جامعه‌شناسی وِبِر در تبیین دگردیسی‌های کیفی استفاده شده است. طبق این مدل، در ایجاد تحول هم شرایط مهم است و هم ...
بیشتر
در این مطالعه هدف اصلی تبیین ریشه‌های دستاوردهای توسعه‌ی بعد از انقلاب به عنوان پدیده‌ای منحصربه‌فرد و خاص تحت عنوان «توسعه‌ی بومی مستقل»، بر پایه واقعیات خاص جامعه ایران است. بدین منظور از چارچوب تحلیلی و مفهومی جامعه‌شناسی وِبِر در تبیین دگردیسی‌های کیفی استفاده شده است. طبق این مدل، در ایجاد تحول هم شرایط مهم است و هم عوامل؛ هرچند آمادگی عاملان از اهمیت بیشتری در نزد وبر برخوردار است. به نظر وبر یکی از مهمترین عوامل مؤثر در آمادگی عاملان در انطباق با سلوک عقلانی، نیروهای جادویی-دینی و احساس تکلیف مبتنی بر آنهاست. فرضیه‌ی تحقیق حاضر بر پایه این رویکرد وبری و با توجه به مختصات جامعه ایران طراحی و تدوین شد. در بررسی فرضیه‌ی تحقیق از طریق روش‌کیفی، با رعایت بسندگی معنایی و عِلی در بازسازی نوع مثالی و برقراری رابطه عِلی جامعه‌شناختی بین آنها مشخص شد که بین آموزه‌های فقه سیاسی امامخمینی(ره) و تجربه‌ی توسعه‌ی بومی مستقل در ایران بعد از انقلاب «شباهت ساختاری» وجود دارد. یعنی که نوآوری‌های فقهی‌امام‌خمینی(ره) در دوره‌ی معاصر توانسته است در قیاس با سنت‌گرایی مذهبی پیشین، «شرایط ذهنی کافی» برای تعقیب فعالیت‌های توسعه‌ای با تکیه بر توانمندی‌های داخلی در بین حاملان توسعه‌ای در حال حاضر را فراهم سازد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مرتضی اکبری؛ فریدون رضایی
چکیده
امروزه اندیشمندان اسلامی در پی تحقق آرمان قرآنی و تکوین امت واحده اسلامی هستند، همان آرمانی که در صدر اسلام توسط پیامبر (ص) محقق گشت و در اندک زمانی از اعراب متفرق جاهلی، امتی منسجم، متمدن و قدرتمند ساخت. قدرت نوظهور فوق توانست در برابر تمدن‌های باشکوه آن دوران قد علم کند و تا مدت‌ها قدرت بلامنازع دوران خود بود و آثار بسیار عمیقی در ...
بیشتر
امروزه اندیشمندان اسلامی در پی تحقق آرمان قرآنی و تکوین امت واحده اسلامی هستند، همان آرمانی که در صدر اسلام توسط پیامبر (ص) محقق گشت و در اندک زمانی از اعراب متفرق جاهلی، امتی منسجم، متمدن و قدرتمند ساخت. قدرت نوظهور فوق توانست در برابر تمدن‌های باشکوه آن دوران قد علم کند و تا مدت‌ها قدرت بلامنازع دوران خود بود و آثار بسیار عمیقی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، هنری بجای گذاشت که از آن به‌عنوان «تمدن اسلامی» یاد می‌شود. شاخصه بارز تمدن اسلامی، توانمندی درون بطنی آن است که در هر زمان و مکانی قابلیت بازیابی دارد و می‌تواند محتوای آن را شکوفا سازد. در دوران معاصر که تمدن اسلامی دچار خمودگی و سستی شده مصلحان بزرگی در پی شکوفایی توانمندی درون بطنی آن برآمده‌اند. امام خمینی (ره) متفکر بزرگ اسلامی، ضمن بیان تئوری تشکیل امت واحده اسلامی، به تشریح علل و عوامل چالش‌ها و مشکلات فراروی مسلمانان و تمدن اسلامی پرداخته است. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌هاست که امام خمینی نسبت به بازدارنده‌های پیشِ روی امت واحده اسلامی چه دیدگاهی دارد؟ و چه راهکارهایی برای رفع مشکلات تمدن اسلامی ارائه کرده‌اند؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد، فرقه‌گرایی، جهانی‌سازی، عدم رهبری واحد در بین مسلمانان، وجود حاکمان ظالم و فاسد، ترویج اسلام آمریکایی، وابستگی کشورهای مسلمان به بیگانگان از مهمترین چالش‌های پیشِ روی امت اسلامی است و استکبارستیزی، وحدت و خودباوری مسلمانان و استمرار بیداری اسلامی راهکارهای امام خمینی (ره) برای رفع چالش‌ها و مشکلات جهان اسلام هستند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
حسن خیری
چکیده
در این مقال نخست مبنای نظری حکمت صدرایی به عنوان ملاک ارزیابی تشریح شده و آنگاه منظومه فکری بوردیو مطرح و به نقد دیدگاه او مبادرت می شود. در مبنای نظری بحث اصالت وجودی فرد و جامعه ، حرکت جوهری ، مقیقت انسان، منابع شناخت، فطرت گرایی و تکامل گرایی از نظر ملاصدرا بیان شده است. و در رویکرد انتقادی بوردیو، تلاش برای از میان برداشتن ضدیت کاذب ...
بیشتر
در این مقال نخست مبنای نظری حکمت صدرایی به عنوان ملاک ارزیابی تشریح شده و آنگاه منظومه فکری بوردیو مطرح و به نقد دیدگاه او مبادرت می شود. در مبنای نظری بحث اصالت وجودی فرد و جامعه ، حرکت جوهری ، مقیقت انسان، منابع شناخت، فطرت گرایی و تکامل گرایی از نظر ملاصدرا بیان شده است. و در رویکرد انتقادی بوردیو، تلاش برای از میان برداشتن ضدیت کاذب میان عینیت گرایی و ذهنیت گرایی، بررسی طبیعت ثانوی و تجارب جامعه شناسان درون عرصه ها به عنوان جهانی علمی و آکادمیک ، عاملان اجتماعی را شناسایی دانستن که از دلایل پیروی می کنند و نه محکومان نیروهای مکانیکی و انتخاب گران خود آگاه و اعتقاد به اینکه طبیعت ثانویه در درون فضا ها و عرصه ها شکل می گیرد و عرصه ها ساختارهایی هستند که استراتژی ها و مبارزه ها درآن رخ می دهد؛ از جمله مباحثی است که پیگیری شده است. ناتوانی در تلفیق عاملیت- ساخت و برداشت ناتمام از جامعه سنتی و مدرن و منطق رفتار در این جوامع، ارائه راهی برای برون رفت از جبر گرایی و تعینات اجتماعی از جمله مواردی است که در نقد بوردیو مورد توجه قرار گرفته و در پایان تلاش شده است با ارائه نظریه هویت فضا، غلبه احساسات؛ غلبه تعلقات اجتماعی و گزینش عقلانی و ارائه مدل حرکت فرد و جامعه گزارش دقیقتری از فرآیند تحولات جامعه انسانی ارائه گردد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
حسین داد بیانی؛ حمید پارسانیا
چکیده
چکیده بحث متدولوژی و استراتژی‌های پژوهش در علوم اجتماعی از اهمیت و ارزشی ویژه‌ای برخوردار است، اما از آنجا که در ادبیات علمی گذشته‌گان توجه اندکی به منطق و روش برای خلق معرفت می‌شد، پرداختن پیشینیان نظیر فارابی و ابن خلدون به مقوله متدولوژی و تکنیک‌های پژوهشی و استانداردهای علمی به سبک و سیاق امروزی آنهم به صورت آگاهانه، فعالیت ...
بیشتر
چکیده بحث متدولوژی و استراتژی‌های پژوهش در علوم اجتماعی از اهمیت و ارزشی ویژه‌ای برخوردار است، اما از آنجا که در ادبیات علمی گذشته‌گان توجه اندکی به منطق و روش برای خلق معرفت می‌شد، پرداختن پیشینیان نظیر فارابی و ابن خلدون به مقوله متدولوژی و تکنیک‌های پژوهشی و استانداردهای علمی به سبک و سیاق امروزی آنهم به صورت آگاهانه، فعالیت ارزشمندتری به حساب می‌آید. به خصوص تأمل و دقت‌های ژرفی که فارابی نسبت به بحث متدولوژی از خود نشان داده است به گونه‌ای که می‌توان او را پیش‌گام در طرح مباحث روش‌شناسی دانست. این نوشتار در پی آن است تا با تعمق در آثار فارابی، یعنی "احصاء العلوم"، "علم مدنی" و" آراءاهل مدینۀ فاضله" و برخی دیگر آثار او که به بحث متدولوژی پرداخته، قواعد و اصول روش‌شناختی که مؤلف از آن بهره برده است را استخراج، طبقه‌بندی و تشریح نماید و تلاش دارد تا شیوه‌هایی که فارابی در مقام گرد آوری و تحلیل داده‌ها و نقد ارزیابی آرای دیگران به کار گرفته است توضیح دهد.قبل از آن، به مفروضاتی در مورد ماهیت واقعیت اجتماعی که از آن به مفروضات "هستی‌شناختی" یاد می‌شود و نیز مجموعه‌ی مرتبطی از مفروضات در مورد شیوه‌ای که معرفت نسبت به این واقعیت را می‌توان بدست آورد یعنی مفروضات "معرفت‌شناختی" و نیز مفروضات "انسان‌شناختی" که نقش مقدمی در بحث روش‌ها دارد، به اجمال پرداخته است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
الهه فرجی؛ یارمحمد قاسمی
چکیده
چکیده: سرمایۀ اجتماعی از مفاهیم نو، مهم و قابل توجه در عرصه علوم اجتماعی است و در چند دهۀ اخیر تا آنجا اهمیت یافته که به آن ثروت نامرئی هم اطلاق می‌شود، در این مقاله در صدد بررسی مقایسه‌ای این مفهوم با مفهوم عصبیت است که توسط ابنخلدون مطرح شدهاست. ابنخلدون برای تحلیل بنای نظام سیاسی، بی‌نظمی سیاسی و اجتماعی عصر خود از این کلید واژۀ ...
بیشتر
چکیده: سرمایۀ اجتماعی از مفاهیم نو، مهم و قابل توجه در عرصه علوم اجتماعی است و در چند دهۀ اخیر تا آنجا اهمیت یافته که به آن ثروت نامرئی هم اطلاق می‌شود، در این مقاله در صدد بررسی مقایسه‌ای این مفهوم با مفهوم عصبیت است که توسط ابنخلدون مطرح شدهاست. ابنخلدون برای تحلیل بنای نظام سیاسی، بی‌نظمی سیاسی و اجتماعی عصر خود از این کلید واژۀ استفاده کرده و آن را یک عامل وحدتبخش و متحدکننده می‌داند. در واقع هدف اصلی این است که در نهایت به پاسخ این سؤال برسیم که آیا می‌توان عصبیت ابنخلدون را با توجه به نظریات سرمایه اجتماعی روزآمد کرد؟ چارچوب نظری مقالۀ حاضر مبتنی بر نظریۀ گیدنز و مکمل آن آراء پاتنام است. مجموعه بحث‌های ارایه شده بدین نتیجه رهنمون گردیده که علاوه بر این که دو مفهوم دارای اشتراکاتی هستند، از برخی جهات با هم تفاوت‌هایی دارند که آنها را از هم جدا می‌کند. از این تفاوت‌ها می‌توان چنین استنباط کرد که کاملا نمی‌توان عصبیت را روزآمد کرد. در واقع آن بخشی از عصبیت که پیوندی تنگانگ با اجتماع قبیله‌ای دارد را نمی‌توان روزآمد کرد. ولی مصداق‌هایی از عصبیت که از مختصات اجتماع قبیله‌ای نیست را می‌توان روزآمد کرد مانند دین که در اغلب جوامع بشری، به ویژه جامعۀ ما هم‌چنان عامل عمدۀ همبستگی است، هم‌پیمانی نیز که امروزه در قالب منظقه‌ای و جهانی شکل می‌گیرد، از جمله مواردی هستند که به امکان روزآمد ساختن نظریه عصبیت ابنخلدون با جامعه جدید کمک می‌کنند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
حسن محمدمیرزائی؛ ابوالفضل ذوالفقاری
چکیده
این مقاله به دنبال بررسی و تبیین برخی از «انحرافات موجود در عزاداری های مذهبی شهرستان بیجار» می باشد. لذا محققین در این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره گیری از تکنیک های «مشاهده ساخت نایافته» و «مصاحبه نیمه سازمان یافته» و با رویکردی ترکیبی، به توصیف، تبیین و تا حدی هم تفسیر موضوع مورد بررسی پرداخته اند. جامعه ...
بیشتر
این مقاله به دنبال بررسی و تبیین برخی از «انحرافات موجود در عزاداری های مذهبی شهرستان بیجار» می باشد. لذا محققین در این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره گیری از تکنیک های «مشاهده ساخت نایافته» و «مصاحبه نیمه سازمان یافته» و با رویکردی ترکیبی، به توصیف، تبیین و تا حدی هم تفسیر موضوع مورد بررسی پرداخته اند. جامعه آماری مورد نظر در تکنیک مشاهده میدانی، کلیه دسته های عزاداری و سینه زنی این شهرستان در شب هفتم محرم الحرام سال 1433ق (16آذر1390) بوده است که به صورت تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته اند، در تکنیک مصاحبه نیز جامعه کلیه مسئولین، اساتید و فعالین علمی، فرهنگی و مذهبی مردِ شهرستان بیجار جزو جامعه آماری بوده اند که با استفاده از روش نمونه گیری تعمدی مورد مصاحبه قرار گرفته اند. با توجه به بررسی های انجام گرفته از طریق یک روش ترکیبی، یعنی؛ مشاهده مستقیم و مصاحبه کتبی، نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که تحریفاتی به مرور زمان در عزاداری های شهرستان بیجار وارد گردیده است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
نازیلا اخلاقی؛ مهدی حسین زاده یزدی
چکیده
چکیدهتفکیک معانی علم و دین و تعیین نسبت دقیق این دو حوزه، شرط لازم برای تنقیح معنا و ماهیت علم دینی از منظر استاد مصباح است. بیان جایگاه علم در منظومه علم دینی و فهم صحیح از تاثیرات دین و مبانی ارزش‌شناختی بر علم، افق‌هایی نوین در زمینه ارائه نظریات علمی و اعتبارسنجی نظرات مذکور پیش روی محققین می‌گشاید. تدقیق معنای علم و توجه به ساحت‌های ...
بیشتر
چکیدهتفکیک معانی علم و دین و تعیین نسبت دقیق این دو حوزه، شرط لازم برای تنقیح معنا و ماهیت علم دینی از منظر استاد مصباح است. بیان جایگاه علم در منظومه علم دینی و فهم صحیح از تاثیرات دین و مبانی ارزش‌شناختی بر علم، افق‌هایی نوین در زمینه ارائه نظریات علمی و اعتبارسنجی نظرات مذکور پیش روی محققین می‌گشاید. تدقیق معنای علم و توجه به ساحت‌های مختلف علم، حیطه انتظارات و توانمندی‌های موجود در شکل‌گیری نظریات علمی را سامان بخشیده و به قضاوت صحیح از علم میانجامد. با استناد بر آراء استاد مصباح، آنچه بر شکل‌گیری نظریات علمی اثرگذار بوده و در این مقاله با عنوان دین و مبانی ارزش‌شناختی معرفی شده است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده، تعیین محدوده اثرگذاری هر یک شایان توجه است. به همین سبب در این مقاله به بیان تقریرهای موجود از این بحث و ذکر اشکالات موجود پرداخته شده است. استاد مصباح در بخش توصیفی علوم انسانی همانند بخش توصیهای، قائل به اثرگذاری دین و مبانی ارزش‌شناختی است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
منصوره لولاآور؛ راضیه شاهمرادی زواره
چکیده
تحقیر نقش خانوادگی زنان و صرفاً اهمیت دادن به هویت اجتماعی آنها، یکی از اشتراکات نظری دیدگاه‌های مختلف فمینیستی است. اندیشمندان اسلامی نیز آرای متفاوتی درباره جایگاه و نقش اجتماعی زن بیان کرده‌اند. در پژوهش حاضر، اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای، رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران درباره این موضوع بررسی شده است. همه سخنرانی‌ها و بیانات ...
بیشتر
تحقیر نقش خانوادگی زنان و صرفاً اهمیت دادن به هویت اجتماعی آنها، یکی از اشتراکات نظری دیدگاه‌های مختلف فمینیستی است. اندیشمندان اسلامی نیز آرای متفاوتی درباره جایگاه و نقش اجتماعی زن بیان کرده‌اند. در پژوهش حاضر، اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای، رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران درباره این موضوع بررسی شده است. همه سخنرانی‌ها و بیانات پنج سال اخیر ایشان با روش تحلیل محتوای کیفی مایرینگ بررسی شد. در نهایت مقولات گوناگون در پنج محور تحصیلات، اشتغال، فعالیت‌های سیاسی، عرصه مجاهدتها و حوزه ورزش قهرمانی دستهبندی گردید و در هر بخش جمعبندی انجام شد. به عنوان نمونه در زمینه تحصیلات ایشان تأیید همراه با تشویق را برای زنان به کار میبرند و زنان تحصیلکرده را مایه افتخار جامعه اسلامی می‌دانند، اگرچه در زمینه اشتغال، نظری متفاوت دارند و آن را به صورت مشروط تأیید مینمایند. وجوه تشابه و تفاوت دیدگاه ایشان با متفکران اسلامی و نیز نظریه‌های غربی درباره نقش اجتماعی زنان در نتیجهگیری ذکر شده است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
شهناز صداقت زادگان اصفهانی
چکیده
مسئله مورد بررسی پژوهش حاضر، برگرفته از آرای سید جمال‌الدین اسدآبادی و مرتضی مطهری است که باور به قضا و قدر را در سرنوشت جوامع تأثیرگذار می‌دانند. در پژوهش حاضر، نظریه اجتماعی دو متفکر مسلمان با شیوه تطبیقی بررسی شده است. نظریه اجتماعی اسدآبادی درباره باور به قضا و قدر، بیشتر تاریخی- تجربی است و بازه زمانی آن، تاریخ قبل و بعد از ...
بیشتر
مسئله مورد بررسی پژوهش حاضر، برگرفته از آرای سید جمال‌الدین اسدآبادی و مرتضی مطهری است که باور به قضا و قدر را در سرنوشت جوامع تأثیرگذار می‌دانند. در پژوهش حاضر، نظریه اجتماعی دو متفکر مسلمان با شیوه تطبیقی بررسی شده است. نظریه اجتماعی اسدآبادی درباره باور به قضا و قدر، بیشتر تاریخی- تجربی است و بازه زمانی آن، تاریخ قبل و بعد از اسلام و قلمرو مکانی آن، تاریخ جهان است. نظریه اجتماعی مرتضی مطهری درباره باور قضا و قدر، بیشتر تاریخی- فلسفی است و بازه زمانی آن، تاریخ بعد از اسلام و قلمرو مکانی آن، بیشتر تاریخ اسلام و کشورهای اسلامی است. هر دو معتقدند فهم مستشرقین از قضا و قدر نادرست است. اما اسدآبادی این فهم نادرست را مغرضانه و هدفمند و مطهری غیرمغرضانه و ناشی از اطلاعات اندک مشترقین و تأکید بیش از حد بر آیات قرآن بدون در نظر گرفتن آرا و اندیشه‌های پیامبر و امامان می‌داند. هر دو معتقدند که چگونگی فهم قضا و قدر بر پیشرفت و انحطاط کشورهای مسلمان مؤثر است و در حال حاضر، فهم نادرست از قضا و قدر در کشورهای مسلمان موجب خمودگی و سستی و مانع پیشرفت آنها است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
سید حمید طالب زاده؛ سید محمد امین قانعی راد؛ محمد توکل؛ ابوالفضل مرشدی
چکیده
در مقاله حاضر، برون‌رفت علوم اجتماعی از وضعیت پروبلماتیک در تمدن اسلامی به مواجهه نظام معرفتی و متافیزیکی این تمدن با «ازجاکندگی معرفتی» دوران جدید منوط شده است. در تبیین این موضوع، آرای علامه طباطبایی به محک آرای ایمانوئل کانت برده شده است. کانت در مواجهه با پدیده یادشده، با انتقال خدا از حوزه شناخت به حوزه اخلاق و تبدیل انسان ...
بیشتر
در مقاله حاضر، برون‌رفت علوم اجتماعی از وضعیت پروبلماتیک در تمدن اسلامی به مواجهه نظام معرفتی و متافیزیکی این تمدن با «ازجاکندگی معرفتی» دوران جدید منوط شده است. در تبیین این موضوع، آرای علامه طباطبایی به محک آرای ایمانوئل کانت برده شده است. کانت در مواجهه با پدیده یادشده، با انتقال خدا از حوزه شناخت به حوزه اخلاق و تبدیل انسان به موجودِ «خودآیین» و قرار دادن «دین در محدوده صرفاً خرد»، تحول بزرگی را در متافیزیک مغرب‌زمین ایجاد کرد که حاصل آن، ارائه دریافتی جدید از جامعه انسانی (جامعه به عنوان هستی خودبنیاد و مستقل) بود و همه این‌ها به فراهم‌شدن «شرایط امکانِ» علوم اجتماعی جدید، یعنی امکان «درک منطق پدیده‌های اجتماعی در استقلال خود» منجر شد. اما علامه در مواجهه با پدیده «ازجاکندگی معرفتی» هر چند با آغاز کردن فلسفه خود با «انسان» و به‌ویژه با طرح مفهوم «اعتباریات»، قلمرو آفرینش‌گری عقل انسان را گسترش داد، با «ناقص» دانستن عقل و فطرت انسان، تبدیل شدن انسان به موجودی «خودآیین» را ناممکن و بنابراین، قلمرو دین را محیط بر قلمرو عقل دانست. حاصل این نگاه، ارائه دریافتی از جامعه به عنوان هستی غیرخودبنیاد و غیرمستقل بود. با این حال، وی با ارائه دریافتی عقلایی از کلام و الهیات اسلامی، خطوط کلی اما مقدماتی را برای تحولِ پارادایمی در دریافت از «انسان» و رابطه او با خدا و شکل‌گیری سنت مستقل علوم اجتماعی در جهان اسلام فراهم کرد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
عبدالحسین کلانتری؛ جعفر احمدپور پرویزیان
چکیده
تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها موضوعی راهبردی است که از سوی رهبری برای رشد اجتماعی و ارتقای سطح دانش سیاسی دانشجویان مطرح شده است. کرسی‌های آزاداندیشی یکی از مفاهیم مهم و بحث‌انگیز در گفت‌وگوهای سیاسی امروز جامعه ایران است که می‌تواند علاوه بر حل و فصل بسیاری از مسائل روز جامعه ایران، در بلندمدت آثار تمدنی شگرفی داشته ...
بیشتر
تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها موضوعی راهبردی است که از سوی رهبری برای رشد اجتماعی و ارتقای سطح دانش سیاسی دانشجویان مطرح شده است. کرسی‌های آزاداندیشی یکی از مفاهیم مهم و بحث‌انگیز در گفت‌وگوهای سیاسی امروز جامعه ایران است که می‌تواند علاوه بر حل و فصل بسیاری از مسائل روز جامعه ایران، در بلندمدت آثار تمدنی شگرفی داشته باشد. با این حال این موضوع در محافل علمی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. پژوهش حاضر که با هدف بررسی نگرش دانشجویان به کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه به لحاظ اثرگذاری در توسعه اجتماعی و سیاسی دانشگاه‌ها در بین دانشجویان دانشگاه تبریز انجام شده ، از نظر هدف، پژوهشی کاربردی، به لحاظ وسعت پهنانگر، از نظر دامنه، خرد و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است. روش پژوهش، روش میدانی با استفاده از پیمایش، و ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه است. حجم نمونه نیز در این تحقیق 376 نفر است. پژوهش حاضر بر اساس نظریه‌های توسعه و توسعه اجتماعی از جمله لرنر، اینگلس و اسمیت، مک کله لند، راجرز و . . . به دنبال بررسی ارتباط بین استفاده دانشجویان از رسانه‌های جمعی داخلی، نوع تربیت دانشجویان در خانواده، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی، اعتماد اجتماعی، دینداری و انسجام اجتماعی به عنوان متغیرهای مستقل و نگرش به عنوان کرسی‌های آزاداندیشی به عنوان متغیر وابسته است. بر اساس نتایج پژوهش، بین استفاده از رسانه‌های جمعی داخلی، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی، اعتماد اجتماعی، دینداری، انسجام اجتماعی، با آزاداندیشی ارتباط معنادار وجود دارد. اما بین نوع تربیت در خانواده با نگرش به عنوان کرسی‌های آزاداندیشی ارتباط معناداری مشاهده نشد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
فیروز اصلانی؛ الهه مرندی
چکیده
در اختیار گرفتن قدرت توسط اخوان‌المسلمین پس از انقلاب در مصر و داشتن نقشی مؤثر در تصویب قانون اساسی 2012 مصر موجب گردید موضوع اندیشه دولت اسلامی اخوان‌المسلمین مورد توجه محافل مختلف رسانه‌ای و علمی قرار گیرد. همین مسئله، انجام پژوهشی درباره این موضوع را ایجاب کرد. پرسش پژوهش حاضر این است که نظریه دولت اسلامی در اندیشه سیاسی اخوان‌المسلمین ...
بیشتر
در اختیار گرفتن قدرت توسط اخوان‌المسلمین پس از انقلاب در مصر و داشتن نقشی مؤثر در تصویب قانون اساسی 2012 مصر موجب گردید موضوع اندیشه دولت اسلامی اخوان‌المسلمین مورد توجه محافل مختلف رسانه‌ای و علمی قرار گیرد. همین مسئله، انجام پژوهشی درباره این موضوع را ایجاب کرد. پرسش پژوهش حاضر این است که نظریه دولت اسلامی در اندیشه سیاسی اخوان‌المسلمین چیست و از آغاز تأسیس جنبش تا سال‌های نزدیک به انقلاب و پس از آن چه تحولاتی یافته است؟ بدین ترتیب دولت اسلامی مطلوب اخوان‌المسلمین در زمان حاضر، شناسایی و معرفی می‌شود تا بر اساس آن بتوان در خصوص عملکرد اخوان به‌ویژه در حوزه تدوین قانون اساسی به تحلیلی درست و مبتنی بر واقعیت در حوزه عمل در دوره پس از انقلاب پرداخت که به نوعی عرصه تبدیل شعارها به واقعیت‌ها است. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان بیان کرد که به دنبال تحولات ایدئولوژیکی اخوان در طول حیات خود، همراه با تغییر نگاه به مفهوم دولت، چگونگی اجرای شریعت و اسلامی نمودن قوانین در جامعه نیز در اندیشه اخوان دچار تحول شده است. از این رو، با اهمیت یافتن نقش و جایگاه اصول دموکراتیک در مفهوم دولت اسلامی در اندیشه اخوان‌المسلمین، مسئله اسلامی نمودن قوانین در جامعه و تعیین نهادی حاکمیتی مبتنی بر قانون اساسی برای تطابق مصوبات مجالس با شریعت اسلامی، ذیل رعایت اصول دولت دموکراتیک مدنی و دفاع از استقلال نظام حقوقی سکولار قرار می‌گیرد.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
بهرام بیات
چکیده
شهر از جمله موضوعات مورد توجه اندیشمندان بوده است. از آنجایی که اسلام، دین اجتماعی است و برای سعادت بشر، راهبرد و برنامه دارد، در پژوهش حاضر برای تحلیل شهر از دیدگاه اسلام و احصای ویژگی‌ها و مؤلفه‌های شهر اسلامی، نظریه‌های سه تن از متفکران مسلمان شامل ابنخلدون و فارابی از متقدمین و خانم ابراهیم از متفکران مسلمان معاصر بررسی شده ...
بیشتر
شهر از جمله موضوعات مورد توجه اندیشمندان بوده است. از آنجایی که اسلام، دین اجتماعی است و برای سعادت بشر، راهبرد و برنامه دارد، در پژوهش حاضر برای تحلیل شهر از دیدگاه اسلام و احصای ویژگی‌ها و مؤلفه‌های شهر اسلامی، نظریه‌های سه تن از متفکران مسلمان شامل ابنخلدون و فارابی از متقدمین و خانم ابراهیم از متفکران مسلمان معاصر بررسی شده است. در چارچوب نظری مورد توجه در اسلام، بر سه مؤلفه انسان (مسلمان)، فضای اجتماعی (فضای مسلمانی) و فضای کالبدی (سیمای اسلامی) شهر تأکید شده است. مؤلفه‌های شهر اسلامی، شامل مسجد، خانه، بازار، محله و میدان می‌شود که این عناصر در ساختاری ترکیبی، فضای شهر اسلامی را ترسیم می‌کنند. از این رو، ظاهراً در شرایط حاضر که نظریه‌های موجود شهری با تأکید افراطی بر تمایز کاربری، آن گونه که برای مثال در مکتب شیکاگو وجود دارد، با انتقاد جدی مواجه شده است، نظریه اسلامی شهر می‌تواند در حوزه نظری داعیهدار باشد.
