نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شکوه دیباجی فروشانی ¹
• غلامرضا جمشیدیها ²

¹ دانشجو دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

² عضو هیأت علمی و استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بی‌شماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه داده‌اند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راه‌کار آنها در خصوص برخورد با بی‌عدالتی را بررسی کند. شایان ذکر است که فارابی و ابن‌خلدون به دو دورۀ تاریخی متفاوت تعلق دارند و دارای دو نوع نگرش خاص به جامعه، انسان و جامعۀ طبقاتی هستند و منظور از مقایسۀ دیدگاه آنها، توجه به اشتراک و اختلاف آنها در کلیت و به نحو اجمال است. به ‌طور کلی، آنها آرای فلسفی خاصی دربارۀ عدالت دارند. با توجه به گسترۀ دیدگاه آنها، گفتمان ایشان در قلمرو گفتمان اسلامی قرار دارد و گاهی رنگ و بوی الهی می‌دهد. از جمله اینکه دو اندیشمند مذکور، ضمن اینکه عدالت را تحت تأثیر دین و فقه، ملکۀ نفسانی و ملکۀ راسخه معرفی می‌کنند، تحقق عدالت محض را فقط در سایۀ نبوت و امامت میسر می‌دانند. ایشان همانند سایر فلاسفۀ کلاسیک، عدالت را بر حسب سزاواری‌ها و استحاق می‌شناسند. فارابی عدالت را حامل امنیت می‌داند که از طریق قانون تأمین می‌شود و نظریۀ عدالت او با مسئلۀ ثبوت حق و ضرورت حمایت از این حق توسط حکومت تکمیل می‌شود. از دیدگاه ابن‌خلدون نیز عدالت اجتماعی به معنای تأمین مصلحت عمومی و مبنای تأمین عمران و امنیت است.

کلیدواژه‌ها

• ابن‌خلدون
• اجتماعی- سیاسی
• عدالت
• فارابی

موضوعات

• بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان

عنوان مقاله [English]

Justice from the perspective of Al-Farabi and Ibn Khaldun

چکیده [English]

Justice is a fundamental concept in Islam. Numerous thinkers have reflected upon it. The present article aims to study the meaning of justice from the perspective of Al-Farabi and Ibn Khaldun by a qualitative content analysis-based literature review, and in the end, assess their strategies of confronting injustice. It is worth noting that Al-Farabi and Ibn Khaldun belong to different historical periods, and have different views of society, class society, and humans. The goal of comparing their viewpoints is briefly focusing on their general similarities and differences. In general, these two great Islamic scholars have expressed specific philosophical points regarding justice. Considering the fact that the perspectives of these two Muslims are not limited to this world, their discourse belongs to the domain of Islamic discourse and, at times, has a divine quality. For instance, these scholars introduce justice as influenced by religion and jurisprudence, a fixed habitues of the soul; in addition, they consider absolute justice achievable only with Prophet Hood and Imam. Same as other classical philosophers, they view justice based on merits and worthiness. Al-Farabi considers justice to bear security, provided by Law. His Theory of Justice is completed with conformation of rights and the necessity of their sanction by the government. Ibn Khaldun believes social justice to mean securing the general interest, and considers it to be the basis for provision of construction and security. Therefore, the goal of this article is reviewing the meaning of justice from the viewpoints of these two Muslim scholars.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Justice
• Islam
• al-Farabi
• Ibn Khaldun
• social-political"