بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمدتقی پیربابایی؛ سیداحمد فیروزآبادی؛ عیسی حجت؛ محمد سلطان زاده
چکیده
چکیده: سرمایه اجتماعی مفهومی است زمینه گرا و دین یکی از عوامل مهم در بررسی آن می باشد. این پژوهش تلاش می کند تا تصویری از سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی ایران ارائه دهد. گام نخست در جهت شکل گیری چارچوبی برای این مفهوم یافتن پاسخی برای این پرسش هاست: هسته سرمایه اجتماعی چیست؟ کنشگر با چه انگیزه ای به کنشگری در شبکه ها روی می آورد؟(سرچشمه) ...
بیشتر
چکیده: سرمایه اجتماعی مفهومی است زمینه گرا و دین یکی از عوامل مهم در بررسی آن می باشد. این پژوهش تلاش می کند تا تصویری از سرمایه اجتماعی در جامعه اسلامی ایران ارائه دهد. گام نخست در جهت شکل گیری چارچوبی برای این مفهوم یافتن پاسخی برای این پرسش هاست: هسته سرمایه اجتماعی چیست؟ کنشگر با چه انگیزه ای به کنشگری در شبکه ها روی می آورد؟(سرچشمه) مولفه های سرمایه اجتماعی چه هستند؟ در تطبیق چارچوب فوق با بستر ایران به دو وجه اجتماعی(تاریخی و معاصر) و دینی توجه شده است. بررسی نظام اجتماعی ایران نشان داد سرمایه اجتماعی ساختاری به دلیل حضور و اثرگذاری محدود و ناچیز گروه ها و شبکه های رسمی، دچار ضعف است. آموزه های اسلام از یکسو سرچشمه های سرمایه اجتماعی را ترویج و تقویت و از سوی دیگر عناصر شناختی آن را تائید و توصیه می کنند. بنابراین سرمایه اجتماعی در ایران بر خلاف غرب در وجه شناختی غنی و نیرومند بوده و انگیزه های لازم را برای رشد و شکوفایی آن فراهم می کند. این نتیجه گیری همچنین، تعیین مولفه ها و شیوه های بروز سرمایه اجتماعی در بستر ایران را ممکن می سازد.
مهدی حسین زاده یزدی؛ حمیده سادات حسینی روحانی
چکیده
علوم اجتماعی، به مثابة علومی که با محوریت ابعاد اجتماعی زندگی انسان سامان گرفته است، مانند سایر دانشهای بشری تحت تأثیر مبانی فلسفی و نیز پیشفرضهای گوناگونی است. بررسی مبانی انسانشناختی علوم اجتماعی از دیدگاه شهید مرتضی مطهری و ایمانوئل کانت، با توجه به وابستگی آنها به دو جریان بزرگ فکری و فرهنگی در غرب و شرق عالَم، امکان ...
بیشتر
علوم اجتماعی، به مثابة علومی که با محوریت ابعاد اجتماعی زندگی انسان سامان گرفته است، مانند سایر دانشهای بشری تحت تأثیر مبانی فلسفی و نیز پیشفرضهای گوناگونی است. بررسی مبانی انسانشناختی علوم اجتماعی از دیدگاه شهید مرتضی مطهری و ایمانوئل کانت، با توجه به وابستگی آنها به دو جریان بزرگ فکری و فرهنگی در غرب و شرق عالَم، امکان شکلگیری دو صورت متفاوت از علوم اجتماعی و مقایسۀ آنها را فراهم میکند. در واقع، بدون رویارویی صورتهای گوناگون ممکن علوم اجتماعی، تصور دقیقی از ظرفیتها و محدودیتهای این علوم شکل نخواهد گرفت و به سرگردانی پژوهشگران این عرصه در تعیین جهت پژوهشها و مسائل این علوم منجر خواهد شد. در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش اسنادی، شرحی از آرای انسانشناختی شهید مطهری و کانت ارائه شود و تأثیر آن بر علوم اجتماعی برخاسته از این دو دیدگاه فکری بررسی شود. ظاهراً علوم اجتماعی تحت تأثیر آرای انسانشناختی کانت، محدود به امکانهای پوزیتیویستی و در دایرۀ ظرفیتهای انسانشناسی تجربی سامان مییابد؛ اما علوم اجتماعی برخاسته از نظام فکری- فلسفی شهید مطهری، گسترۀ ابعاد مادی و مجرد انسان و عرصۀ اجتماعی زندگی او را به صورت توأم دربرمیگیرد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمد تقی پیربابایی؛ جواد رحمانی
چکیده
با توجه به جایگاه مشارکت در مدیریت شهری توجه به این مفهوم، لازم و ضروری هست. مدیریت شهری در ایران در رابطه متقابل و ارگانیک با برنامه ریزی شهری نیست. متأسفانه در کشور ما اکثر اقدامات مدیریت شهری، از بالا و از بیرون انجام شده که اکنون نیاز به حرکتی از پایین و از درون، برای بومی شدن آنهاست. حال با توجه پتانسیلها و همچنین چالشهای ...
بیشتر
با توجه به جایگاه مشارکت در مدیریت شهری توجه به این مفهوم، لازم و ضروری هست. مدیریت شهری در ایران در رابطه متقابل و ارگانیک با برنامه ریزی شهری نیست. متأسفانه در کشور ما اکثر اقدامات مدیریت شهری، از بالا و از بیرون انجام شده که اکنون نیاز به حرکتی از پایین و از درون، برای بومی شدن آنهاست. حال با توجه پتانسیلها و همچنین چالشهای پیش روی مشارکت مردم در ایران و وجود اشخاصی همچون علامه طباطبائی که در این زمینه اظهار نظر جامع و کاملی دارند؛ میتوان از وجود چنین افرادی برای بومی سازی مفهوم مشارکت در ایران بهره جست. در این مقاله سعی گردیده است تا مفهوم مشارکت در مدیریت شهری را از نظریات علامه طباطبائی تبیین نمود. به همین منظور ابتدا به تحلیل و بررسی نقش مشارکت در مدیریت شهری پرداخته ایم و در ادامه به تبیین نظریات علامه طباطبائی در مورد مشارکت شهروندان و نقش آنان در حکومت از نظر علامه طاطبائی اشاره کرده ایم. سپس نقش حکومت در جامعۀ اسلامی را بیان شده است و به این نتیجه رسیدهایم که از دیدگاه علامه طباطبایی نهتنها شهروندان میتوانند در مدیریت شهر نقش داشته باشند، بلکه مردم نسبت به مدیریت شهری دارای حق هستند و بهگونهای وظیفه شرعی و الهی مردم و شهروندان است که در مدیریت شهری نقش داشته باشند. بهعبارتیدیگر اگر مردم بهصورت مستمر در مدیریت شهری نقش نداشته باشند وظیفه دینی و شرعی خود را انجام ندادهاند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
الهه فرجی؛ یارمحمد قاسمی
چکیده
چکیده: سرمایۀ اجتماعی از مفاهیم نو، مهم و قابل توجه در عرصه علوم اجتماعی است و در چند دهۀ اخیر تا آنجا اهمیت یافته که به آن ثروت نامرئی هم اطلاق میشود، در این مقاله در صدد بررسی مقایسهای این مفهوم با مفهوم عصبیت است که توسط ابنخلدون مطرح شدهاست. ابنخلدون برای تحلیل بنای نظام سیاسی، بینظمی سیاسی و اجتماعی عصر خود از این کلید واژۀ ...
بیشتر
چکیده: سرمایۀ اجتماعی از مفاهیم نو، مهم و قابل توجه در عرصه علوم اجتماعی است و در چند دهۀ اخیر تا آنجا اهمیت یافته که به آن ثروت نامرئی هم اطلاق میشود، در این مقاله در صدد بررسی مقایسهای این مفهوم با مفهوم عصبیت است که توسط ابنخلدون مطرح شدهاست. ابنخلدون برای تحلیل بنای نظام سیاسی، بینظمی سیاسی و اجتماعی عصر خود از این کلید واژۀ استفاده کرده و آن را یک عامل وحدتبخش و متحدکننده میداند. در واقع هدف اصلی این است که در نهایت به پاسخ این سؤال برسیم که آیا میتوان عصبیت ابنخلدون را با توجه به نظریات سرمایه اجتماعی روزآمد کرد؟ چارچوب نظری مقالۀ حاضر مبتنی بر نظریۀ گیدنز و مکمل آن آراء پاتنام است. مجموعه بحثهای ارایه شده بدین نتیجه رهنمون گردیده که علاوه بر این که دو مفهوم دارای اشتراکاتی هستند، از برخی جهات با هم تفاوتهایی دارند که آنها را از هم جدا میکند. از این تفاوتها میتوان چنین استنباط کرد که کاملا نمیتوان عصبیت را روزآمد کرد. در واقع آن بخشی از عصبیت که پیوندی تنگانگ با اجتماع قبیلهای دارد را نمیتوان روزآمد کرد. ولی مصداقهایی از عصبیت که از مختصات اجتماع قبیلهای نیست را میتوان روزآمد کرد مانند دین که در اغلب جوامع بشری، به ویژه جامعۀ ما همچنان عامل عمدۀ همبستگی است، همپیمانی نیز که امروزه در قالب منظقهای و جهانی شکل میگیرد، از جمله مواردی هستند که به امکان روزآمد ساختن نظریه عصبیت ابنخلدون با جامعه جدید کمک میکنند.
حسن ناصرخاکی؛ عبدالحسین کلانتری
چکیده
در گفتمانهای اسلامگرا، تغییرات اجتماعی جهان اسلام جهت، معانی و بایستههای متفاوتی به خود گرفته است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نظام معنایی خرده گفتمانهای اسلامگرا را در قالب خرده گفتمانهای نوگرا، اصلگرا، و تمدنگرا (با تکیه بر اسناد موجود از سوژههای سیاسی مؤثر در شکلگیری آنها) بررسی نموده ...
بیشتر
در گفتمانهای اسلامگرا، تغییرات اجتماعی جهان اسلام جهت، معانی و بایستههای متفاوتی به خود گرفته است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نظام معنایی خرده گفتمانهای اسلامگرا را در قالب خرده گفتمانهای نوگرا، اصلگرا، و تمدنگرا (با تکیه بر اسناد موجود از سوژههای سیاسی مؤثر در شکلگیری آنها) بررسی نموده و اسطوره و بایستههایی که هریک برای تغییرات اجتماعی در جهان اسلام ترسیم میکنند را ارائه نموده است. هرچند نشانۀ بیداری اسلامی به عنوان منبع و جهت این تغییرات در خرده گفتمانهای اسلامگرا مفصلبندی شده با این وجود با توجه به نظام معنایی متفاوت آنها، اسطوره(چشمانداز) و بایستههایی که هریک برای به ثمر رسیدن آن مطرح میکنند متمایز میباشد. بر اساس دستاوردهای این مقاله اسطورهای که گفتمان نوگرایی برای این تغییرات ترسیم میکند تحقق «مدرنیتۀ اسلامی»، اسطورۀ گفتمان اصلگرایی«بازگشت به جامعۀ اسلامی» (به همان سبک موجود در سنت سلف صالح) و اسطورۀ تمدنگرایان نیز ایجاد «تمدن نوین اسلامی» میباشد. از آنجا که هیچ یک از این گفتمانها تا کنون نتوانستهاند به عنوان گفتمانی هژمونیک در جهان اسلام مسلط شوند لذا چشمانداز تغییرات اجتماعی در معرض رقابتهای گفتمانی قرار دارد.
سنتهای فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
سید یزدان هاشمی اصل؛ محمد علی توانا
چکیده
مواجهۀ دو تمدن اسلامی و غربی دارای سه نقطۀ عطف است: 1. در قرن هفتم میلادی در چارچوب نهضت ترجمه، 2. وقوع جنگهای صلیبی از اواخر قرن یازدهم تا اواخر قرن سیزدهم و 3. عصر استعمارگری از سدههای هجدهم به بعد. مقالۀ حاضر بر تحولات فکری سدههای هجدهم به بعد و بررسی پیامدهای آن برای تمدن مسلمانان متمرکز است. در این دوره، هویت و تجربۀ زیستۀ مسلمانان ...
بیشتر
مواجهۀ دو تمدن اسلامی و غربی دارای سه نقطۀ عطف است: 1. در قرن هفتم میلادی در چارچوب نهضت ترجمه، 2. وقوع جنگهای صلیبی از اواخر قرن یازدهم تا اواخر قرن سیزدهم و 3. عصر استعمارگری از سدههای هجدهم به بعد. مقالۀ حاضر بر تحولات فکری سدههای هجدهم به بعد و بررسی پیامدهای آن برای تمدن مسلمانان متمرکز است. در این دوره، هویت و تجربۀ زیستۀ مسلمانان (هویت شرقی، اسلامی و مدرن) بهشدت از تمدن غرب تأثیر پذیرفت؛ بهگونهای که موجی از الگوهای فکری گوناگون در جوامع اسلامی به راه انداخت. این جریانهای فکری در راستای پاسخ به دو مسئلۀ عمده شکل گرفتند: نخست، مدرنیته بهمعنای کنارگذاشتن دین است یا تفسیر دوبارۀ دین که خود مستلزم مشخصکردن جایگاه دین در زندگی سیاسی-اجتماعی مسلمانان بود. دوم، آیا شرط توسعه و پیشرفت، سکولارشدن است یا به تعبیر فلسفیتر آیا ماهیت توسعه سکولاریستی است؟ پرسش اصلی مقاله عبارت است از: مواجهه با غرب چه تأثیری بر تمدن مسلمانان داشته است؟ بهنظر میرسد مسلمانان نهتنها با تلقیها و مفاهیم متفاوت، دیگری (غرب) را شناختند، بلکه در آیینۀ دیگری، هویتهای متفاوتی نیز یافتند. در دنیای اسلامی، از قرن هجدهم به بعد جریانهای فکری متفاوت در مواجهه با غرب شکل گرفت که میتوان آنها را در پنج دسته بازشناخت: 1. پیروی از غرب، 2. اصلاح دینی، 3. ناسیونالیسم، 4. اسلامگرایی سنتی، و 5. بازاندیشگرا. یافتههای پژوهش نشان میدهد رویکرد بازاندیشگرا برمبنای پذیرش انتقادی دیگری و نه تقابل یا پذیرش صرف، یکی از راههای معقول برای حفظ هویت مسلمانان در عصر زیست چندفرهنگی است. بر همین اساس خوانش سنت اسلامی و بازسازی بنیان معرفتی آن، حفظ تعاملات در حوزۀ نیازمندیها بدون طرد دیگری، تقویت مبانی فهم و اندیشهورزی میتواند راهکاری برای برونرفت از بحرانهای برآمده از مواجهۀ اسلام با غرب باشد. پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته است.
مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی
سید مرتضی سجادی؛ مجتبی آخوندی؛ وحید انعامی
چکیده
معنای زندگی یکی از بزرگترین دغدغههای بشر امروز است که رنجها، روزمرگی، پوچی، مرگ و... ضرورت آن را میطلبد. سورن کرکگور با ترسیم سه ساحت در زندگی انسان، انتخاب یکی از آنها را اولین و مهمترین انتخاب هر فرد میداند و معتقد است جهش از ساحات حسانی و اخلاقی به ساحت ایمانی است که میتواند فرد را در دل رنجها و سختیها آرام کند و زندگی ...
بیشتر
معنای زندگی یکی از بزرگترین دغدغههای بشر امروز است که رنجها، روزمرگی، پوچی، مرگ و... ضرورت آن را میطلبد. سورن کرکگور با ترسیم سه ساحت در زندگی انسان، انتخاب یکی از آنها را اولین و مهمترین انتخاب هر فرد میداند و معتقد است جهش از ساحات حسانی و اخلاقی به ساحت ایمانی است که میتواند فرد را در دل رنجها و سختیها آرام کند و زندگی وی را معنا بخشد. علامه طباطبایی با استعانت از آیات قرآن، قائل به دو ساحت دنیوی و اخروی است و انتخاب دین در ساحت اخروی را معنابخش زندگی فرد میداند. نتیجه این پژوهش، شناخت ساحات زندگی انسان، به ساحت «حسانی دنیوی»، «اخلاقی دنیوی»، «دینی دنیوی» و «دینی اخروی» میباشد. دو ساحت «حسانی اخروی» و «اخلاقی اخروی» نیز ذیل ساحت «دینی اخروی» تعریف میشود. نتیجه دیگر این پژوهش، تفاوت میان ساحت «دینی دنیوی» و «دینی اخروی» است که در ساحت «دینی دنیوی» هرچند فرد پایبند به مناسک دینی است اما چون با اهداف دنیوی، به انجام مناسک میپردازد، این ساحت، وی را در بنبست دنیا دچار پوچی خواهد کرد. این پژوهش با جمعآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای از اسناد نوشتاری و روش دادهپردازی توصیفی-تحلیلی به تطبیق معنای زندگی از منظر این دو اندیشمند پرداخته است.
یحیی عبداللهی؛ احمد رهدار
چکیده
بحث درباره عامل اصلی حرکت در تاریخ، از مهمترین مباحث فلسفه نظری تاریخ است که چگونگی حرکت تاریخ را مورد توجه قرار میدهد. بررسی این موضوع از دیدگاه عالمان معاصر شیعی میتواند گامی مؤثر برای تبیین رویکرد دینی به این مقوله باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اندیشه علامه طباطبایی (ره) درباره کیفیت حرکت تاریخ است. علامه طباطبایی (ره) تاریخ را ...
بیشتر
بحث درباره عامل اصلی حرکت در تاریخ، از مهمترین مباحث فلسفه نظری تاریخ است که چگونگی حرکت تاریخ را مورد توجه قرار میدهد. بررسی این موضوع از دیدگاه عالمان معاصر شیعی میتواند گامی مؤثر برای تبیین رویکرد دینی به این مقوله باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اندیشه علامه طباطبایی (ره) درباره کیفیت حرکت تاریخ است. علامه طباطبایی (ره) تاریخ را سیر حرکت از وحدت به کثرت و از کثرت به وحدت دانسته است. انسانها برای استخدام یکدیگر تلاش میکنند و این گونه به یکدیگر پیوند مییابند و جامعه ابتدایی را تشکیل میدهند. از آنجایی که خصیصه استخدام، با منفعتطلبی شخصی همراه است، موجب پیدایش اختلاف و هرج مرج میشود. امکان رفع این اختلاف فقط از سوی عاملی بیرونی، یعنی نبوت وجود دارد. انبیای الهی با شریعت آسمانی، موجب اتحاد و وحدت جوامع و رشد و تکامل آنها به سوی سعادت حقیقی میشوند. از این رو، انبیای الهی را میتوان عامل اصلی حرکت تاریخ محسوب کرد.
عهدیه اسدپور
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 111-132
چکیده
ابن خلدون، سنخشناسی اجتماعی، تغییرات اجتماعی، سلامت هوا، طول عمر، مرگ و میر، باروری، مهاجرت، شکوفایی، انحطاط تمدن
بیشتر
ابن خلدون، سنخشناسی اجتماعی، تغییرات اجتماعی، سلامت هوا، طول عمر، مرگ و میر، باروری، مهاجرت، شکوفایی، انحطاط تمدن
سید سعید زاهد زاهدانی؛ محمدحسین جمال زاده
چکیده
نیازهای ضروری جوامع از طریق تشکلهای طبیعیِ اجتماعی، موسوم به نهاد تامین میشوند. از جمله برای ایجاد نظم و امنیت و مدیریت جامعه، نهاد سیاست تشکیل مییابد. هر فرهنگ و تمدنی دارای سبک مدیریت و انتظامبخشی مخصوص به خود است. ازاینرو هر تمدنی دارای یک نهاد سیاسی با شاکلۀ مخصوص به خود است. تمدن مدرن با کنار گذاشتن واقعیت غیب و تکیه بر ...
بیشتر
نیازهای ضروری جوامع از طریق تشکلهای طبیعیِ اجتماعی، موسوم به نهاد تامین میشوند. از جمله برای ایجاد نظم و امنیت و مدیریت جامعه، نهاد سیاست تشکیل مییابد. هر فرهنگ و تمدنی دارای سبک مدیریت و انتظامبخشی مخصوص به خود است. ازاینرو هر تمدنی دارای یک نهاد سیاسی با شاکلۀ مخصوص به خود است. تمدن مدرن با کنار گذاشتن واقعیت غیب و تکیه بر واقعیت مشهود (سکولاریزم) و اعتماد به انسان (هیومنیزم) شکل و رشد یافت. نهادهای اجتماعی آن، از جمله سیاست هم بر همین پایه استوار شدند. با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 میلادی و ظاهر شدن اسلام در یک منظر تمدنی چنین مینماید که شاکلههای نوینی به نهادهای اجتماعی مخصوصا سیاست داده شد.مقاله حاضر تلاش میکند با استفاده از روش بررسی متون و بحث و نظرخواهی از متخصصین، در یک مطالعۀ تطبیقی شاکلۀ سیاست در تمدن نوین اسلامی را تخمین زند. موضوع پژوهش مطالعه تطبیقی شاکله سیاست در دو تمدن مدرن و نوین اسلامی است و هدف پژوهش آن است که پایههای نظری سیاست را در تمدن مدرن و تمدن نوین اسلامی با یکدیگر مقایسه کرده و نتایج اجتماعی هر یک را مورد سنجش قرار دهد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که شاکلۀ سیاست در این دو نوع تمدن با یکدیگر تفاوت مبنایی دارند؛ هر چند ممکن است هر دو به مردم سالاری متمسک باشند. تمدن مدرن بر اساس انسان گرایی و توجه به سودجویی و منفعتطلبی انسانها هر نوع عملی را مجاز میشمارد اما تمدن اسلامی تکیه خود را بر ربوبیت الهی میگذارد و با اهمیت دادن به رابط بین عالم غیب و مشهود تلاش میکند نظامی را در سیاست جایگزین کند که ولایت الهی در سطوح مختلف اجتماعی ساری و جاری شود.
سید حمیدرضا حسنی؛ هادی موسوی
چکیده
مسأله ساخت و عامل به مثابه یکی از مسائل بسیار تأثیرگذار در علوم اجتماعی، نقش تعیین کننده ای به ویژه در مباحث روش شناختی، قدرت، نظم و مسئولیت اجتماعی دارد. در فضای فکری متفکران اسلامی، نظریه اعتباریات علامه طباطبایی از جمله دیدگاه هایی است که می تواند نقش تعیین کننده ای در مباحث ساخت و عامل داشته باشد. آن بخش از نظریه اعتباریات علامه ...
بیشتر
مسأله ساخت و عامل به مثابه یکی از مسائل بسیار تأثیرگذار در علوم اجتماعی، نقش تعیین کننده ای به ویژه در مباحث روش شناختی، قدرت، نظم و مسئولیت اجتماعی دارد. در فضای فکری متفکران اسلامی، نظریه اعتباریات علامه طباطبایی از جمله دیدگاه هایی است که می تواند نقش تعیین کننده ای در مباحث ساخت و عامل داشته باشد. آن بخش از نظریه اعتباریات علامه طباطبایی که در مقاله ششم کتاب اصول فلسفه رئالیسم و رساله اعتباریات تقریر شده، با تقریر خاصی که از مقولات عقل عملی ارائه داده است، می تواند دستاوردهایی مانند تعریف عاملیت در اجتماع، تعریف ساختار و مشخصات ساختار در اجتماع را پدید آورد. ظاهراً ورود این نظریه به مباحث اجتماعی در کنار دیدگاه هایی مانند نظریه ساخت یابی گیدنز می تواند ظرفی تهای مناسبی برای آن ایجاد کند. گیدنز در نظریه خود، دوگانگی ساخت و عامل را کنار نهاده و بر مفهوم دوسویگی ساخت تأکید کرده است که در آن عامل ها در ایجاد ساختار و ساخت بر نحوه عمل عامل نقش دارد. در مقاله حاضر، با تحلیل نظریه طباطبایی در اعتباریات به عنوان وجوه ساختاری مشترک در افعال انسانی، نشان داده شده است که بحث ساخت و عامل در آثار طباطبایی و گیدنز، در توصیف ساخت به عنوان کیفیات مشترک عاملان اجتماعی، اراده و چیستی نقش عاملیت، از وجوه مشابهی برخوردار است که توجه به آن ها می تواند ظرفیت های مناسبی برای ایفای نقش نظریه اعتباریات در علوم اجتماعی ایجاد کند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
الهام شریعتی؛ هاجر سادات کلانتر معتمدی
چکیده
زن به عنوان مظهر جمال الهی در تفکر امام خمینی با مفاهیمی ارزشی چون آزادی، عفت، کرامت، مبدأ خیرات، شجاعت و ... پیوند داشته و در تعیین سرنوشت خود و جامعهی خویش بسیار تأثیرگذار است. جایگاه زن در اندیشهی حضرت امام نه در مقابل مرد بلکه در کنار او، عهدهدار مسؤولیتی شگرف در تمام شؤون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی است. صرف نظر از دورهی کوتاهی ...
بیشتر
زن به عنوان مظهر جمال الهی در تفکر امام خمینی با مفاهیمی ارزشی چون آزادی، عفت، کرامت، مبدأ خیرات، شجاعت و ... پیوند داشته و در تعیین سرنوشت خود و جامعهی خویش بسیار تأثیرگذار است. جایگاه زن در اندیشهی حضرت امام نه در مقابل مرد بلکه در کنار او، عهدهدار مسؤولیتی شگرف در تمام شؤون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی است. صرف نظر از دورهی کوتاهی در صدر اسلام که منزلت حقیقی زن توسط پیامبر اسلام و ائمهی معصومین، علیهم السلام، احیا گردید، در سایر ادوار تاریخ، زن جایگاه و ارزش واقعی خود را ندارد. یافته های این پژوهش حاکی از این است که دیدگاههای حضرت امام تنها در خصوص حضور زن در اجتماع دارای فراز و فرود بوده به گونهای که در برهههایی از تاریخ پهلوی حضور زن نامطلوب شمرده شده اما حرکتهای انقلابی زنان در سالهای شکلگیری نهضت اسلامی و جنگ تحمیلی مبارک تلقی میشود. این نگرش اثر شگرفی بر حضور اجتماعی زنان در بعد از انقلاب ایجاد می کند. هدف از این مقاله کیفی که به شیوه توصیفی انجام گرفته و نحوه ی گردآوری مطالب آن به صورت کتابخانه ای و از مجموع آثار حضرت امام خمینی، رحمه الله علیه، است بازشناساندن هویت و منزلت زن مسلمان از دیدگاه بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران و نتایج عملی آن از حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
آیدا کیانفر؛ حمیدرضا صارمی
چکیده
آرمانشهر درک ذهنی تولید شده توسط هر جامعه نسبت به موقعیت خود در تاریخ و فرهنگ محسوب میگردد و یکی از موضوعاتی است که در دورههای مختلف، گاه به شکل متن ادبی، گاه به معنای نظامی اجتماعی- سیاسی و گاه مکانی غیرممکن و دست نیافتنی و گاه ممکن مطرح شده است، اما ترسیم آن برحسب زمان و مکان جلوهای گوناگون پذیرفته است. در ایران، از زمان باستان ...
بیشتر
آرمانشهر درک ذهنی تولید شده توسط هر جامعه نسبت به موقعیت خود در تاریخ و فرهنگ محسوب میگردد و یکی از موضوعاتی است که در دورههای مختلف، گاه به شکل متن ادبی، گاه به معنای نظامی اجتماعی- سیاسی و گاه مکانی غیرممکن و دست نیافتنی و گاه ممکن مطرح شده است، اما ترسیم آن برحسب زمان و مکان جلوهای گوناگون پذیرفته است. در ایران، از زمان باستان تا تمدن اسلامی، این اندیشه از سوی بسیاری متفکرین و اندیشمندان به صورت های متنوع مطرح شده است که تبیین تصویری روشن از آن، میتواند نقش بسزایی در تولید مدل آرمانشهر ایرانی- اسلامی و کاربست آن به عنوان سنجهی میزان مطلوبیت شهرهای امروز داشته باشد. در این راستا، در پژوهش حاضر، آرمانشهر در تمدن ایرانی-اسلامی با اتکا بر آرا نظامی گنجوی، مورد واکاوی قرار گرفته است. هدف اصلی تدوین چارچوب مفهومی دیدگاه این شاعر و اندیشمند در ارتباط با مفهوم آرمانشهر با تاکید بر نقش آن در شهرسازی ایرانی-اسلامی بوده است. از این حیث، با بهرهگیری از روش پژوهش تحلیل محتوی کیفی، به تبیین مفاهیم آرمانشهر نظامی در منظومهی دو گانه اسکندرنامه شامل شرفنامه و اقبالنامه پرداخته شده است. سپس ارتباط میان مفاهیم در مدل مفهومی آرمانشهر ایرانی-اسلامی، با استفاده از تکنیک فراتحلیل بیان گردید. از نتایج کاربست این رهیافت در آثار دیده شده برمیآید که، آرمانشهر اسلامی- ایرانی، فارغ از ابعاد زمانی-مکانی با مرکزیت انسانِ اوتاد بر مفاهیم حکمت و عدالت استوار است که، به عنوان نمودی ایدهآل برای شهرهای امروز بر پایه شرایط و زمینه آنها است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
سید سعید زاهد زاهدانی؛ مریم هاشم پور صادقیان
چکیده
از دیرباز جریانات فکری متفاوتی در ایران حاکم بودهاند و هر یک بهگونهای به زن و حضور اجتماعی او نگریستهاند. انقلاب اسلامی ایران در سال 57 شرایطی را فراهم کرد که منجر به ایجاد نگرش تازهای پیرامون زن شد. هدف اصلی مطالعه حاضر، بررسی و ارزیابی جریانات فکری متفاوتی بوده است که بعد از انقلاب اسلامی در کنار جریان فکری اصلی انقلاب اسلامی ...
بیشتر
از دیرباز جریانات فکری متفاوتی در ایران حاکم بودهاند و هر یک بهگونهای به زن و حضور اجتماعی او نگریستهاند. انقلاب اسلامی ایران در سال 57 شرایطی را فراهم کرد که منجر به ایجاد نگرش تازهای پیرامون زن شد. هدف اصلی مطالعه حاضر، بررسی و ارزیابی جریانات فکری متفاوتی بوده است که بعد از انقلاب اسلامی در کنار جریان فکری اصلی انقلاب اسلامی وجود داشتهاند و هر یک بهگونهای به ارائه الگوی حضور اجتماعی زنان پرداختهاند. سه جریان سنتگرایی اسلامی، تجددگرایی اسلامی و تمدن بهعنوان مهمترین جریانات فکری موجود در بستر اسلامی در نظر گرفته شدهاند. ازاینرو با استفاده از روش اسنادی، ابتدا مؤلفه-های اصلی حاکم بر نگرش هر یک از این جریانات بررسی شدند و سپس رابطه هر مؤلفه با مسائل زنان نیز اشاره شدند؛ نهایتاً، موضعگیری خاص این سه جریان نسبت به نحوه حضور اجتماعی زنان بهصورت سه رویکرد خانواده گرایی، جامعهگرایی و تکاملگرایی طبقهبندی شد و مدل جامع رویکرد نظری جریان تمدن اسلامی نسبت به حضور اجتماعی زنان ارائه شد. مقایسه این جریانات فکری نشان میدهد که جریان تمدنگرایی اسلامی با اتخاذ نگرشی مجموعهنگرانه و رویکردی تکاملگرایانه نسبت به زن، الگوی کاملتری را ارائه میکند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
بهرام بیات
چکیده
شهر از جمله موضوعات مورد توجه اندیشمندان بوده است. از آنجایی که اسلام، دین اجتماعی است و برای سعادت بشر، راهبرد و برنامه دارد، در پژوهش حاضر برای تحلیل شهر از دیدگاه اسلام و احصای ویژگیها و مؤلفههای شهر اسلامی، نظریههای سه تن از متفکران مسلمان شامل ابنخلدون و فارابی از متقدمین و خانم ابراهیم از متفکران مسلمان معاصر بررسی شده ...
بیشتر
شهر از جمله موضوعات مورد توجه اندیشمندان بوده است. از آنجایی که اسلام، دین اجتماعی است و برای سعادت بشر، راهبرد و برنامه دارد، در پژوهش حاضر برای تحلیل شهر از دیدگاه اسلام و احصای ویژگیها و مؤلفههای شهر اسلامی، نظریههای سه تن از متفکران مسلمان شامل ابنخلدون و فارابی از متقدمین و خانم ابراهیم از متفکران مسلمان معاصر بررسی شده است. در چارچوب نظری مورد توجه در اسلام، بر سه مؤلفه انسان (مسلمان)، فضای اجتماعی (فضای مسلمانی) و فضای کالبدی (سیمای اسلامی) شهر تأکید شده است. مؤلفههای شهر اسلامی، شامل مسجد، خانه، بازار، محله و میدان میشود که این عناصر در ساختاری ترکیبی، فضای شهر اسلامی را ترسیم میکنند. از این رو، ظاهراً در شرایط حاضر که نظریههای موجود شهری با تأکید افراطی بر تمایز کاربری، آن گونه که برای مثال در مکتب شیکاگو وجود دارد، با انتقاد جدی مواجه شده است، نظریه اسلامی شهر میتواند در حوزه نظری داعیهدار باشد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
علی اصغر حیدری؛ علی اصغر سعیدی
چکیده
چکیده مهمترین هدف این پژوهش مطالعه دربارۀ بهکارگیری قواعد معاملات اسلامی در قراردادهای بازار سرمایۀ ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، ...
بیشتر
چکیده مهمترین هدف این پژوهش مطالعه دربارۀ بهکارگیری قواعد معاملات اسلامی در قراردادهای بازار سرمایۀ ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسی اسلامی در معاملات کنشگران بازار سرمایه مورد آزمون قرارگرفت. در تحلیل دادهها از روش آزمون مکرر استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان میدهد که بین میزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهی در معاملات بازار سرمایه، سرمایهگذاران و آگاهی سرمایهگذاران از این چهار قاعده، هیچ رابطۀ معناداری وجود ندارد. از مصاحبههای مکمل نیمه ساختاریافته نیز چنین استنباط میگردد که هنگامی که کمیتۀ فقهی مجربی بر معاملات بازار سرمایۀ سرمایهگذاران نظارت میکند کنشگران ساختار معاملات را اسلامی و شرعی مفروض پنداشته، مستقیماً به اسلامی بودن یا نبودن آن توجهی نمیکنند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
نبی الله صدری فر؛ محمد رضا ضمیری؛ محمد مولوی؛ محمد صادق جمشیدی راد
چکیده
هدف از این پژوهش نشان دادن اهمیت، جایگاه و رویکرد متون اسلامی و دیدگاه های جامعه شناسان نسبت به ساختار و مبانی تغییرات اجتماعی است. سوالات پژوهش: یک: موضوع «سنت تغییر» در تفاسیر قرآن چگونه تبیین شده است؟ دو: ساختار تغییرات اجتماعی در متون اسلامی و کلمات جامعه شناسان چگونه تحلیل شده است؟ تحقیق به روش اکتشافی و رویکرد توصیفی تحلیلی، ...
بیشتر
هدف از این پژوهش نشان دادن اهمیت، جایگاه و رویکرد متون اسلامی و دیدگاه های جامعه شناسان نسبت به ساختار و مبانی تغییرات اجتماعی است. سوالات پژوهش: یک: موضوع «سنت تغییر» در تفاسیر قرآن چگونه تبیین شده است؟ دو: ساختار تغییرات اجتماعی در متون اسلامی و کلمات جامعه شناسان چگونه تحلیل شده است؟ تحقیق به روش اکتشافی و رویکرد توصیفی تحلیلی، با ابزار تحلیل محتوا صورت پذیرفته است، در پاسخ به سوال اول بررسیها نشان میدهد: گروه اول از مفسران، سنت تغییر را «تبدیل جامعه از وضعیت مطلوب به نامطلوب» معنا نموده اند. گروه دوم از مفسران، سنت تغییر را به «تبدیل جامعه از وضعیت مطلوب به نامطلوب و بالعکس» معنا نموده اند. در پاسخ به سوال دوم در چهار زمینه به بحث پرداخته شده است، بحث اول: عوامل تغییرات اجتماعی: مطابق آموزه های تفسیری، انبیاء الهی عامل اصلی حرکت تاریخ به شمار می روند. بحث دوم: شرایط تغییرات اجتماعی: مطابق آموزههای قرآن شروط اساسی تغییر عبارت است از: عقیده صحیح، ایمان با عمل. بحث سوم: عناصر تغییرات اجتماعی: دو عنصر مردم (به عنوان اجزاء تشکیلدهنده جامعه) و زمان (مدت لازم برای تغییر)، در تغییرات جوامع باید مورد توجه باشد. بحث چهارم: موانع تغییرات اجتماعی: از منظر تعالیم قرآن و جامعه شناسان، تغییرات اجتماعی به دلایلی ازجمله: تقلید، تعصّب، عزلتگزینی و بی تفاوتی اجتماعی با کندی مواجه است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمد امین میرزائی زاده کوهپایه؛ محمد علی توانا
چکیده
مواجه ایرانیان با مفهوم آزادی به دوران مشروطه باز می گردد، اما تامل فلسفی در باب آن پدیده ای متاخرتر است. مرتضی مطهری و عبدالکریم سروش رو از جمله متفکرانی هستند که درگیری فکری عمیق تری با پدیده آزادی داشته اند. نحوه مواجهه این دو متفکر با آزادی چه شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارد؟ و به صورت خاص مطهری و سروش چه تعریفی از آزادی به دست می ...
بیشتر
مواجه ایرانیان با مفهوم آزادی به دوران مشروطه باز می گردد، اما تامل فلسفی در باب آن پدیده ای متاخرتر است. مرتضی مطهری و عبدالکریم سروش رو از جمله متفکرانی هستند که درگیری فکری عمیق تری با پدیده آزادی داشته اند. نحوه مواجهه این دو متفکر با آزادی چه شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارد؟ و به صورت خاص مطهری و سروش چه تعریفی از آزادی به دست می دهند؟ از منظر این دو متفکر، ابعاد و حدود آزادی کدام ها هستند؟ یافتههای این مقاله حاکی از آن است که مطهری با مفروضات الهیاتی با پدیده آزادی مواجه می شود، از همین رو آزادی را به معنای وجود اختیار و اراده آزاد در انسان می داند که لازمه تعالی معنوی وی می باشد. در حالی که سروش با مفروضات علمانی مدرن (و به صورت خاص روش شناسی پوزیتیویستی و هستی شناسی پلورالیستی) با آزادی مواجه می گردد، در نتیجه آزادی را بالاترین ارزش انسانی برمی شمرد. در عین حال هر دو متفکر تحت تاثیر باورهای اسلام و عرفانی دو بعد برای آزادی (درونی و بیرونی) قائل می شوند. البته مطهری بیشتر بر آزادی درونی و سروش بیشتر بر آزادی بیرونی تاکید دارند. ضمن این که هر دو متفکر شریعت و اخلاق را خطوط قرمز (حدود) آزادی می دانند. روش این مقاله مقایسه ای است.
مهدی جمشیدی
سنتهای فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
عبدالحسین کلانتری؛ سید حمیدرضا بطحایی
چکیده
تمدن، ابر نظام مناسبت اجتماعی و پیچیده ترین واحد کلان اجتماعی میان انسان ها بر اساس قوانین الهی یا انسانی است. در تمدن، اجتماع انسانی هدفی بزرگ را دنبال میکند. اهداف انسان ها در تمدن، در هم تنیده و در ارتباط با یکدیگر میباشد و دارای کارکرد های بزرگ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی واخلاقی است. اهتمام به تمدن شناسی و تمدن سازی در ایران پس ...
بیشتر
تمدن، ابر نظام مناسبت اجتماعی و پیچیده ترین واحد کلان اجتماعی میان انسان ها بر اساس قوانین الهی یا انسانی است. در تمدن، اجتماع انسانی هدفی بزرگ را دنبال میکند. اهداف انسان ها در تمدن، در هم تنیده و در ارتباط با یکدیگر میباشد و دارای کارکرد های بزرگ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی واخلاقی است. اهتمام به تمدن شناسی و تمدن سازی در ایران پس از انقلاب همواره مورد توجه تمدن پژوهان بوده است تا آنجا که رهبر معظم انقلاب گام دوم انقلاب اسلامی را گام تمدن ساز نامیدند. باید توجه داشت که تمدن ها دارای پیشرانی هستند که بدونه آن تمدن شکل نمیگیرد. پرداختن به این امر از این جهت اهمیت مىیابد که پذیرش هر مقوله ای به این عنوان، سبب تمایز تمدن ها و پیامدهای خاص خود در فرایند شکل دهـى و ساخت تمـدن خواهـد شد. این تحقیق درصدد کشف منطق پویایی تمدن نوین اسلامی از منظر نخبگان حوزوی و دانشگاهی تمدن پژوه است تا تصویر روشنی از این تمدن و پیامد های آن، در مقایسه با تمدن های دیگر بیان کند تا مسیر ناهموار تمدن نوین اسلامی را هموار سازد. باید توجه داشت عامل پیشران یا منطق پویایی تمدن نوین اسلامی بر اساس اندیشه جامعه نخبگان دارای تنوعی گسترده است. لذا برای یافتن پاسخ به دغدغه تحقیق، از روش تحلیل تماتیک مصاحبه محور ،استفاده شده است. مقولات بدست آمده پژوهش عبارت اند از: ۱.مقبولیت ارزش ها هسته اصلی تمدن ۲.اخذ مبنا،خمیر مایه تمدن ۳.نیاز های اجتماعی، زیر ساخت تمدن ۴. نظام اندیشه ای، قلب تمدن
محمد علی توانا؛ سید یزدان هاشمی اصل؛ جواد جریده
چکیده
متفکران مسلمان عمدتا از منظر فقهی-کلامی به پدیده جنگ نگریسته اند، به نظر می رسد ابن خلدون نخستین متفکران مسلمان است که از منطر جامعه شناسی-انسان شناسی به پدیده جنگ می نگرد. مقاله حاضر این پرسش ها را طرح می کند: 1- ابن خلدون چه تبیینی از جنگ ارائه می دهد؟ 2-مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغاز گر و پایان بخش جنگ از منظر ابن خلدون چه ...
بیشتر
متفکران مسلمان عمدتا از منظر فقهی-کلامی به پدیده جنگ نگریسته اند، به نظر می رسد ابن خلدون نخستین متفکران مسلمان است که از منطر جامعه شناسی-انسان شناسی به پدیده جنگ می نگرد. مقاله حاضر این پرسش ها را طرح می کند: 1- ابن خلدون چه تبیینی از جنگ ارائه می دهد؟ 2-مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغاز گر و پایان بخش جنگ از منظر ابن خلدون چه می باشد؟3) از منظر وی چه عواملی بر نتیجه جنگ تاثیر گذارند؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد ابن خلدون جنگ را پدیده ای طبیعی در مناسبات انسانی می داند. وی بر اساس بدوی یا مدنی بودن، جنگ ها را به مشروع و نامشروع تقسیم می نماید؛ از منظر ابن خلدون جنگ هایی که بر ارزش های بدوی مبتنی هستند نامشروع اند و جنگ هایی که به یک نظم مدنی منجر می شوند، مشروع قلمداد می شوند. وی مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغاز گر جنگ های نامشروع را زیاده خواهی طبیعی بشر، مبارزه برای قدرت صرف می داند و مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغازگر جنگ های مشروع را حفظ نظم و عصبیت اجتماعی و گسترش باورهای دینی می داند. در عین حال او درباره عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی جنگ های مشروع و جنگ های نامشروع به عوامل واقع گرایانه (همچون توان نظامی) و عوامل فراواقعی (همچون بخت و اقبال و امور نهانی) توجه می نماید. مقاله حاضر از روش خوانش متن محور بهره می برد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
قاسم زائری؛ سیدمحمد معلمی
چکیده
این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکلدهندة نظریة «روششناسی بنیادین» بهعنوان نظریهای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریههای علمی میپردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روششناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روششناسی ...
بیشتر
این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکلدهندة نظریة «روششناسی بنیادین» بهعنوان نظریهای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریههای علمی میپردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روششناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روششناسی بنیادین را در مورد خودش بیازماید. ابتدا شرحی از چیستی «نظریه روششناسی بنیادین» داده شده و پس از بیان عوامل تحقق «نظریه روششناسی بنیادین»، به داوری دربارة درونی یا بیرونی بودن آن پرداخته شده است. در اینجا از روش اسنادی و تحلیل متون و بررسی آثار استاد «حمید پارسانیا» سود برده شده و ضمناً به زمینة اجتماعی و زندگی فردی واضع نظریه توجه شده است. این مقاله به نحوة پیدایی و عوامل شکلدهندة نظریة «روششناسی بنیادین» بهعنوان نظریهای در باب مبناکاوی نظریات علمی اختصاص دارد که با اتکا به مبانی صدرایی، به بررسی عوامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر بر تولید نظریههای علمی میپردازد. مبنای نظری این مقاله، خود نظریة «روششناسی بنیادین» است و تلاش دارد نظریه روششناسی بنیادین را در مورد خودش بیازماید. ابتدا شرحی از چیستی «نظریه روششناسی بنیادین» داده شده و پس از بیان عوامل تحقق «نظریه روششناسی بنیادین»، به داوری دربارة درونی یا بیرونی بودن آن پرداخته شده است. در اینجا از روش اسنادی و تحلیل متون و بررسی آثار استاد «حمید پارسانیا» سود برده شده و ضمناً به زمینة اجتماعی و زندگی فردی واضع نظریه توجه شده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
ایمان عرفان منش؛ غلام رضا جمشیدیها
چکیده
در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد نظری روششناسی بنیادین، روش تحقیق اسنادی و با نگرشی تفسیری و اکتشافی، محدوده و برخی از شاخصههای رئالیسم علمی مندرج در معرفت اجتماعی سید جمالالدین اسدآبادی شناسایی شده است. سید جمالالدین با استفاده از بینش هرمنوتیکی و بر اساس مفاهیم قرآنی از جمله عقل، علم و جهاد تلاش کرده است ظرفیت معرفت دینی ...
بیشتر
در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد نظری روششناسی بنیادین، روش تحقیق اسنادی و با نگرشی تفسیری و اکتشافی، محدوده و برخی از شاخصههای رئالیسم علمی مندرج در معرفت اجتماعی سید جمالالدین اسدآبادی شناسایی شده است. سید جمالالدین با استفاده از بینش هرمنوتیکی و بر اساس مفاهیم قرآنی از جمله عقل، علم و جهاد تلاش کرده است ظرفیت معرفت دینی را در جهان مدرن آشکار کند. قرین بودن علم و دین یکی از اصول معرفتشناختی اوست. به اعتقاد سید جمالالدین، ضرورت کاربردیسازی علوم اسلامی و توجه مسلمانان به سایر روشهای علمی از جمله روشهای مکتب اثباتی میتواند در تقویت بُعد معرفتی و علمی کشورهای اسلامی و در نتیجه، احیای مجدد تمدن اسلامی سهم مهمی داشته باشد. به نظر میرسد در پرتو منطق روششناختی و معرفتشناختی سید جمالالدین، نوعی توصیه به مؤلفههای پارادایمی رئالیسم علمی میتواند در بهکارگیری معرفت دینی و قرآنی در کنار سایر روشهای علمی و تجربی مدرن سودمند باشد. همچنین از جمله ویژگیهای عملی معرفت اجتماعی سید جمالالدین، روحیۀ عملگرایی و پراکسیس (عقیده و جهاد) است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
عباس قنبری باغستان؛ سید محسن میری
چکیده
هدف از این مقاله به دست دادن فهمی جامع و روشن از «اسلامیسازی دانش» در دوران معاصر می باشد، که پاسخی روشنفکرانه، علمی و احیاگرانۀ متفکران اسلامی به پروژۀ مدرنیته در چند دهۀ اخیر است. این تحقیق با استفاده از روش تحقیق اسنادی و کتابخانهای، به فراتحلیل بیش از 80 اثر (مقاله، کتاب، نقد و...) در زمینۀ «اسلامیسازی دانش» پرداخته ...
بیشتر
هدف از این مقاله به دست دادن فهمی جامع و روشن از «اسلامیسازی دانش» در دوران معاصر می باشد، که پاسخی روشنفکرانه، علمی و احیاگرانۀ متفکران اسلامی به پروژۀ مدرنیته در چند دهۀ اخیر است. این تحقیق با استفاده از روش تحقیق اسنادی و کتابخانهای، به فراتحلیل بیش از 80 اثر (مقاله، کتاب، نقد و...) در زمینۀ «اسلامیسازی دانش» پرداخته و با ارائۀ نوعی تقسیمبندی موضوعی تلاش کرده تا تصویر روشنتری از آن به عنوان «کل» و مجموعهای از «میراث غنی علمی» ارائه دهد. در این مقاله در جمعبندی نشان میدهیم که اسلامیسازی دانش با توجه به حجم زیادی از تلاشها و کوششهای نظری و تحقیقاتی که در اقصینقاط جهان، به خود اختصاص داده از یکسو نمایانگر رشد، بالندگی و غنای محتوایی آن است و از سوی دیگر، بهنوعی «بازخیرش علمی» مسلمانان برای احیای دوران طلایی تمدن اسلامی محسوب میشود. لذا در مقایسهای تاریخی، شاید بتوان با توجه به پویایی و روند تکاملی «اسلامیسازی دانش» در چند دهۀ اخیر، ارزش آن را با نقش «نهضت ایجاد دانشهای عقلی و تجربی اسلامی» در زمان ورود مسلمانان به دوران طلایی «تمدن اسلامی» قابل قیاس دانست. ازاینرو، میتوان نتیجه گرفت که «اسلامیسازی دانش» نه فقط تنها مسیر ممکن برای مقابله با مسائل و چالشهای ناشی از مواجهه با مدرنیته است، بلکه همچنین این ظرفیت و پتانسیل را دارد که از طریق ایجاد گفتمانهای خلاق در عرصههای مختلف علمی و روشنفکری به بازستاندن حاکمیت مسلمانان بر علم و دانش و احیای تمدن اصیل اسلامی کمک کند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حسن محمدمیرزائی؛ ابوالفضل ذوالفقاری
چکیده
این مقاله به دنبال بررسی و تبیین برخی از «انحرافات موجود در عزاداری های مذهبی شهرستان بیجار» می باشد. لذا محققین در این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره گیری از تکنیک های «مشاهده ساخت نایافته» و «مصاحبه نیمه سازمان یافته» و با رویکردی ترکیبی، به توصیف، تبیین و تا حدی هم تفسیر موضوع مورد بررسی پرداخته اند. جامعه ...
بیشتر
این مقاله به دنبال بررسی و تبیین برخی از «انحرافات موجود در عزاداری های مذهبی شهرستان بیجار» می باشد. لذا محققین در این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی و با بهره گیری از تکنیک های «مشاهده ساخت نایافته» و «مصاحبه نیمه سازمان یافته» و با رویکردی ترکیبی، به توصیف، تبیین و تا حدی هم تفسیر موضوع مورد بررسی پرداخته اند. جامعه آماری مورد نظر در تکنیک مشاهده میدانی، کلیه دسته های عزاداری و سینه زنی این شهرستان در شب هفتم محرم الحرام سال 1433ق (16آذر1390) بوده است که به صورت تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته اند، در تکنیک مصاحبه نیز جامعه کلیه مسئولین، اساتید و فعالین علمی، فرهنگی و مذهبی مردِ شهرستان بیجار جزو جامعه آماری بوده اند که با استفاده از روش نمونه گیری تعمدی مورد مصاحبه قرار گرفته اند. با توجه به بررسی های انجام گرفته از طریق یک روش ترکیبی، یعنی؛ مشاهده مستقیم و مصاحبه کتبی، نتیجه این تحقیق حاکی از آن است که تحریفاتی به مرور زمان در عزاداری های شهرستان بیجار وارد گردیده است.