بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
سید حمید طالب زاده؛ سید محمد امین قانعی راد؛ محمد توکل؛ ابوالفضل مرشدی
چکیده
در مقاله حاضر، برونرفت علوم اجتماعی از وضعیت پروبلماتیک در تمدن اسلامی به مواجهه نظام معرفتی و متافیزیکی این تمدن با «ازجاکندگی معرفتی» دوران جدید منوط شده است. در تبیین این موضوع، آرای علامه طباطبایی به محک آرای ایمانوئل کانت برده شده است. کانت در مواجهه با پدیده یادشده، با انتقال خدا از حوزه شناخت به حوزه اخلاق و تبدیل انسان ...
بیشتر
در مقاله حاضر، برونرفت علوم اجتماعی از وضعیت پروبلماتیک در تمدن اسلامی به مواجهه نظام معرفتی و متافیزیکی این تمدن با «ازجاکندگی معرفتی» دوران جدید منوط شده است. در تبیین این موضوع، آرای علامه طباطبایی به محک آرای ایمانوئل کانت برده شده است. کانت در مواجهه با پدیده یادشده، با انتقال خدا از حوزه شناخت به حوزه اخلاق و تبدیل انسان به موجودِ «خودآیین» و قرار دادن «دین در محدوده صرفاً خرد»، تحول بزرگی را در متافیزیک مغربزمین ایجاد کرد که حاصل آن، ارائه دریافتی جدید از جامعه انسانی (جامعه به عنوان هستی خودبنیاد و مستقل) بود و همه اینها به فراهمشدن «شرایط امکانِ» علوم اجتماعی جدید، یعنی امکان «درک منطق پدیدههای اجتماعی در استقلال خود» منجر شد. اما علامه در مواجهه با پدیده «ازجاکندگی معرفتی» هر چند با آغاز کردن فلسفه خود با «انسان» و بهویژه با طرح مفهوم «اعتباریات»، قلمرو آفرینشگری عقل انسان را گسترش داد، با «ناقص» دانستن عقل و فطرت انسان، تبدیل شدن انسان به موجودی «خودآیین» را ناممکن و بنابراین، قلمرو دین را محیط بر قلمرو عقل دانست. حاصل این نگاه، ارائه دریافتی از جامعه به عنوان هستی غیرخودبنیاد و غیرمستقل بود. با این حال، وی با ارائه دریافتی عقلایی از کلام و الهیات اسلامی، خطوط کلی اما مقدماتی را برای تحولِ پارادایمی در دریافت از «انسان» و رابطه او با خدا و شکلگیری سنت مستقل علوم اجتماعی در جهان اسلام فراهم کرد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
عباسعلی رسولی؛ عباس صالحی نجف آبادی
چکیده
هدف اصلی این مقاله تبیین و تحدید قدرت و نهایتا مهار آن از نگاه سعدی در دو بخش نصیحه الملوک و در باب سیرت پادشاهان کتاب گلستان و بیان ویژگی های حکمرانی خوب است. پرسش اصلی آن ا ست که سعدی با چه روشهایی سعی کرده تا از گسترش استبداد وفساد حاکمان مطلق العنان جلوگیری کرده وفشار بر مردم گرفتار استبداد را کاهش دهد. با بررسی صورت گرفته مشخص گردید ...
بیشتر
هدف اصلی این مقاله تبیین و تحدید قدرت و نهایتا مهار آن از نگاه سعدی در دو بخش نصیحه الملوک و در باب سیرت پادشاهان کتاب گلستان و بیان ویژگی های حکمرانی خوب است. پرسش اصلی آن ا ست که سعدی با چه روشهایی سعی کرده تا از گسترش استبداد وفساد حاکمان مطلق العنان جلوگیری کرده وفشار بر مردم گرفتار استبداد را کاهش دهد. با بررسی صورت گرفته مشخص گردید که سعدی به عنوان اندیشمندی آگاه و با بهره گیری از میراث اسلامی ، ایرانی نظرات بی بدیلی در باب استفاده ی ابزاری از قدرت و فساد حاکمان عرضه کرده و به خصوص راهکار های علمی و عملی مفیدی برای نظارت و کنترل قدرت مدیران جامعه عرضه کرده است. سعدی توزیع عادلانه قدرت و ثروت را تنها راه رسیدن به عدالت می داند و توصیه های اخلاقی ادیان در رسیدن به این مهم را با زبانی ساده بیان و از آن دفاع می کند. پژوهش پیش رو به شیوه ی تحلیلی توصیفی به برخی از این ملاحظات مدنی و اجتماعی سعدی می پردازد.
محمد کمالی گوکی؛ ابوالفضل شکوری
چکیده
کرامت انسان در اندیشه متفکرِ انسانگرای اسلامی، برای تعیین معیار کرامتمندی انسان و به تبعه آن تعیین حق انسان، مسئلهای است که با تحلیل آن میتوان نگاهی متفاوت به حقوق بشر در عصر کنونی انداخت. حقوق بشر در دوران مدرن از مسائلی است که بیش از حوزه عمل در حوزه نظر نزاع میان گفتمانها را ایجاد کرده است. کرامت انسان آن ویژگی خاصی است که ...
بیشتر
کرامت انسان در اندیشه متفکرِ انسانگرای اسلامی، برای تعیین معیار کرامتمندی انسان و به تبعه آن تعیین حق انسان، مسئلهای است که با تحلیل آن میتوان نگاهی متفاوت به حقوق بشر در عصر کنونی انداخت. حقوق بشر در دوران مدرن از مسائلی است که بیش از حوزه عمل در حوزه نظر نزاع میان گفتمانها را ایجاد کرده است. کرامت انسان آن ویژگی خاصی است که انسانِ بهماهو انسان را موجودی متفاوت از سایر موجودات، مستحق حقوق و زندگی با شرافت میکند. در این معنا مفهوم«کرامت/dignity» ارتباط مستقیمی با مفهوم«حق/right» پیدا میکند. اگر این معنا از کرامت را در نظر بگیرم و سپس به تاریخِ فکرِ بشر رجوع کنیم میتوان دلایلی را برای کرامتمندی انسان در نزد اندیشمندان یافت. فیلسوف انسانگرای سده چهارم هجری نگاه متفاوتی به این مسئله دارد لذا ما در این پژوهش با رویکرد متن- مفسرمحورگادامری با این سوال به سراغ متون ابن مسکویه میرویم: «ملاک کرامتمندی انسان در اندیشه ابن مسکویه چیست و این ملاک چه نسبتی با حق انسان پیدا میکند؟» مسکویه از انسانِ عقلانی، اخلاقی و اجتماعی سخن میگوید و به همین اساس، نسبت تلازم میان کرامت و حقِ انسان ایجاد میکند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
علیرضا شجاعیزند
چکیده
چکیده توسعه یعنی حرکت اجتماعی به سوی مطلوبیتها؛ به همین رو نمیتوان آن را بدون ورود به بحث اهداف و آرمانها دنبال کرد. یکی از مفاهیم و قالبهای مطرح در اندیشههای اجتماعی سَلَف، جامعة آرمانی بوده که در علوم اجتماعی جدید کمتر بدان پرداخته شده است. پرداختنِ به موضوع توسعه، آن هم با انگیزة رسیدن به الگوهای بومی، این اجازه و فرصت را ...
بیشتر
چکیده توسعه یعنی حرکت اجتماعی به سوی مطلوبیتها؛ به همین رو نمیتوان آن را بدون ورود به بحث اهداف و آرمانها دنبال کرد. یکی از مفاهیم و قالبهای مطرح در اندیشههای اجتماعی سَلَف، جامعة آرمانی بوده که در علوم اجتماعی جدید کمتر بدان پرداخته شده است. پرداختنِ به موضوع توسعه، آن هم با انگیزة رسیدن به الگوهای بومی، این اجازه و فرصت را به ما میدهد تا با نوعی سنتشکنی به سراغ آن سنت فکری برویم و منظور و فحوای آن را برای نیل به دیدگاه جدیدی دربارة توسعه وارسی نماییم. عطف توجه مقاله به مقولة غایات در توسعه، ما را به شش سنتشکنی در این موضوع وادار ساخته است: باز کردن پای مفهومِ «جامعة آرمانی» در بحث از اهداف توسعه، دفاع از «تلقی صراطی» از آن، تکمیل و ارتقای «شاخصهای توسعهیافتگی»، جداسازی طراحی الگو از مرحلة پیادهسازی توسعه، تغییر «مدخل ورود» برای طراحی و ارائة الگو و بالاخره، آشکار نمودن ظرفیتهای موجود در «اندیشة متفکرین مسلمان» برای اخذ ایدههایی در اینباره
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
فاطمه وجدانی
چکیده
هدف از این پژوهش، شناسایی و سازماندهی مولفه های اخلاق همسایگی بر اساس دیدگاه امام سجاد (ع) بود. روش انجام این پژوهش، تحلیل اسنادی به شیوۀ توصیفی - تحلیلی بود و صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام سجاد (ع) مورد بررسی تحلیلی قرار گرفت. بر اساس یافته ها، ارزش های اخلاقی در هفت محور: اخلاق عمومی همسایگی، اخلاق ورزی با همسایه بلا دیده، اخلاق ...
بیشتر
هدف از این پژوهش، شناسایی و سازماندهی مولفه های اخلاق همسایگی بر اساس دیدگاه امام سجاد (ع) بود. روش انجام این پژوهش، تحلیل اسنادی به شیوۀ توصیفی - تحلیلی بود و صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام سجاد (ع) مورد بررسی تحلیلی قرار گرفت. بر اساس یافته ها، ارزش های اخلاقی در هفت محور: اخلاق عمومی همسایگی، اخلاق ورزی با همسایه بلا دیده، اخلاق شکایت از همسایه، اخلاق مشورت بین همسایگان، اخلاق ورزی با همسایگان سالخورده، اخلاق مواجهه با کودکان همسایه و اخلاق برخورد با همسایه شرور صورت بندی شد. پایه های شناختی، عاطفی و نگرشی اخلاق ورزی همسایگی نیز شناسایی و تبیین شد. این پژوهش معنایی بسیار فراتر از یک مجاورت فیزیکی را برای مفهوم «همسایگی» نشان داد؛ یک نوع همزیستی با نوعی حس تعلق، حمایت گری، احساس مسئولیت و رعایت نظام دقیقی از اخلاقیات، که می تواند مجتمع مسکونی را به یک واحد اجتماعی منسجم تبدیل نماید.
کاربردیسازی تجربی دانش اجتماعی مسلمین
اصغر مولائی
چکیده
موضوع هنر و زیبایی و زیبایی شناسی از گذشته های دور تا کنون به عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی انسانها و بعد مهمی از فلسفه، مورد توجه عام و خاص بوده است . رویکرد فلسفی در زیباییشناسی به بررسی چیستی، چرایی، ریشهها، علل و ضرورتها و تحلیل آن-ها، موضوع میپردازد. هدف این مقاله تبیین باید و نبایدهای زیبایی شناسی در معماری اسلامی از منظر فقهی ...
بیشتر
موضوع هنر و زیبایی و زیبایی شناسی از گذشته های دور تا کنون به عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی انسانها و بعد مهمی از فلسفه، مورد توجه عام و خاص بوده است . رویکرد فلسفی در زیباییشناسی به بررسی چیستی، چرایی، ریشهها، علل و ضرورتها و تحلیل آن-ها، موضوع میپردازد. هدف این مقاله تبیین باید و نبایدهای زیبایی شناسی در معماری اسلامی از منظر فقهی و اخلاق اسلامی است که با روش پژوهش تحلیل محتوای متون نیز استدلال منطقی و شیوه های اسنادی و کتابخانهای انجام میشود. زیبایی شناسی از منظر اسلام را میتوان از دو جنبه فقهی و اخلاقی مورد واکاوی قرار داد. از جنبه فقهی و احکام اسلامی نباید در هر اقدام و عملی حقوقی از خداوند، خویشتن، سایر انسانها و خلقت زیست محیطی تضییع شود. این امر ممکن است در مصادیق گوناگونی مانند سوء استفاده از قوانین و مقررات در احداث ابنیه، نپرداختن وجوهات شرعیه و حقوق محرومان، عدم توجه به جایگاه عبادت و فضای عبادی در بناهای به ظاهر زیبا، فراهم آوردن بستر و فضای گناه، ضرر رساندن به سایر افراد و همسایگان و طبیعت نمودار شود. از جنبه اخلاقی نیز انسان از پرداختن صرف به ظاهر و زیباسازی بنا و فضا و بی توجهی به سایر ابعاد مانند تواضع، کمک به نیازمندان، یاد معاد و رضای خداوند، منع شده و نیز افراط و تفریط در زیبایی و اراستن بیش از حد بنا و فضا برای امور دنیوی علاوه بر آثار و تبعات مذکور ممکن است موجب رشک برانگیزی و حسرت دیگران منجر شود.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
علی انتظاری؛ عهدیه اسدپور
چکیده
از بین سه پدیدهی اساسی باروری، مرگ ومیر و مهاجرت، که به تغییر و تحولات جمعیتی منجر میشوند، مقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل مفهوم باروری در میان اندیشههای ابنسینا، پزشک و فیلسوف ایرانی (370 – 428 ﻫ.ق) است. روس مورد استفاده در این بررسی نیز روش اسنادی- تحلیلی است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که ابنسینا در آثار خود علاوه بر بحث ...
بیشتر
از بین سه پدیدهی اساسی باروری، مرگ ومیر و مهاجرت، که به تغییر و تحولات جمعیتی منجر میشوند، مقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل مفهوم باروری در میان اندیشههای ابنسینا، پزشک و فیلسوف ایرانی (370 – 428 ﻫ.ق) است. روس مورد استفاده در این بررسی نیز روش اسنادی- تحلیلی است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که ابنسینا در آثار خود علاوه بر بحث در باب زنان به عنوان کسانی که نقش فرزندآوری را برعهده دارند، درباره ازدواج که مبنایی برای فرزندآوری مشروع است و پدیده طلاق که در با گسست پیوند زناشویی، فرزندآوری مشروع را از هم میگسلد، بحث نموده است. همچنین یافتهها مبین آن است که وی به صورت مستقیم بحث باروری و تنظیم خانواده (مانند سن مناسب ازدواج، راههای پیشگیری از حاملگی و...) را نیز مطرح نموده است. وی از مباحث بهداشتی پیرامون پدیدهی باروری غفلت ننموده و از مرگ جنینی در طول دوران بارداری، مرگ مادر در دوران بارداری و در هنگام زایمان سخن به میان آورده و به صورت کاملاً مبسوط و با دیدی تخصصی و پزشکی به تشریح و توصیف آنها پرداخته است.
محمدباقر آخوندی
چکیده
جامعه کنونی ایران با مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی روبهرو است که پیامد فاصله گرفتن از نسخه شفابخش قرآن مجید است.اکنون مسئله اینست که بخشی از دینداران بتدریج از دین فاصله گرفته و درجامعه منسجم و یکپارچه دینی، پول، قدرت و شهرت جایگزین سخاوت،خدمت و گمنامی میگردد که نتیجه آن گسست اجتماعی است. هدف این مقاله جستجوی مهمترین عامل ...
بیشتر
جامعه کنونی ایران با مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زیادی روبهرو است که پیامد فاصله گرفتن از نسخه شفابخش قرآن مجید است.اکنون مسئله اینست که بخشی از دینداران بتدریج از دین فاصله گرفته و درجامعه منسجم و یکپارچه دینی، پول، قدرت و شهرت جایگزین سخاوت،خدمت و گمنامی میگردد که نتیجه آن گسست اجتماعی است. هدف این مقاله جستجوی مهمترین عامل بروز شرایط مزبور از طریق مراجعه به آیات قرآن و روشهای کیفی تحقیق است.یافتهها نشان میدهد، فرآیند «دنیاگرائی»، عامل بروز وضعیت پیشگفته است. در منطق قرآن دنیاگرائی عبارت است از تغییرجهت دینداران از هدف اصلی دین و رویآوردن به ابزار و لوازم نیل به آن به عنوان هدفی جدید. دیناگرائی با اندکی غفلت از هدف آغاز و به تدریج به پدیدهای جمعی وعمدتا غیر قابل بازگشت تبدیل میشود. از جمله پیامدهای دنیاگرائی میتوان به بروز نقص در جامعهپذیری دینی ، کجرفتاری و انحرف اجتماعی، گسست اجتماعی ، تضاد با دین و دینداران و نهایتا افول دینداری اشاره کرد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
علی محمد حاضری؛ محمد ملاعباسی
چکیده
مفهوم فطرت پیش از دوران پهلویِ دوم، در کتابها و روزنامههای مذهبی، بسیار به ندرت به کار رفته است. اما بعد از شهریور 1320 و آغاز سلطنت محمدرضا شاه، استفاده از این مفهوم و نظریهپردازی دربارۀ آن، در مجلات و روزنامههایی که نشر و تبلیغِ مسائل دینی را هدفِ خود قرار داده بودند، افزایش مییابد. فطرت، رفته رفته از سویی، به مفهومی کلیدی برای ...
بیشتر
مفهوم فطرت پیش از دوران پهلویِ دوم، در کتابها و روزنامههای مذهبی، بسیار به ندرت به کار رفته است. اما بعد از شهریور 1320 و آغاز سلطنت محمدرضا شاه، استفاده از این مفهوم و نظریهپردازی دربارۀ آن، در مجلات و روزنامههایی که نشر و تبلیغِ مسائل دینی را هدفِ خود قرار داده بودند، افزایش مییابد. فطرت، رفته رفته از سویی، به مفهومی کلیدی برای دفاع از دین در برابر مارکسیستها یا دیگر منتقدانِ دین تبدیل میشود و از سوی دیگر، برای نقدِ دینداریِ متحجرانه و خرافی به کار میرود. بدین ترتیب، فطرت به چنان ابزار مهمی برای مبارزات دینی-اجتماعی مبدل میشود که در آستانۀ انقلاب اسلامی، استاد مرتضی مطهری آن را «امالمسائل» دین اسلام مینامد. اما پس از انقلاب اسلامی، این موج فروکش کرده و با بلاموضوعشدنِ کارکردهای این مفهوم در دورۀ پیش از انقلاب، بار دیگر به حاشیه رانده میشود. این مقاله کارکردهای اجتماعی فطرت در دورۀ پهلوی دوم را بررسی میکند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمدحسین بادامچی؛ حمید پارسانیا
چکیده
مهمترین مشکل در مطالعۀ فلسفۀ سیاسی فارابی، درک ماهیت معماگونه اندیشۀ اوست که از ترکیب فلسفۀ سیاسی یونانی، اندیشۀ ایرانشهری و آموزههای اسلامی به وجود آمده و به راحتی در سهگانۀ مشهور مستشرقین یعنی فلسفۀ سیاسی یونانی، شریعتنامههای فقهی و اندرزنامههای ایرانشهری نمیگنجد. در پژوهش حاضر، چارچوب کلی روایتهای ارائه شده دربارۀ ...
بیشتر
مهمترین مشکل در مطالعۀ فلسفۀ سیاسی فارابی، درک ماهیت معماگونه اندیشۀ اوست که از ترکیب فلسفۀ سیاسی یونانی، اندیشۀ ایرانشهری و آموزههای اسلامی به وجود آمده و به راحتی در سهگانۀ مشهور مستشرقین یعنی فلسفۀ سیاسی یونانی، شریعتنامههای فقهی و اندرزنامههای ایرانشهری نمیگنجد. در پژوهش حاضر، چارچوب کلی روایتهای ارائه شده دربارۀ فارابی به سه مقام توصیف (پرسشهای منبعیابی)، تفسیر (پرسشهای هویتیابی) و استنتاج (پرسشهای تمدنی) تقسیم شده است و با فرض اهمیت اساسی مقام دوم ادعا میگردد که مهمترین مسئله در تفسیر و هویتیابی اندیشۀ فارابی مسئلۀ «نحوۀ جمع عقل و وحی یا اسلام و فلسفۀ یونانی» نزد اوست. بر همین اساس ضمن نقد برخی گونهشناسیهای ارائه شده در تفسیر اندیشۀ فارابی، گونهشناسی چهارگانهای (فیلسوف نامسلمان/ متکلم نافیلسوف/ ملیگرای نامسلمان/ مؤسس فلسفۀ اسلامی) ارائه میگردد که سه نوع اول بر پایۀ امتناع فلسفی جمع عقل و دین و گونۀ آخر بر پایۀ امکان فلسفی جمع عقل و دین استوار است. در نهایت با ارزیابی نوشتههای سید جواد طباطبایی بر پایۀ این دستگاه مفهومی مشخص میشود ما در آثار وی نه با یک فارابی که با سه فارابی مواجهیم و وی به فراخور زمینه و فضای بحث، یکی از سه تفسیر اول و سه استنتاج تمدنی متعارض (ظهور مقطعی عصر اومانیسم اسلامی/ زوال تدریجی اندیشۀ سیاسی در ایران/ مقاومت و حفظ ایرانزمین در برابر تازیگری ایدئولوژیک) را دربارۀ فارابی ارائه کرده است که در نهایت به کاهش اعتبار علمی و واسازی وحدت روایی وی انجامیده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
جواد مهدیانپور؛ حمیدرضا صارمی
چکیده
چکیده امروزه با گسترش مسائل و مشکلات در کشورهای مختلف جهان و ناکارآمدی نظریههای وارداتی در برخی زمینه ها، ضرورت بکارگیری اندیشههای مرتبط با زمینههای فکری و اعتقادی را در علوم مختلف از جمله شهرسازی را دوچندان میکند، بهرهگیری از مبانی نظری و اصول معماری و شهرسازی اسلامی و در این راستا مطالعهی آثار و اندیشه متفکرین مسلمان ...
بیشتر
چکیده امروزه با گسترش مسائل و مشکلات در کشورهای مختلف جهان و ناکارآمدی نظریههای وارداتی در برخی زمینه ها، ضرورت بکارگیری اندیشههای مرتبط با زمینههای فکری و اعتقادی را در علوم مختلف از جمله شهرسازی را دوچندان میکند، بهرهگیری از مبانی نظری و اصول معماری و شهرسازی اسلامی و در این راستا مطالعهی آثار و اندیشه متفکرین مسلمان میتواند موثر باشد، هدف این پژوهش بررسی اندیشه سهروردی در ابعاد مختلف شهر و در نهایت ترسیم شهر مطلوب اسلامی از دیدگاه این اندیشمند مسلمان میباشد، پژوهش حاضر در هدف بنیادی میباشد و روش تحقیق آن تلفیقی از روشهای «تحلیل متن و محتوا»، «تحلیل علّی و فرا تحلیل» دربرخی بخشها و روش «اکتشافی» و «قیاسی - توصیفی» بوده و از منابع و اسناد کتابخانهای در جمع آوری اطلاعات مورد نظر بهره برده شده است، یافتههای پژوهش حاکی از آن است که مهمترین ساحت شهر که شهر مطلوب در آنجا تحقق مییابد، ساحت فکری وجهانبینی انسان در شهر می باشد که در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی شهر نمودار میگردد، کالبد شهر از آن منظر اهمیت مییابد که در اعتلای دو وجه دیگر نقش مؤثری داشته باشد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حسن خیری
چکیده
در این مقال نخست مبنای نظری حکمت صدرایی به عنوان ملاک ارزیابی تشریح شده و آنگاه منظومه فکری بوردیو مطرح و به نقد دیدگاه او مبادرت می شود. در مبنای نظری بحث اصالت وجودی فرد و جامعه ، حرکت جوهری ، مقیقت انسان، منابع شناخت، فطرت گرایی و تکامل گرایی از نظر ملاصدرا بیان شده است. و در رویکرد انتقادی بوردیو، تلاش برای از میان برداشتن ضدیت کاذب ...
بیشتر
در این مقال نخست مبنای نظری حکمت صدرایی به عنوان ملاک ارزیابی تشریح شده و آنگاه منظومه فکری بوردیو مطرح و به نقد دیدگاه او مبادرت می شود. در مبنای نظری بحث اصالت وجودی فرد و جامعه ، حرکت جوهری ، مقیقت انسان، منابع شناخت، فطرت گرایی و تکامل گرایی از نظر ملاصدرا بیان شده است. و در رویکرد انتقادی بوردیو، تلاش برای از میان برداشتن ضدیت کاذب میان عینیت گرایی و ذهنیت گرایی، بررسی طبیعت ثانوی و تجارب جامعه شناسان درون عرصه ها به عنوان جهانی علمی و آکادمیک ، عاملان اجتماعی را شناسایی دانستن که از دلایل پیروی می کنند و نه محکومان نیروهای مکانیکی و انتخاب گران خود آگاه و اعتقاد به اینکه طبیعت ثانویه در درون فضا ها و عرصه ها شکل می گیرد و عرصه ها ساختارهایی هستند که استراتژی ها و مبارزه ها درآن رخ می دهد؛ از جمله مباحثی است که پیگیری شده است. ناتوانی در تلفیق عاملیت- ساخت و برداشت ناتمام از جامعه سنتی و مدرن و منطق رفتار در این جوامع، ارائه راهی برای برون رفت از جبر گرایی و تعینات اجتماعی از جمله مواردی است که در نقد بوردیو مورد توجه قرار گرفته و در پایان تلاش شده است با ارائه نظریه هویت فضا، غلبه احساسات؛ غلبه تعلقات اجتماعی و گزینش عقلانی و ارائه مدل حرکت فرد و جامعه گزارش دقیقتری از فرآیند تحولات جامعه انسانی ارائه گردد.
حمید پارسانیا؛ عبدالحسین کلانتری؛ محمدرضا روحانی
چکیده
نظریۀ فطرت در اندیشۀ متفکرین مسلمان همواره مورد توجه بوده است؛ در این میان حکمتمتعالیه با توجه به طرح قرآن ـ برهان ـ عرفان، وجوه متفاونی بدان بخشیده است که منجربه استحکام در مفصلبندیِ نظریۀ مذکور شدهاست. در بین حُکمای صدرایی، علامه طباطبائی(ره) و استاد مطهری(ره) نظریۀ فطرت را نه تنها در ثمرات فعلی و فکری، بلکه مبتنی بر ظرفیتهای ...
بیشتر
نظریۀ فطرت در اندیشۀ متفکرین مسلمان همواره مورد توجه بوده است؛ در این میان حکمتمتعالیه با توجه به طرح قرآن ـ برهان ـ عرفان، وجوه متفاونی بدان بخشیده است که منجربه استحکام در مفصلبندیِ نظریۀ مذکور شدهاست. در بین حُکمای صدرایی، علامه طباطبائی(ره) و استاد مطهری(ره) نظریۀ فطرت را نه تنها در ثمرات فعلی و فکری، بلکه مبتنی بر ظرفیتهای عرفانی حکمتمتعالیه مورد تحلیل قرار دادند. بدینمعنا فطرت بهلحاظ وجودی یکی از وجوه حقیقت محمدیه(ص) میباشد که خداوند آن را در نفوس جهت تکوین صبغۀ الهی قرار داده است؛ طبق تقریر علامه و مطهری، بهواسطۀ فطرت، شوق و عشق به کمال مطلق و مطلق کمال در ذات موجودات نهاده شده است. انسان بهواسطۀ قوۀ ناطقه، بالاترین مرتبه از فطرت را داراست تا حدی که میتواند با فطرت خویش به درجۀ اتحاد با حقیقت محمدیه(ص) نائل شود. از سویدیگر فطرت، نقش وجودی در فعل و فکرِ انسان و جامعه نیز دارد؛ چه اینکه هر کنش انسانی و اجتماعی مقرون به شوق به کمالات میباشد که در حاشیۀ فطرت پا به عرصۀ جهان اجتماعی نهاده و زیست جهان را شکل میدهد. پرسش مقاله این است که علامه و استاد مطهری با توجه به ظرفیتهای نظریِ حکمت متعالیه چگونه نسبت مبادی وجودشناختی فطرت را با ثمرات اجتماعی آن پیوند زدهاند؟ در این نوشتار از روششناسی بنیادین استفاده شده است؛ بنابراین مبنای نظری نوشتار متکی بر نظریۀ فطرت در حکمت متعالیه و چارچوب روشی آن، مبتنی بر روششناسی اجتهاد متوسط است که در پی یافتن مسیر تحلیلی علامه و استاد مطهری پیرامون سؤال فوق میباشد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
مهدی عسگری؛ حسین ایرانپور
چکیده
ملا رجبعلی تبریزی از فیلسوفان کمترشناختهشدۀ عصر صفوی است. وی در دربار شاه عباس دوم از منزلت و مقام والایی برخوردار بود. از اینرو گاه شاه سؤالهایی را از او میپرسید. مسئلۀ اصلی این مقاله تحلیل و بررسی مبانی انسانشناختی فلسفۀ سیاسی تبریزی است و با گردآوری کتابخانهای دادهها و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ میدهد ...
بیشتر
ملا رجبعلی تبریزی از فیلسوفان کمترشناختهشدۀ عصر صفوی است. وی در دربار شاه عباس دوم از منزلت و مقام والایی برخوردار بود. از اینرو گاه شاه سؤالهایی را از او میپرسید. مسئلۀ اصلی این مقاله تحلیل و بررسی مبانی انسانشناختی فلسفۀ سیاسی تبریزی است و با گردآوری کتابخانهای دادهها و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ میدهد که «زمامداری و حکومت از دیدگاه ملا رجبعلی تبریزی چه شرایطی دارد و مبتنی بر چه مبانی انسانشناختی است». یافتههای پژوهش بیانگر آن است که تبریزی در پاسخ به پرسش شاه صفوی دربارۀ مراتب نفس، پس از تقسیمبندی نفوس به نفوس عالی، نفوس متوسط و نفوس سافل، این مراتب را با کارگزاران حکومت مطابقت میدهد. در این میان وی به مرتبۀ نبی و وصی، مرتبۀ پادشاهی و برخی مبادی تصوری برای فهم هرچه بهتر این نظریه نیز اشاره میکند و به این ترتیب فلسفۀ سیاسی او براساس دیدگاه انسانشناختیاش واضح میشود. همچنین مشخص شد تبریزی در مسئلۀ زمامداری و حکومت هرچند از افلاطون و ارسطو تأثیر پذیرفته است و مانند فارابی دربارۀ بایدها سخن میگوید، اما نگاه او دربارۀ زمامداری و حکومت و مراتب کارگزاران، در میان فیلسوفان دورۀ اسلامی متمایز و برخاسته از مبانی انسانشناسی او است.
مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی
علی حسینی؛ علی باقری دولت آبادی؛ ساره امینی پور
چکیده
یکی از مباحث جدی قرن 21م درخصوص شروع جنگها توسط دولتها عادلانه یا ناعادلانه بودن آن است. کما اینکه از بُعد نظری از گذشتههای دور در بین اندیشمندان مطرح و تا حال حاضر نیز ادامه داشته است. برای پی بردن به تغییرات ایجاد شده در این اندیشهها و نیز تفاوت آن در میان آباء کلیسا و فقهای شیعه؛ پژوهش پیش رو به مقایسه جنگ عادلانه در اندیشههای ...
بیشتر
یکی از مباحث جدی قرن 21م درخصوص شروع جنگها توسط دولتها عادلانه یا ناعادلانه بودن آن است. کما اینکه از بُعد نظری از گذشتههای دور در بین اندیشمندان مطرح و تا حال حاضر نیز ادامه داشته است. برای پی بردن به تغییرات ایجاد شده در این اندیشهها و نیز تفاوت آن در میان آباء کلیسا و فقهای شیعه؛ پژوهش پیش رو به مقایسه جنگ عادلانه در اندیشههای سنت آگوستین، مایکل والزر و فقهای شیعه معاصر پرداخته است. پژوهش حاضر ازنظر ماهیت، نظری – کاربردی و ازلحاظ روش مطالعه، توصیفی – تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات به اتکاء به دو روش کتابخانهای و پرسشنامه، انجام گرفته است. برای این منظور دیدگاههای یازده فقیه و مرجع تقلید بر اساس پرسشنامه و آثار مکتوب آنها بررسی گردیده است. نتایج پژوهش نشان داد بین دیدگاههای فقهای شیعه و اندیشههای سنت آگوستین اشتراکات بیشتری به نسبت اندیشههای والزر درخصوص جنگ عادلانه وجود دارد. در عین حال هر سه اندیشه در بُعد اهداف جنگ عادلانه و موضوع کمک به ملتهای تحت ستم بیشترین شباهت و درخصوص شروط جنگ عادلانه و دلایل مشروعیت بخش بیشترین اختلاف را با یکدیگر داشتند. همچنین یافتهها نشان دادند درحالیکه آگوستین و فقهای شیعه حاکمان و خدا را مقامهای تصمیم گیرنده درباره جنگ عادلانه معرفی مینمایند، والزر بر نقش افکار عمومی، مردم و شورای امنیت سازمان ملل به عنوان عناصر تصمیم گیرنده تاکید دارد.
ایمان عرفان منش؛ حمید پارسانیا
چکیده
روششناسی بنیادین، مسیری است که نظریه در آن تولید میشود. بر این مبنا، معرفت اجتماعی سید قطب، ملهم از دو جریان ظاهرگرایی و کلام اشعری است. ضرورت بازگشت به عقاید نسل اول مسلمانان به شیوهای جهادی، اندیشه وی را به جریان سلفی نیز پیوند داده است. در پژوهش حاضر، با استفاده از فنون روش اسنادی و با رویکردی انتقادی در سطح توصیف و تفسیر، ...
بیشتر
روششناسی بنیادین، مسیری است که نظریه در آن تولید میشود. بر این مبنا، معرفت اجتماعی سید قطب، ملهم از دو جریان ظاهرگرایی و کلام اشعری است. ضرورت بازگشت به عقاید نسل اول مسلمانان به شیوهای جهادی، اندیشه وی را به جریان سلفی نیز پیوند داده است. در پژوهش حاضر، با استفاده از فنون روش اسنادی و با رویکردی انتقادی در سطح توصیف و تفسیر، روششناسی بنیادین معرفت اجتماعی سید قطب در چهار حوزه بررسی شده است: 1) حوزه «عقیده» که در آن نوعی دوسویگی معرفتشناختی بین ساختار جامعه و عقاید مردم شناسایی میشود؛ 2) حوزه «جهاد» که در آن، پردازش نظریه تغییر اجتماعی مطرح شده است؛ 3) حوزه «تمدن اسلامی» و «انواع جامعه» که بر اساس عقیده، مفصلبندی شده است؛ 4) حوزه «علم و فرهنگ» که به اعتقاد سید قطب، از تکثر ذاتی برخوردار است. روششناسی بنیادین سید قطب، نوعی رویکرد انتقادی به شرایط اجتماعی و مکاتب فکری دارد و میتوان این رویکرد را با چهار مؤلفه «ارزشهای اسلامی و جامعه اسلامی»، «برگزیدگان و تغییر اجتماعی»، «ارزش و کنش» (پراکسیس) و «واقعگرایی» صورتبندی کرد. رواج مکاتب اجتماعی گوناگون، بهویژه مسئله استعمارگری غرب، به عنوان یکی از مهمترین زمینههای وجودی غیرمعرفتی در معرفت اجتماعی سید قطب، دغدغه احیای تمدن اسلامی را برای وی پدید آورد. نفوذ اندیشه اجتماعی سید قطب در دوره معاصر، بر برخی از حرکتهای جهادی (سلفی) در منطقه خاورمیانه و نیز بر وقایع اجتماعی کشورهایی مانند مصر و سوریه تأثیر گذاشته است. چنین وضعیتی، ضرورت تدقیق و بازخوانی معرفت اجتماعی سید قطب را مضاعف میکند
سعید بینای مطلق؛ زهرا داورپناه
چکیده
چارلز تیلور، فیلسوف مسیحی و استاد جوادی آملی، اندیشمند مسلمان، منتقد سکولاریسم و در پی تقویت دین در جهان مدرن هستند. به اعتقاد آنها، انسانمحوری از مهمترین مؤلفههای سکولاریسم و رقیب دین است. اندیشمندان مذکور با دغدغههای مشترک به بررسی ابعاد مختلف سکولاریسم و انسانمحوری میپردازند و امکانهای دین در جهان معاصر را رصد میکنند. ...
بیشتر
چارلز تیلور، فیلسوف مسیحی و استاد جوادی آملی، اندیشمند مسلمان، منتقد سکولاریسم و در پی تقویت دین در جهان مدرن هستند. به اعتقاد آنها، انسانمحوری از مهمترین مؤلفههای سکولاریسم و رقیب دین است. اندیشمندان مذکور با دغدغههای مشترک به بررسی ابعاد مختلف سکولاریسم و انسانمحوری میپردازند و امکانهای دین در جهان معاصر را رصد میکنند. استاد جوادی آملی بر سکولاریسم سیاسی تمرکز میکند و در نهایت، دین و حکومت دینی را پاسخ چالشهای جوامع معاصر میداند. تیلور در تحلیل مفاهیم سکولاریسم و انسانمحوری، شباهتهای بسیاری با ایشان دارد، اما در نهایت، حکومت دینی را نامطلوب میداند و تصور میکند باید از نو درباره دین اندیشید؛ زیرا به اعتقاد تیلور، سکولاریسم و انسانمحوری در عمق اندیشه و فرهنگ غربی رخنه کرده است و اشکال سنتی دینداری کنونی، از بخت کمی برخوردار است. در پژوهش حاضر، آرای دو متفکر یادشده درباره موضوعات مذکور مورد بررسی قرار گرفته است.
محسن صبوریان
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 73-87
چکیده
سدههای نخستین در تمدن اسلامی، تجربهای موفق در زمینهٔ علم بومی و به همین اعتبار دینی بود. این علم دستکم دو ویژگی داشت: اولاً از چارچوبی استدلالی برای بیان اسلامی بودن خود برخوردار بود، و ثانیاً اسلامی بودن آن واجد نوعی خودانگیختگی ذاتی بود. متفکران سدههای طلایی در تمدن اسلامی، از قرن سوم تا هفتم و حتی ابن خلدون در قرن هشتم، از ...
بیشتر
سدههای نخستین در تمدن اسلامی، تجربهای موفق در زمینهٔ علم بومی و به همین اعتبار دینی بود. این علم دستکم دو ویژگی داشت: اولاً از چارچوبی استدلالی برای بیان اسلامی بودن خود برخوردار بود، و ثانیاً اسلامی بودن آن واجد نوعی خودانگیختگی ذاتی بود. متفکران سدههای طلایی در تمدن اسلامی، از قرن سوم تا هفتم و حتی ابن خلدون در قرن هشتم، از دیگر اشکال تمدنی آگاهی کاملی نداشتند؛ به همین دلیل علوم آنان ضرورتاً رنگ و بوی اسلامی داشت. از میان متفکران اسلامی، فارابی در دستهٔ حکما و ابن خلدون در دستهٔ اشاعره علومی عرضه کردند که در همهٔ حوزههای انسانشناسی و هستیشناسی و معرفتشناسی، وجهی دینی دارد. در مقالهٔ حاضر هدف ما بررسی یکی از مفردات اندیشهٔ فارابی و ابنخلدون است که توجه بسیاری از متفکران مسلمان را به خود جلب کرده است. پرسش اساسی مقاله این خواهد بود که چه تفاوتی میان انسانشناسی فارابی و ابنخلدون وجود دارد، و آیای با در نظر داشتن این تفاوت و با توجه به مبانی مشترک اندیشهٔ این دو متفکر، ساخت علمی تألیفی ممکن است؟ برای این منظور، روش مقایسهای را بهکار میگیریم و مقدمهای در زمینهٔ دشواریهای اخذ علوم سخت از سوی حکما و سازش آنان با این علوم ذکر میکنیم. سپس با بررسی اندیشهٔ فارابی و ابنخلدون، تلاش خواهیم کرد بر ساحتهایی از تفاوتهای انسانشناسی این دو متفکر نظر بیفکنیم.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حسن خیری
چکیده
چکیده: اصالت فرد یا جامعه یا هر دو از کاستی و نارسایی هایی در رنج است؛ از جمله اینکه در این رویکردها انسان و تحولات انسانی، بریده از شبکه پیچیده جهان هستی در نظر گرفته می شود. و به تقلیل می گراید که بنا دارد تحولات انسانی را در قالب فرد و جامعه تحلیل نماید و به تأثیرات محیطی و غیر انسانی نمی پردازد. این نوشتار با بررسی و بازخوانی حکمت ...
بیشتر
چکیده: اصالت فرد یا جامعه یا هر دو از کاستی و نارسایی هایی در رنج است؛ از جمله اینکه در این رویکردها انسان و تحولات انسانی، بریده از شبکه پیچیده جهان هستی در نظر گرفته می شود. و به تقلیل می گراید که بنا دارد تحولات انسانی را در قالب فرد و جامعه تحلیل نماید و به تأثیرات محیطی و غیر انسانی نمی پردازد. این نوشتار با بررسی و بازخوانی حکمت صدرایی بر آن است که اولا با التزام به حکمت متعالیه و رویکرد اصالت وجودی می توان هویتی متمایز برای جامعه قائل شد . ثانیا بر این مبنا می توان جامعه را از گذشته و حال و آینده یکپارچه و به عنوان سر جمع تمام اعمال مشاهده کرد و ثالثا بر اساس سعه وجودی فرد و جامعه آثار ملکوتی مترتب بر آنها را مورد اذعان قرار داد. و رابعا ایرادات مترتب بر اندیشه پذیرش اصالت جامعه در عین هویت متکثر به تکثر افراد و امثال آن را تبیین نمود. واژگان کلیدی: اصالت فرد، اصالت جامعه، اصالت وجود، فطرت، جامعه هویت ساز،سعه وجودی ،آثار ملکوتی
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمد تقوی زواره؛ حمیدرضا صارمی
چکیده
امروزه با گسترش مسائل و مشکلات پیچیده شهری، ضرورت توجه به راه حل های مرتبط با شهرهای ایرانی-اسلامی و منطبق با زمینه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و کالبدی آشکار گشته است. در این میان، بررسی آراء و اندیشه های متفکران مسلمان می تواند راهگشای مسائل پیچیده موجود در شهرها باشد. حکیم ابوعلی سینا به عنوان یک اندیشمند بزرگ در جهان اسلام، در بسیاری ...
بیشتر
امروزه با گسترش مسائل و مشکلات پیچیده شهری، ضرورت توجه به راه حل های مرتبط با شهرهای ایرانی-اسلامی و منطبق با زمینه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و کالبدی آشکار گشته است. در این میان، بررسی آراء و اندیشه های متفکران مسلمان می تواند راهگشای مسائل پیچیده موجود در شهرها باشد. حکیم ابوعلی سینا به عنوان یک اندیشمند بزرگ در جهان اسلام، در بسیاری جهات به تولید و بسط اندیشه های شهری کمک کرده است که در این بین، بیان مفهوم مدینه عادله به عنوان نقطه عطفی در نظریات مرتبط با مسائل شهری و شهرسازی وی مطرح می باشد. این پژوهش با هدف بررسی نظریات ابوعلی سینا در حوزه مسائل شهری و شهرنشینی، شناسایی ویژگی های یک شهر مطلوب و نیز ابعاد مرتبط با زندگی اجتماعی انسان ها در نظام شهری، به تبیین ابعاد و روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی جامعه شهری مورد نظر خود می پردازد. روش تحقیق در پژوهش حاضر تلفیقی از روش های تحلیل محتوا، قیاسی- توصیفی و نیز تحلیل علّی و فرا تحلیل می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد وجود یک جامعه شهری سالم، مستلزم توجه به کلیه ابعاد و روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی می باشد؛ به طوری که نظام های یاد شده به عنوان یک کل وحدت بخش، مرتبط بوده و بر یکدیگر تاثیر گذار می باشند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
شکوه دیباجی فروشانی؛ غلامرضا جمشیدیها
چکیده
چکیده عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بیشماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه دادهاند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راهکار آنها در خصوص برخورد با بیعدالتی را ...
بیشتر
چکیده عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بیشماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه دادهاند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راهکار آنها در خصوص برخورد با بیعدالتی را بررسی کند. شایان ذکر است که فارابی و ابنخلدون به دو دورۀ تاریخی متفاوت تعلق دارند و دارای دو نوع نگرش خاص به جامعه، انسان و جامعۀ طبقاتی هستند و منظور از مقایسۀ دیدگاه آنها، توجه به اشتراک و اختلاف آنها در کلیت و به نحو اجمال است. به طور کلی، آنها آرای فلسفی خاصی دربارۀ عدالت دارند. با توجه به گسترۀ دیدگاه آنها، گفتمان ایشان در قلمرو گفتمان اسلامی قرار دارد و گاهی رنگ و بوی الهی میدهد. از جمله اینکه دو اندیشمند مذکور، ضمن اینکه عدالت را تحت تأثیر دین و فقه، ملکۀ نفسانی و ملکۀ راسخه معرفی میکنند، تحقق عدالت محض را فقط در سایۀ نبوت و امامت میسر میدانند. ایشان همانند سایر فلاسفۀ کلاسیک، عدالت را بر حسب سزاواریها و استحاق میشناسند. فارابی عدالت را حامل امنیت میداند که از طریق قانون تأمین میشود و نظریۀ عدالت او با مسئلۀ ثبوت حق و ضرورت حمایت از این حق توسط حکومت تکمیل میشود. از دیدگاه ابنخلدون نیز عدالت اجتماعی به معنای تأمین مصلحت عمومی و مبنای تأمین عمران و امنیت است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
یحیی بوذری نژاد؛ مینا جهانشاهی
چکیده
مفهوم مادری همواره یکی از شایان توجهترین مفاهیم در ارتباط با زنان است، با وجود آیاتی در شرح و توصیف کیفیت رابطهی زنانگی و مادری، به نظر میرسد تا چند دههی اخیر با در نظر گرفتن منحصر به فرد بودن این ویژگی بیولوژکی برای زنان، این رابطه، امری بدیهی و روشن انگاشته میشد. اما با به چالش کشیدن مفهوم مادری از جانب اندیشهها و اندیشمندان ...
بیشتر
مفهوم مادری همواره یکی از شایان توجهترین مفاهیم در ارتباط با زنان است، با وجود آیاتی در شرح و توصیف کیفیت رابطهی زنانگی و مادری، به نظر میرسد تا چند دههی اخیر با در نظر گرفتن منحصر به فرد بودن این ویژگی بیولوژکی برای زنان، این رابطه، امری بدیهی و روشن انگاشته میشد. اما با به چالش کشیدن مفهوم مادری از جانب اندیشهها و اندیشمندان فمنیستی، متفکران مسلمان با ارجاع به تفاسیر آیات قرآن که در ارتباط با موضوع تربیت و مراقبت از کودک قرار میگیرد بیش از پیش تلاش کردهاند تا ارزشها و اصول رویکرد اسلامی را نسبت به این مسئله به طور دقیق مشخص کنند. بسیاری از پاسخها به چالشهای فمنیستی منجر به ارائهی تفاسیر جدیدتر و حتی به گونهای همسوتر با تفکرات فمنیستی شده است. بنابراین پرداختن به ابعاد گوناگون مفهوم مادری و مشخص کردن جایگاه آن در وضعیت پیش رو امری ضروری است .در این مقاله نگارنده پس از تعریف، تجزیه و تحلیل مفهوم مادری، با استفاده از روش مقایسه ای به گردآوری مطالب به صورت کتابخانهای و بررسی مقایسهای نقش زنان در پایگاه مادری از دیدگاه علامه طباطبایی و امینه ودود پرداخته است.
ابراهیم خانی
چکیده
موضوع این پژوهش «معنا و اثبات اصالت جامعه» و هدف از آن ارائه قرائتی دقیقتر از معنای اصالت جامعه با اتکاء بر برهانی نوین است. در این مقاله با اتخاذ روش دلالت پژوهی و با تکیه بر یکی از مفاهیم محوری در عرفان اسلامی یعنی مقام فناء عرفانی، برهانی جدید برای اثبات اصالت جامعه ارائه شده است. هدف نخست این مقاله توجه دادن به این حقیقت است ...
بیشتر
موضوع این پژوهش «معنا و اثبات اصالت جامعه» و هدف از آن ارائه قرائتی دقیقتر از معنای اصالت جامعه با اتکاء بر برهانی نوین است. در این مقاله با اتخاذ روش دلالت پژوهی و با تکیه بر یکی از مفاهیم محوری در عرفان اسلامی یعنی مقام فناء عرفانی، برهانی جدید برای اثبات اصالت جامعه ارائه شده است. هدف نخست این مقاله توجه دادن به این حقیقت است که مقام فناء عرفانی به غیر از مصادیق ناظر به سلوک عرفانی در متن افعال اجتماعی نیز مصادیق قابل توجهی دارد و طبق بیان علامهطباطبایی در متن هر اطاعتی نوعی فناء مطیع در مطاع مستتر است. پس از اثبات این مطلب، این حقیقت به عنوان مقدمه استدلالی با روش برهانی برای اثبات اصالت جامعه مورد استفاده قرار گرفته است و نشان داده شده که عمل اجتماعی و حب و بغضهای مستتر در آن، ظرفی برای تحقق و بروز مقام فناء عرفانی به صورت جمعی است و در نتیجه افراد جامعه در قالب کنشهای اجتماعی در حال طی نمودن مراحل فناء عرفانی و در نهایت متحد شدن در تعین کمال مطلوب با یکدیگر هستند و این حقیقت را به صورت انضمامی در متن بسیاری از رفتارهای اجتماعی نظیر انواع اجتماعات ورزشی، دینی، هنری و ... میتوان رصد نمود. حقیقتی که اشاراتی به آن را میتوان در آثار خواجه نصیر الدین طوسی مشاهده نمود و نشان داد او نیز چنین فهمی از نحوه اتحاد افراد جامعه داشته است و در پایان به مزیتهای این برهان در قبال سایر ادله اثبات اصالت جامعه پرداخته شده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
ساجده شکری؛ نیکو دیالمه
چکیده
در هر جامعهای بسته به نوع رویکرد دولت، از دیکتاوری تا دموکراتیک و مردمسالاری دینی، تعیین اهداف تربیت سیاسی در طیفی از جامعهپذیری تا تربیت و پرورش امتداد پیدا میکند و خروجی آن، متناسب با رویکرد مختار، افرادی هستند مطیع ارزشهای جامعه و منفعل در برابر اصلاح و بهبود، یا انسانهایی هستند رشدیافته که میتوانند توسعهدهنده ارزشهای ...
بیشتر
در هر جامعهای بسته به نوع رویکرد دولت، از دیکتاوری تا دموکراتیک و مردمسالاری دینی، تعیین اهداف تربیت سیاسی در طیفی از جامعهپذیری تا تربیت و پرورش امتداد پیدا میکند و خروجی آن، متناسب با رویکرد مختار، افرادی هستند مطیع ارزشهای جامعه و منفعل در برابر اصلاح و بهبود، یا انسانهایی هستند رشدیافته که میتوانند توسعهدهنده ارزشهای جامعه باشند. در حکومت اسلامی که هدایت انسانها طبق دستور الهی را سرلوحه اهدافش قرار داده، تربیت سیاسی بر مؤلفههای متفاوتی از سایر انواع حکومت تأکید دارد. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی در پی یافتن این مؤلفهها از منظر سیدمحمدباقر صدر است. نمونه آماری، تعدادی از آثار دست اول شهید صدر است که اندیشه سیاسی او در موضوعات مرتبط با ساخت تمدن اسلامی را در برگرفته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مؤلفههای تربیت سیاسی از منظر صدر در پنج دسته کلی قابل ارائه است: هدف، زمینهسازها، همراهان، آموختنیها و مراقبتیها. هرکدام از این مؤلفهها نیز حاوی چندین زیرمقوله مرتبط است.
قاسم زائری