نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز و رئیس پژوهشکده تحول در علوم انسانی دانشگاه شیراز
2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی و عضو دانشجوئی پژوهشکده تحول درعلوم انسانی دانشگاه شیراز
چکیده
از دیرباز جریانات فکری متفاوتی در ایران حاکم بوده‌اند و هر یک به‌گونه‌ای به زن و حضور اجتماعی او نگریسته‌اند. انقلاب اسلامی ایران در سال 57 شرایطی را فراهم کرد که منجر به ایجاد نگرش تازه‌ای پیرامون زن شد. هدف اصلی مطالعه حاضر، بررسی و ارزیابی جریانات فکری متفاوتی بوده است که بعد از انقلاب اسلامی در کنار جریان فکری اصلی انقلاب اسلامی وجود داشته‌اند و هر یک به‌گونه‌ای به ارائه الگوی حضور اجتماعی زنان پرداخته‌اند. سه جریان سنت‌گرایی اسلامی، تجددگرایی اسلامی و تمدن به‌عنوان مهم‌ترین جریانات فکری موجود در بستر اسلامی در نظر گرفته شده‌اند. ازاین‌رو با استفاده از روش اسنادی، ابتدا مؤلفه-های اصلی حاکم بر نگرش هر یک از این جریانات بررسی شدند و سپس رابطه هر مؤلفه با مسائل زنان نیز اشاره شدند؛ نهایتاً، موضع‌گیری خاص این سه جریان نسبت به نحوه حضور اجتماعی زنان به‌صورت سه رویکرد خانواده گرایی، جامعه‌گرایی و تکاملگرایی طبقه‌بندی شد و مدل جامع رویکرد نظری جریان تمدن اسلامی نسبت به حضور اجتماعی زنان ارائه شد. مقایسه این جریانات فکری نشان می‌دهد که جریان تمدن‌گرایی اسلامی با اتخاذ نگرشی مجموعه‌نگرانه و رویکردی تکامل‌گرایانه نسبت به زن، الگوی کامل‌تری را ارائه می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
An explanation of the pattern of women's social participation based on three intellectual Islamic traditions in Iran.
نویسندگان [English]
- saied zahed 1
- Maryam Hashempour Sadeghian 2
1 shiraz university
2 shiraz university
چکیده [English]
Iranian Islamic revolution in 1979 provided new attitudes toward woman's social participation. The present paper is an attempt to investigate three intellectual traditions concerning women's social participation in the four recent decades. These three ways of thinking about women social status, which can be considered as the most important intellectual currents in the Islamic Republic of Iran include, Islamic traditionalism, Islamic modernism, and Islamic civilization approach. This paper, using documentary method, focuses on the main components of each tradition and introduces the pattern of women's participation in society according to each of them. At the end, the paper categorizes the discussed participation patterns as family-oriented, community-oriented and progressive-oriented, and draws a comprehensive model of the theoretical approach of Islamic civilization tradition. A comparative study of these traditions indicates that the Islamic civilization approach, with systemic attitude and evolutionary orientation, provides a rather complete model for women's participation in an Islamic society.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: women
- Islam
- Islamic traditionalism
- Islamic modernism
- Islamic civilization approach
شمارۀ :44 .75-50
بروک، بویگیته و همکاران )1385(، »جامعهپذیری: زنان و مردان چگونه ساخته میشوند؟« ترجمۀ
مرسده صالحپور. در: اعزازی، شهال )1385(، فمینیسم و دیدگاهها )مجموعه مقاالت(، تهران:
روشنگران.
پیروزمند، علیرضا )1380(، »بررسی تحلیلی الگوی فعالیت زنان در جهان معاصر«، در مجموعه
مقاالت هم اندیشی بررسی مسائل و مشکالت زنان، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان: .89-144
پیروزمند، علیرضا )1384(، »تکاملگرایی در مسئولیت اجتماعی زنان«، در مجموعه مقاالت سومین
همایش اندیشههای راهبردی، زن و خانواده، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان: .219-239
چراغ چشم، عباس )1385(، »جایگاه زن در خانواده و جامعه از دیدگاه حضرت امامخمینی ره«،
مجلۀ شمیم یاس مهر، شمارۀ ::44 .2-5
حاجی اسماعیلی، محمدرضا و مسعود راعی و لیال دهقانی )1389(، »تحلیل مستندات قرآنی حیطۀ
مدیریت بانوان با تأکید بر سه رویکرد اندیشۀ اجتماعی دینی«، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان،
شمارۀ :46 .157-196
حسینی، سیدابراهیم، )1388(، »احکام و فلسفۀ احکام: نحوه حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی از
نگاه استاد مطهری«، فصلنامه مکاتبه و اندیشه، شمارۀ :3 .155-174
حسینی الهاشمی، سید منیرالدین )1369(، سلسله جلسات سخنرانی پیرامون بحث زنان، )جلسات
اول تا هفتم(.
ربیع نتاج، سید علیاکبر و عالیه روحاهللزاده اندواری )1389(، »حضور زن در جامعه از دیدگاه قرآن
و روایات«، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، شمارۀ :6 .145-168
ریتزر، جورج )1389(، »نظریۀ جامعهشناسی در دوران معاصر«، ترجمۀ محسن ثالثی، تهران:
انتشارات علمی.
زاهد زاهدانی، سید سعید )1393(، درآمدی بر مبانی تفکر اجتماعی در اسالم، قم: پژوهشگاه
علومانسانی و مطالعات فرهنگی.
زاهد، سعید و بیژن خواجهنوری )1384(، جنبش زنان در ایران، شیراز: نشر ملک سلیمان.
سبحانی، محمدتقی )1385(، الگوی جامع شخصیت زن مسلمان، جلد نخست، قم: دفتر مطالعات و
تحقیقات زنان.
شفیعی سروستانی، ابراهیم )1386(، جریانشناسی دفاع از حقوق زنان در ایران، قم: کتاب طه.
صداقت، قاسمعلی )1386(، »بررسی شرایط و محدودیتهای کار زنان از منظر فقه و حقوق«، مجله
معرفت، شمارۀ :118 .97-112
علوی تبار، علیرضا )1382(، »مسئلۀ زنان، نواندیشی و فمینیسم«، مجله بازتاب اندیشه، شمارۀ :38
.41-49
عیوضی، محمدرحیم و غالمرضا کریمی )1390(، »مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکردی اسالمی«،
فصلنامه دانش سیاسی، سال هفتم، شماره :14 .133-166
فریدمن، جین )1381(، فمینیسم، ترجمۀ فیروزه مهاجر، تهران: انتشارات آشتیان.
کربالیی نظر، محسن و جمعی از محققین )1391(، زن و بازیابی هویت حقیقی )گزیده بیانات
حضرت آیتاهلل العظمی سید علی خامنهای )مد ظله العالی(، تهران: انتشارات انقالب اسالمی.
کهریزی، مهوش و علی مرادی )1394(، »چالشهای اخالقی اشتغال زنان برای خانواده )بررسی
تطبیقی اسالم و فمینیسم و ارائه راهکارها(«، پژوهشنامه اخالق، شمارۀ :28 .23-40
ملکیان، مصطفی )1382(، »ما و فمینیسم«، مجلۀ بازتاب اندیشه، شمارۀ :40 .7-14
ملکیان، مصطفی )1382(، »نواندیشی دینی و مسئلۀ زنان«، مجلۀ بازتاب اندیشه، شمارۀ :4 .26-34
میرباقری، سیدمحمد مهدی )1390(، دین، مدرنیته، اصالحات، قم: واحد تدوین و نشر فرهنگستان
علوماسالمی.
ندری ابیانه، فرشته )1385(، »خانهداری، اشتغال و زنان ایرانی«، فصلنامه بانوان شیعه، شمارۀ :9
.89-122
ندری ابیانه، فرشته و عزیزه حسینی الهاشمی )1385(، »تفکر شیعی و مشارکت زنان در انتخابات
ایران«، فصلنامه بانوان شیعه، شمارۀ 6 و :7 .91-106
نصیری، محسن )1376(، »جامعهشناسی زن در اندیشۀ امامخمینی )ره(«، فرهنگ اصفهان، شمارۀ 5
و :6 .60-86
هارتمن، هایدی )1385(، »سرمایهداری، مردساالری و تفکیک شغل براساس جنس«، ترجمۀ آویده
نهادندی، در: اعزازی، شهال. ،1385 فمینیسم و دیدگاهها )مجموعه مقاالت(، تهران: روشنگران.
De Beauvoir, Simon (1949), Le Deuxième Sexe, France: Gallimard.
Etemad Moghadam, Fatemeh (2011), "Women and Social Protest in the Islamic Republic
of Ira", Gender in Contemporary Iran: 1-18.
Koolaee, Elaheh (2014), "The Impact of Iraq-Iran War on Social Roles of Iranian
Women", Middle East Critique, Vol 23: 277-291.
Handbook of Gender and Women's Studies (pp. 253-271), London: Sage.
Lang. Molly Monahan, Risman, Barbara J (2006), "Blending into Equality: Family
Diversity and Gender Convergence", In K. Davis, M. Evans, J. Lorber (Eds.), Handbook
of Gender and Women's Studies (pp. 253-271), London: Sage
)