نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشیار گروه مطالعات توسعه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

3 استاد، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

4 عضو هیات علمی دانشکاه شهید باهنر کرمان پژوهشگر دکترای معماری اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

چکیده:
سرمایه اجتماعی مفهومی است زمینه گرا و دین یکی از عوامل مهم در بررسی آن می باشد. این پژوهش تلاش می کند تا تصویری از سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی ایران ارائه دهد. گام نخست در جهت
شکل گیری چارچوبی برای این مفهوم یافتن پاسخی برای این پرسش هاست: هسته سرمایه اجتماعی چیست؟ کنشگر با چه انگیزه ای به کنشگری در شبکه ها روی می آورد؟(سرچشمه) مولفه های سرمایه اجتماعی چه هستند؟ در تطبیق چارچوب فوق با بستر ایران به دو وجه اجتماعی(تاریخی و معاصر) و دینی توجه شده است. بررسی نظام اجتماعی ایران نشان داد سرمایه اجتماعی ساختاری به دلیل حضور و اثرگذاری محدود و ناچیز گروه ها و شبکه های رسمی، دچار ضعف است. آموزه های اسلام از یکسو سرچشمه های سرمایه اجتماعی را ترویج و تقویت و از سوی دیگر عناصر شناختی آن را تائید و توصیه می کنند. بنابراین سرمایه اجتماعی در ایران بر خلاف غرب در وجه شناختی غنی و نیرومند بوده و انگیزه های لازم را برای رشد و شکوفایی آن فراهم می کند. این نتیجه گیری همچنین، تعیین مولفه ها و شیوه های بروز سرمایه اجتماعی در بستر ایران را ممکن می سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

“Religion and social capital” “Analysis of Social Capacities of the Islamic society of Iran”

نویسنده [English]

  • mohamad pirbabaei 1

1

2

3

4

چکیده [English]

Abstract
Social capital is a contextual concept and religion is one of the most important factors in its investigation. This research tries to provide a picture of social capital in the Islamic society of Iran. The first step towards shaping a framework for the concept is finding an answer to these questions: What is the core of social capital? What is the motivation of the actor to do activities in networks? What are the components (sources) of social capital? In adapting the above framework in the context of Iran, two historical and contemporary aspects are considered. Investigating the social structure of Iran showed that the structural social capital is very weak due to the limited and trivial presence and impact of formal group and networks. The teachings of Islam on the one hand promote and strengthen the sources of social capital and on the other hand approve and recommend its cognitive elements. Contrary to the west, social capital in Iran had been rich and powerful in cognitive terms, and provides the incentives for growth and prosperity. This conclusion also makes it possible to determine the components and techniques of emergence of social capital in the context of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Social capital
  • Iran
  • Religion
  • social structure
-         قرآن کریم
-         پیران، پرویز (1392)، مبانی مفهومی و نظری سرمایۀ اجتماعی، تهران: علم.
-         تاجبخش، کیان (1384)، سرمایه‌های اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، گردآوری کیان تاجبخش؛ رابرت پاتنام و دیگران، ترجمۀ افشین خاکباز، حسن پویان، تهران: نشر شیرازه.
-         جلائی پور، حمیدرضا (1392)، جامعه شناسی ایران: جامعۀ کژمدرن، تهران: علم.
-         رستمعلی‌زاده، ولی‌اله، فیروزآبادی، سیداحمد (1390)، «نقش سرمایۀ اجتماعی در شکل‌گیری نهادهای پایدار مهاجرین (انجمن‌های زادگاهی)»، مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، سال چهارم/شماره اول: 145-131.
-         درخشه، جلال، ردادی، محسن (1390)، «کژکارکردهای سرمایة اجتماعی و نقش دین در بهبود آن»، جستارهای سیاسی معاصر، سال دوم، شماره1: 94-73.
-         دموری، داریوش، طاهری دمنه، محسن، کنجکاو منفرد، امیررضا (1389)، «واکاوی نقش مذهب شیعی در آفرینش سرمایۀ اجتماعی»، مطالعات ملی، سال یازدهم، شمارۀ 3: 24-3.
-         رمضانی، ابوالفضل (1393)، ساختار نظریه‌های جامعه‌شناسی ایران، مشهد: نسخه الکترونیکی.
-         زارعی، راضیه، لک زایی، نجف (1392)، «فقه شیعه و سرمایۀ اجتماعی در ایران»، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره 43: 146-117.
-         زاهدزاهدانی، سعید؛ گروسی، سعیده (1381)، «هیئت‌های مذهبی و تشکل‌های صنفی به مثابه سازمان‌های غیر دولتی مطالعۀ موردی دوره قاجار»،  دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، شماره30و31: 244-215.
-         زاهدی، محمدجواد؛ شیانی، ملیحه؛ علی‌پور، پروین (1388)، «رابطۀ سرمایۀ اجتماعی با رفاه اجتماعی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال نهم، شمارۀ 32: 125-105.
-         صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان منش، ایمان (1394)، «مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی»، راهبرد فرهنگ، شمارۀ 91:29-61.
-         طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، نسخه الکترونیکی.
-         عبدالهی، محمد (1386)، «مسائل و راه‌حل‌های سنجش و تحلیل سرمایۀ اجتماعی در ایران»، علوم اجتماعی، شمارۀ 3، 58-31.
-         علینی، محمد (1391)، سرمایۀ اجتماعی در آموزه‌های اسلامی، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
-         فرهادی، مرتضی (1388)، فرهنگ یاریگری در ایران- درآمدی بر مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-         فصیحی، امان الله (1389)، اسلام و سرمایۀ اجتماعی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
-         فوکویاما، فرانسیس (1385)، پایان نظم، ترجمۀ غلامعباس توسلی، تهران: حکایت قلم نوین.
-         فیروزآبادی، سیداحمد؛ ایمانی جاجرمی، حسین (1385)، «سرمایۀ اجتماعی و توسعۀ اقتصادی اجتماعی در تهران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شمارۀ 23: 224-197
-         فیروزآبادی، سید احمد ( 1385)، بررسی عوامل مؤثر بر شکل گیری سرمایۀ اجتماعی در شهر تهران، رسالۀ دکتری، دانشکدۀ علوم‌اجتماعی، دانشگاه تهران.
-         فیلد، جان (1386)، سرمایۀ اجتماعی، ترجمۀ غلامرضا غفاری، حسین رمضانی، تهران: کویر.
-         کلمن، جیمز (1386)، بنیادهای نظریۀ اجتماعی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چاپ دوم، تهران: نی.
-         کوهکن، علیرضا (1388)، «مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی اسلامی»، راهبرد یاس، شمارۀ 17: 141-124.
-         کیوانی، مهدی (1392)، پیشه‌وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی، ترجمۀ یزدان فرخی، تهران: امیرکبیر.
-         گیدنز، آنتونی (1380)، پیامدهای مدرنیت، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: مرکز.
-         معیدفر، سعید (1385)، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، تهران: نورعلم.
-         موسوی، میرطاهر (1385)، «مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شمارۀ 23: 92-67.
-         نظرپور، محمدنقی، منتظری‌مقدم، مصطفی (1387)، «فرهنگ اعتمادساز در اندیشۀ دینی و نقش آن در توسعۀ اقتصادی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هفتم، شمارۀ 31: 68-37
-         همیلتون، ملکم (1392)، جامعه‌شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
-         Adler, Paul S, Kwon, Seok-Woo (2002), "Social Capital: Prospects for a New Concept", The Academy of Management Review, 27(1): 17-40.
-         Bailey, K.D (1994), Methods of Social Research, New York: The Free Press.
-         Carpenter,J.P,  Daniere,A.G, Takahashi,L.M (2004),  "Social Capital and Trust in South-east Asian", Urban Studies, 41(4): 853–874.
-         Good, David (1988), "Individuals, Interpersonal Relations, and Trust", in Gambetta,Diego (ed.) Trust: Making and Breaking Cooperative Relations, Oxford: basil Blackwell: 31-48
-         Grootaert, C, Bastelaer, T.V eds. (2002), Understanding and Measuring Social Capital: A Multidisciplinary Tool for Practitioners. Washington D.C. World Bank.
-         Jeong, H.O(2010), "How Do Religions Differ in Their Impact on Individuals’ Social Capital? The Case of South Korea", Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 39(1): 142-160.
-         John A. Coleman, S.J. (2003), Religious Social Capital: Its Nature, Social Location, and Limits, in Smidt, C.E (2003) Religion as Social Capital, Baylor University Press, Texas.
-         Kay, A (2006), "Social capital, the social economy and community development", Community Development Journal, 41(2): 160–173.     
-         Lam, P.(2002),   "As the flocks gather: Howreligion affects voluntary association participation", Journal for the Scientific Study of Religion, 41: 405-422.
-         Lewis,V, Carol,A.M, Putnam,R.D (2013), "Religion, networks, and neighborliness: The impact of religious social networks on civic engagement", Social Science Research 42: 331–346.
-         Lim, C, Putnam, R.D (2010), "Religion, Social Networks, and Life Satisfaction", American Sociological Review 75(6): 914–933.
-         Lin,N. (2001), Social Capital: a Theory of Social Structure and Action. Cambridge: Cambridge University Press.
-         Loveland, M.T, Sikkink, D, Myers, D.J, Radcliff, B (2005),  "Private Prayer and Civic Involvement", Journal for the Scientific Study of Religion , 44(1): 1–14
-         Mencken, F.C, Fitz,B (2013), "Image of God and Community Volunteering among Religious Adherents in the United States", Review of Religious Research, 55: 491–508.
-         Onyx. J, Bullen. P (2000), "Measuring Social Capital in Five Communities", The Journal of Applied Behavioral Science, 36(1): 23–42
-         Palmer, N.A, Perkins, D.D (2011), "Social Capital And Community Participation Among Migrant Workers in China", Community Psychology, 39(1): 89–105.
-         Portes, A (1998) Social Capital: Its Origins and Applications in Modern Sociology, Annual Review of Sociology, Vol. 24, pp.1-24
-         Putnam, R. D (Ed.) (2002), Conclusion. In Democracies in flux. The evolution of social capital in contemporary society,  Oxford, UK: Oxford University Press.
-         Rydin,Y, Penington,M (2000), "Public Participation and Local Environmental Planning: the collective action problem and the potential of social capital", Local Environment, 5(2)2: 153–169.
-         Sarkissian, A (2012), "Religion and Civic Engagement in Muslim Countries", Journal for the Scientific Study of Religion, 51(4): 607–622.
-         Smidt, C.E (2003), Religion as Social Capital, Baylor University Press, Texas.
-         Stone, W.(2001), Measuring social capital: towards a theoretically informed measurementframework, Australian Institute of Family Studies
-         Stromsnes, K (2008), "The Importance of Church Attendance and Membership of Religious Voluntary Organizations for the Formation of Social Capital", Social Compass, 55(4): 478–496.
-         Uphoff, Norman (2000), “Understanding Social Capital: Learning from the Analysis and Experience of Participation.” In Partha Dasgupta and Ismail Serageldin (eds.), Social Capital: A Multifaceted Perspective, Washington, D.C.: World Bank.
-         Wissink, B, Hazelzet, A (2012),  " Social Networks in ‘Neighbourhood Tokyo", Urban Studies, 49(7): 1527–1548.
-         Wood, L.J,(2006), Social Capital, Neighbourhood Environment and Health:, Doctoral dissertation, Australia, University of Western Australia.
-         Wuthnow, R.(2002), "Religious involvement and status-bridging social capital", Journal for the Scientific Study of Religion, 41: 669-684
Yeung, A.B (2004), "An Intricate Triangle- Religiosity, Volunteering, and Social Capital:The European Perspective, the Case of Finland", Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 33(3): 401-422