نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
2 پژوهشگر گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
چکیده
مسأله ساخت و عامل به مثابه یکی از مسائل بسیار تأثیرگذار در علوم اجتماعی، نقش تعیین کننده ای به ویژه در مباحث روش شناختی، قدرت، نظم و مسئولیت اجتماعی دارد. در فضای فکری متفکران اسلامی، نظریه اعتباریات علامه طباطبایی از جمله دیدگاه هایی است که می تواند نقش تعیین کننده ای در مباحث ساخت و عامل داشته باشد. آن بخش از نظریه اعتباریات علامه طباطبایی که در مقاله ششم کتاب اصول فلسفه رئالیسم و رساله اعتباریات تقریر شده، با تقریر خاصی که از مقولات عقل عملی ارائه داده است، می تواند دستاوردهایی مانند تعریف عاملیت در اجتماع، تعریف ساختار و مشخصات ساختار در اجتماع را پدید آورد. ظاهراً ورود این نظریه به مباحث اجتماعی در کنار دیدگاه هایی مانند نظریه ساخت یابی گیدنز می تواند ظرفی تهای مناسبی برای آن ایجاد کند. گیدنز در نظریه خود، دوگانگی ساخت و عامل را کنار نهاده و بر مفهوم دوسویگی ساخت تأکید کرده است که در آن عامل ها در ایجاد ساختار و ساخت بر نحوه عمل عامل نقش دارد. در مقاله حاضر، با تحلیل نظریه طباطبایی در اعتباریات به عنوان وجوه ساختاری مشترک در افعال انسانی، نشان داده شده است که بحث ساخت و عامل در آثار طباطبایی و گیدنز، در توصیف ساخت به عنوان کیفیات مشترک عاملان اجتماعی، اراده و چیستی نقش عاملیت، از وجوه مشابهی برخوردار است که توجه به آن ها می تواند ظرفیت های مناسبی برای ایفای نقش نظریه اعتباریات در علوم اجتماعی ایجاد کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Structure and agency in a comparative study of Allama Tabatabai's theory of Etebariat and Giddens' theory of structuration
نویسندگان [English]
- Seyed Hamidreza Hasani 1
- Hadi Moosavi 2
چکیده [English]
The issue of structure and agency has been very important and much debated in social science. It also plays a key role in methodology, theory of power, order and social responsibility discussions. From the other side, among Islamic thinkers, Allama Tabatabai's theory of Etebariat has shown to be an influential contribution regarding the discussion of structure and agency. Allama Tabatabai in his Principles of realism philosophy and Etebariat, introduces the theory of Etebariat which can propound a definition of agency in society, definition of structure and structural characteristics in society. Adding Allama Tabatabai's theory of Etebariat to the discussion of social structure, and putting it beside Gidden’s structuration theory can consolidate and advance it further. Giddens in his revised theory, abandoned the duality of structure and agency, and suggested a reciprocal relationship between structure and agency. In this way, he indicates the role of agent in the creation of structure and the role of structure in the action of agent. This paper, by analyzing Allama's theory of Etebariat as common structural forms in human actions, shows that the discussion of agency and structure in Allama and Giddens has many resemblances in description of structure as common qualities of social agents and also regarding the role of will and agency in this filed.
کلیدواژه‌ها [English]
- Theory of Etebariat
- Agency and Structure
- Allama Tabatabai
- Giddens
- Duality of Structure
- Categories of Practical Reason
- آملی، محمدتقی (1374)، درر الفوائد تعلیقه بر شرح منظومه، قم: مؤسسه دارالتفسیر.
- بلیکی، نورمن (1392)، پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، ترجمه سیدحمیدرضا حسنی و همکاران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- پارکر، جان (1385)، ساختاربندی، ترجمه امیرعباس سعیدی‌پور، تهران: آشیان.
- توسلی، غلامعباس (1369)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سمت.
- طباطبایی، محمدحسین (1388)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه صادق لاریجانی، قم: بوستان کتاب.
- طباطبایی، محمدحسین (2007)، مجموعه الرسائل العلامه الطباطبایی، مصحح صباح ربیعی، قم: باقیات.
- طباطبایی، محمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.
- طباطبایی، محمدحسین (1387 الف)، مجموعه رسائل علامه طباطبائی، قم: بوستان کتاب.
- طباطبایی، محمدحسین (1387 ب)، روابط اجتماعی در اسلام، قم: بوستان کتاب.
- طباطبایی، محمدحسین (1387 پ)، اصول فلسفه رئالیسم، قم: بوستان کتاب.
- کَسل، فیلیپ (1383)، چکیده آثار آنتونی گیدنز، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
- گیدنز، آنتونی (1384)، چشم‌اندازهای جهانی، ترجمه محمدرضا جلایی‌پور، تهران: طرح نو، تهران.
- مقدس، علی‌اصغر و قدرتی، حسین (1383)، نظریه ساختاری شدن آنتونی گیدنز و مبانی روش‌شناختی آن، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 4، 1-31.
- ملاصدرا (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
- مولان، باب (1380)، نظر جامعه‌شناسان در مورد جامعه‌شناسی، ترجمه یوسف نراقی، تهران: اطلاعات.
- Giddens, Anthony (1993), New rules of sociological method, Stanford California: Stanford university press.
- Giddens, Anthony (1991), Structuration theory: Past, present and future, in G.A. Bryant Christophen and David Jary, Giddens' theory of structuration, London & New York: Routledge.
- Christophen, G. A. Bryant and Jary, David (1991), Giddens' theory of structuration a critical appreciation, London & New York: Routledge.
- Cohen, Ira. J. (1989), Structuration theory, New York: St. Martin's press.
- Kilminster, Richard (1991), Structuration theory as a world-view, in Christophen G.A. Bryant and David Jary, Giddens' theory of structuration, London & New York: Routledge.
- Rose, Jeremy (2004), Evaluating the contribution of structuration theory to the information system discipline, available at www.uregina.ca/gingrich/319j2903.htm
)