نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

بحث درباره عامل اصلی حرکت در تاریخ، از مهمترین مباحث فلسفه نظری تاریخ است که چگونگی حرکت تاریخ را مورد توجه قرار می‌دهد. بررسی این موضوع از دیدگاه عالمان معاصر شیعی می‌تواند گامی مؤثر برای تبیین رویکرد دینی به این مقوله باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اندیشه علامه طباطبایی (ره) درباره کیفیت حرکت تاریخ است. علامه طباطبایی (ره) تاریخ را سیر حرکت از وحدت به کثرت و  از کثرت به وحدت دانسته است. انسان‌ها برای استخدام یکدیگر تلاش می‌کنند و این گونه به یکدیگر پیوند می‌یابند و جامعه ابتدایی را تشکیل می‌دهند. از آنجایی که خصیصه استخدام، با منفعت‌طلبی شخصی همراه است، موجب پیدایش اختلاف و هرج مرج می‌شود. امکان رفع این اختلاف فقط از سوی عاملی بیرونی، یعنی  نبوت وجود دارد. انبیای الهی با شریعت آسمانی، موجب اتحاد و وحدت جوامع و رشد و تکامل آن‌ها به سوی سعادت حقیقی می‌شوند. از این رو، انبیای الهی را می‌توان عامل اصلی حرکت تاریخ محسوب کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Motive Force in History from the Viewpoint of Allame Tabatabaee

چکیده [English]

The discussion of motive forces in history can be considered as one of the most important issues of philosophy of history. A review of this issue from the perspective of contemporary Shiite scholars is an effective way to clarify religious approach to the issue. Accordingly, the present paper attempts to explore Allame Tabatabai’s views regarding motive force in history.  He maintains that history shifts from unity to plurality and from plurality to unity. People trying to "employ" each other and connect to each other to establish society. "Employment" is accompanied by personal profit seeking and this, in turn, brings about anarchy. The only way to solve the problem of anarchy is the intervention of a divine factor called "prophecy". Godly prophets with divine law unite societies and guide people towards eternal salvation. Accordingly, the prophets of God can be the main factor to take into account the driving force in history.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophy of History
  • Driving Force in History
  • The Divine Prophets
  • The Divine Prophecy
  • Employment Theory
-    قرآن‌کریم
-    استنفورد، مایکل (1385)، درآمدی بر تاریخ پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: سمت.
-    امید، مسعود (1388)، فلسفه اخلاق در ایران معاصر، تهران: نشر علم.
-    اولیایی، منصوره (1389)، واقعیت اجتماعی و اعتباریات از دیدگاه علامه طباطبایی و جان سرل، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-    جعفری، محمدتقی (1387)، تاریخ از دیدگاه امام علی (ع)، پیام آزادی.
-    جوادی آملی، عبدالله (1389)، محقق: سعید بند علی، 22 جلد، قم: تسنیم.
-    سبحانی، جعفر (1381)، حسن و قبح عقلی یا پایه‌های اخلاق جاویدان، نگارش علی ربانی گلپایگانی، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
-    طباطبایی، سیدمحمد حسین (1389)، ترجمه تفسیر المیزان، 20 جلد، ترجمه سیدمحمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ 30.
-    _________ (1387)، روابط اجتماعی در اسلام، ترجمه محمد جواد حجتی کرمانی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
-    ­________ (1388)، بررسی‌های اسلامی، سیدهادی خسروشاهی، 2 جلد، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
-    ________ (1366)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مرتضی مطهری، 5 جلد، قم: صدرا، چاپ 4.
-    مطهری، مرتضی (1389)، فلسفه تاریخ، 4جلد، چاپ پنجم، تهران: صدرا.
-    ________ (1377)، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران: صدرا.
-    جهانگیر، عیسی (1383)، گذری بر اندیشه‌های اجتماعی علامه طباطبایی (ره)، معرفت، 80.
-    ربانی گلپایگانی، علی (1375)، حسن و قبح افعال از دیدگاه علامه طباطبایی (ره)، کیهان اندیشه، 68.
-    صادقی علی آبادی، مسعود (1385)، دو معنای فلسفه تاریخ، دین و ارتباطات، 29.
یزدانی مقدم، احمد رضا (1385)، آغاز و انجام تاریخ با نگاه به اندیشه فلسفی- قرآنی علامه طباطبایی، پگاه حوزه، 196