نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

از بین سه پدیده‌ی اساسی باروری، مرگ ومیر و مهاجرت، که به تغییر و تحولات جمعیتی منجر می‌شوند، مقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل مفهوم باروری در میان اندیشه‌های ابن‌سینا، پزشک و فیلسوف ایرانی (370 – 428 ﻫ.ق) است. روس مورد استفاده در این بررسی نیز روش اسنادی- تحلیلی است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که ابن‌سینا در آثار خود علاوه بر بحث در باب زنان به عنوان کسانی که نقش فرزندآوری را برعهده دارند، درباره ازدواج که مبنایی برای فرزندآوری مشروع است و پدیده طلاق که در با گسست پیوند زناشویی، فرزندآوری مشروع را از هم می‌گسلد، بحث نموده است. هم‌چنین یافته‌ها مبین آن است که وی به صورت مستقیم بحث باروری و تنظیم خانواده (مانند سن مناسب ازدواج، راه‌های پیشگیری از حاملگی و...) را نیز مطرح نموده است. وی از مباحث بهداشتی پیرامون پدیده‌ی باروری غفلت ننموده و از مرگ جنینی در طول دوران بارداری، مرگ مادر در دوران بارداری و در هنگام زایمان سخن به میان آورده و به صورت کاملاً مبسوط و با دیدی تخصصی و پزشکی به تشریح و توصیف آن‌ها پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Fertility thought of Ibn Sina

نویسندگان [English]

  • ali entezari 1
  • ahdie asadpour 2

چکیده [English]

Of the three basic phenomenon of fertility, mortality and migration leads to demographic changes, this paper attempts to analyze the concept of fertility among the ideas of Avicenna, a Persian physician and philosopher (370-428 AD) is. The method used in this study is a documentary-analytical method. The findings suggest that Avicenna in his books, in addition to discussing the role of women as those who are responsible for childbearing, That marriage is a legitimate basis for childbearing and divorce phenomenon in the breakdown of marriage, childbearing, disrupt legitimate, argued. The findings also suggest that he talk directly to fertility and family planning (such as proper age for marriage, ways to prevent pregnancy) is also proposed. He did not neglect health issues surrounding the phenomenon of fertility and fetal death during pregnancy, maternal death during pregnancy and childbirth spoken And to be quite detailed and technical and medical with a view to describing them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Avicenna"
  • "Women"
  • "marriage and family"
  • "divorce"
  • "fertility"
  • "family planning"
  • "fetal death"
-         ابن اثیر، عزالدین (1370)، تاریخ کامل، ترجمۀ سید حسین روحانی، تهران: انتشارات اساطیر.
-         ابن‌حوقل (1366)، صوره‌الارض، ترجمۀ جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-         ابوعلی سینا، شیخ­الرئیس (1364)، قانون در طب، ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی (هه­ژار)، کتاب اول، تهران: انتشارات سروش.
-         ابوعلی سینا، شیخ­الرئیس (1366)، قانون در طب، ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی (هه­ژار)، کتاب سوم، بخش اول، تهران: انتشارات سروش.
-         اسعدی، علیرضا، حسن، معلمی (1391)، «فرایند استکمال نفس از دیدگاه ابن­سینا»، انسان­پژوهی دینی، سال نهم، شمارۀ 27: 57-80.
-         اشرف، احمد و علی بنوعزیزی (1387) طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمۀ سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نشر نیلوفر.
-         امینی، فرشید، (1388)، «قانون ابن­سینا»، کتاب ماه علوم و فنون، تیرماه، شمارۀ 27: 26-45.
-         انتظاری، اردشیر (علی) (1389)، جامعه‌شناسی علم در ایران: بررسی و ارزیابی وضع موجود و مطلوب، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-         پورحسینی، حسن (1350)، «مسکویه حکیم شیعه مذهبایرانی»،مجلۀ فلسفه-کلام و عرفان، شمارۀ دوازده: 63-72.
-         دهقانی منشادی، طیبه (1377)، «دسته‌بندی آلات موسیقی باتوجه به رسالۀ شفاء ابن‌سینا والکامی ابن زیله»،پایان­نامه دورۀ کارشناسی، دانشگاه تهران، دانشکدۀ هنرهای زیبا.
-         دورانت، ویل (1343)، تاریخ تمدن، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اقبال.
-         دی بور، ت.ج (1343)، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمۀ عباس شوقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
-         رسولی ثانی آبادی، الهه (1390)، «عقل فعال در نظر ارسطو و ابن‌سینا»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشتۀ فلسفه، دانشگاه تهران: دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی.
-         زنجانی، حبیب­الله و دیگران (1378)، جمعیّت، توسعه و بهداشت باروری، تهران: نشر بشر.
-         سامی، علی (1365)، نقش ایران در فرهنگ اسلامی، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
-         ستوده، هدایت­الله (1376)، تاریخ اندیشه­های اجتماعی در اسلام، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات آوای نور.
-         سلیمانی، فاطمه (1388)، «روش طبیعت­شناسی ابن­سینا»، حکمت سینوی، بهار و تابستان 13، (41).
-         صندوق جمعیّت ملل متحد (1995)، خلاصه­ای از برنامۀ عمل کنفرانس بین­المللی جمعیت و توسعه، فصل ششم، تهران: صندوق جمعیّت ملل متحد.
-         عباسی شوازی، محمد جلال؛ حسینی چاوشی، میمنت (1390)، «تحولات باروری، تنظیم خانواده و سیاست‌های جمعیّتی در ایران»، مجلۀ معرفت در دانشگاه اسلامی، شماره 48، سال پانزدهم: 8-25.  
-         فروتن، یعقوب (1379)، «ملاحظات جمعیّتی در فرهنگ عامة ایران (با تأکید بر ضرب­المثل­ها)»، فصلنامۀ جمیّعت، شماره 32- 31: 69- 46.
-         قربانی، زین­العابدین (1314)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-         کارگری، محمد (1386)، «بررسی مبانی و اهداف فعالیت های تربیتی مدارس در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر دیدگاه ابن سینا»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته تاریخ و فلسفه آموزش‌وپرورش، دانشگاه تهران: دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
-         کلباسی اشتری، حسین (1371)، «بررسی تطبیقی نظریة معرفت ارسطو و ابن‌سینا»، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد رشته فلسفه، دانشگاه تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
-         کتابی، احمد (1387)، درآمدی بر اندیشه‌ها و نظریه‌های جمعیّت‌شناسی (با تجدید نظر کلی)، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
-         لوکاس، دیوید، میر، پاول (1387)، درآمدی بر مطالعات جمعیّت­شناسی، ترجمۀ حسین محمودیان، تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
-         متز، آدام (1364)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا (رنسانس اسلامی جلد اول، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
-         محقق داماد، مصطفی (1384)، «نظریۀ عقل در فلسفۀ ابن‌سینا»، نشریۀ گروه تحقیقاتی: 147-159. 
-         محمدرضایی، محمد، سعادت، احمد (1389)، «رویکرد اشراقی ابن­سینا در هستی­شناسی»، فصل­نامه معرفت فلسفی، سال هفتم، شماره سوم: 56-87.
-         مسکویه، ابوعلی (1369)، تجارب الامم، ترجمۀ‌‌‌ ابوالقاسم امامی، تهران: نشر سروش.
-         المقدسی، شمس‌الدین ابوعبدالله محمدبن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمۀ دکتر علی‌نقی وزیری، جلد 1، چاپ اول، تهران: انتشارات مؤلفان و مترجمان ایران.
-         میرزایی، محمد و علیخانی، لیلا (1386)، «برآورد سطح و بررسی عوامل مؤثر بر مرگ‌ومیر شهر تهران در سال 1384 و روند تحولات اپیدمیولوژیکی آن در سی‌ساله اخیر»،نامه انجمن جمعیّت‌شناسی ایران، دوره  2، شماره  3: 30-60.
-         نجم‌آبادی، محمود (1352)، «ابن‌سینا، نابغۀ جهان پزشکی (اجوزه‌های ابن‌سینا)»، مجله هنر و مردم، شماره 127: 8-24.
-         نجمی زنجانی، محمد (1319)، ابن‌سینا و تدبیر منزل، تهران: مجمع نشر کتاب.
-         ندری ابیانه، فرشته (1369)،«فلسفه سیاسی ابن­سینا ومقایسه آن با آراء خواجه نصیر الدین طوسی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
-         نصر، سیدحسین (1384)، سه حکیم مسلمان، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشارات کتاب­های جیبی.
-         نعمتی، جواد (1389)، «بررسی تاریخی بحث برهان عشق به خداوند از ابن‌سینا تا امام خمینی (ره)»، پایان­نامه دکتری تخصصی فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
-         نفیسی، محمود (1368)، سیری در اندیشه­های اجتماعی مسلمین، تهران: انتشارات امیری.
-         نقدی، اسدالله (1386)، «افکار اجتماعی بوعلی سینا»، همدان: همایش بین‌المللی ابن‌سینا.
-         یعقوبیان، محمدحسن (1386«وحی نبوی از دیدگاه ابن‌سینا و غزالی، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه و کلام اسلامی»، دانشگاه تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
-         یوسفی، حیات­الله (1389)، «الزام سیاسی در فلسفۀ سیاسی ابن­سینا»، معرفت سیاسی، سال دوم، شماره دوم: 67-94. 
 
-         Abbasi-shavazi, M.J and P, McDonald (2005), "National and provincial-level fertility trends in Iran 1972-2000", Working Paper in Demography, No. 94, Demography and Sociology Program, Research School of Social Sciences, Australian National University.
-         Espenshade, Thomas (1977), "The value and cast of Children", Population Bulletin, 32(1).
-         Golbasi Z, Taskin L. (2009), "Evaluation of school-based reproductive health education program for adolescent girls", Int J Adolesc Med Health 2009, 21(3): 395-404.
-         Hoffman, Lois and Hoffman, Martin (1973), "The value of Children to Parents, in J, Fawcett (ed.)", Psychological Perspectives on Population, Basic Books, New York: 19- 76.
-         Moronkola OA, Ojediran MM, Amosu A. (2006), "Reproductive health knowledge, beliefs and determinants of contraceptives use among women attending family planning clinics in Ibadan, Nigeria". Afr Health Sci 2006, 6(3): 155-9.
-         Preston, S. H (1985), Recourses, Knowledge and Child Mortality, Population Studies Center, University of Pennsylvania, U. S. A.
-         Rosa, Franz (1976),"Breastfeeding: a motive for family planning", People, 3(1): 10- 13.
-         Rutstein, Shea O. (1991), "The impact of breastfeeding on Fertility", in Demography and Health Surveys World Conference, IRD/Macro International Inc, Columbia, Maryland: 897- 924.
-         Shryock, Henry S. and Siggel, Jacob S. (1971), The methods and Materil of Demography, Washington D.S.: U.S. Bureau of the Census.
-         United Nations (1996), World Population Data Sheet.
-         United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) 1999," Reproductive health in refugee situations: An inter-agency field manual", Available from:
-         WHO (1997), Progress in reproductive health research, 42:1.