زینت‌السادات مطهری؛ حسین هرسیج؛ علی علی‌حسینی
چکیده
مقاله حاضر با تلفیق مفهوم استعاره لکان و بلاغت استعمارزدا به‌عنوان چارچوب نظری، به تحلیل بلاغی سخنرانی‌های حسن ازغدی می‌پردازد. پیش‌فرض مقاله آن است که سیاست گام دوم جمهوری اسلامی، رویکرد دوگانه به مدرنیته در یک سطح، و مدرنیزاسیون در سطح دیگر، دارد. سؤال پژوهش این است که «بلاغت حسن ازغدی چگونه در خدمت بازتولید دال‌های استعمارزدای ...
بیشتر
مقاله حاضر با تلفیق مفهوم استعاره لکان و بلاغت استعمارزدا به‌عنوان چارچوب نظری، به تحلیل بلاغی سخنرانی‌های حسن ازغدی می‌پردازد. پیش‌فرض مقاله آن است که سیاست گام دوم جمهوری اسلامی، رویکرد دوگانه به مدرنیته در یک سطح، و مدرنیزاسیون در سطح دیگر، دارد. سؤال پژوهش این است که «بلاغت حسن ازغدی چگونه در خدمت بازتولید دال‌های استعمارزدای گفتمان جمهوری اسلامی قرار دارد؟». براساس نظریه استعمارزدایی، گسست از میراث استعمار مستلزم گفتمان‌سازی است. لذا، برای فهم استعارگی در بیان ازغدی هم به‌عنوان یک رویکرد گفتمانی و هم به‌عنوان یک صنعت بلاغی، از روش پنج‌مرحله‌ای «استعاره مفهومی» استین (۱۹۹۸) استفاده می‌کنیم. سخنرانی ازغدی با عنوان تمدن‌سازی اسلامی به‌دلیل محتوای استعمارزدایانه شاخص آن به‌صورت قضاوتی برای بررسی انتخاب شده است. بر آن هستیم که «بیداری اسلامی» استعاره اصلی ازغدی و انسجام‌دهنده ایده تمدن‌سازی اسلامی او است. ذیل این استعاره، چهار مفهوم کانونی استخراج و تحلیل می‌شود: دعوت، استعلاء، ارگانیسم، و دیگری‌سازی که سه مفهوم اول برسازنده مفاهیم کانونی گفتمان استعمارزدای جمهوری اسلامی و آخرین مفهوم براندازنده گفتمان‌های رقیب یعنی سرمایه‌داری و بنیادگرایی هستند. در یافتههای پژوهش، استعاره‌های عمده ذیل هریک از این چهار مفهوم به روش استین بررسی می‌شوند. در بخش نتیجه‌گیری و در پاسخ به پرسش اصلی، اشاره می‌شود که استعاره در بلاغت ازغدی ذهن مخاطب را برای گسست از معرفت‌شناسی لیبرال و بازگشت به نظام فکری اسلامی به‌عنوان سنگ‌بنای تمدن اسلامی و بدیل تمدن غرب ترغیب می‌نماید.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
محمد ملک زاده
چکیده
شیخ فضل‌الله نوری نمایندۀ جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. از جمله مسائلی که دغدغۀ ایشان در ایران بود، استبداد و استعمار در کنار حفظ استقلال کشور بود؛ مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطۀ مشروعه در ایران قرار داد. شیخ فضل‌الله ...
بیشتر
شیخ فضل‌الله نوری نمایندۀ جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. از جمله مسائلی که دغدغۀ ایشان در ایران بود، استبداد و استعمار در کنار حفظ استقلال کشور بود؛ مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطۀ مشروعه در ایران قرار داد. شیخ فضل‌الله با شناخت عمیقی که از مبانی فرهنگ و تمدن غرب و اصول فکری و اندیشۀ سیاسی آنها داشت، هدف اصلی مبارزات خود را صیانت از دین به‌عنوان عامل همبستگی، وحدت و استقلال ایرانیان و حفظ عزت مردم ایران با قطع دست اجانب از سرنوشت کشور قرار داد. دشمنان شیخ فضل‌الله عمدتاً دو جریان خارجی استعمار و داخلی غربگرا بودند که شیخ را سد راه پیشبرد اهداف خویش میدیدند و درنهایت ایشان جان خود را در راه دفاع از ساحت دین و مبارزه برای استقلال ایران فدا کرد. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیف و تحلیل به مبانی اندیشگی و ابعاد مبارزات استقلالطلبانۀ شیخ فضل‌الله در رهایی ایران از سلطۀ استعمار می‌پردازد.
شاهین زرع پیما؛ مینا جهانشاهی؛ مهدی حسین زاده یزدی
چکیده
فقر و نابرابری اقتصادی، پدیده ای است که پیامدهای اجتماعی مختلفی را بر جامعه ی انسانی عارض می گرداند. تکوین این پدیده به عللی راجع است که هر یک از اندیشمندان علوم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، مبتنی بر مکتب فکری خویش، سویه هایی از آن را روشن ساخته و متعاقباً راهکارهایی را برای حل آن برشمرده اند. این مقاله در پاسخ بدین پدیده ی اجتماعی شکل ...
بیشتر
فقر و نابرابری اقتصادی، پدیده ای است که پیامدهای اجتماعی مختلفی را بر جامعه ی انسانی عارض می گرداند. تکوین این پدیده به عللی راجع است که هر یک از اندیشمندان علوم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، مبتنی بر مکتب فکری خویش، سویه هایی از آن را روشن ساخته و متعاقباً راهکارهایی را برای حل آن برشمرده اند. این مقاله در پاسخ بدین پدیده ی اجتماعی شکل گرفته و در صدد آن است که علل و پیامدهای اجتماعی فقر و نابرابری اقتصادی و راهکارهای رفع آن را از منظر یکی از متفکران مسلمان که در این زمینه آثار و آراء گسترده ای دارد، یعنی سید قطب (1906-1966) تبیین و تحلیل کند. در امتداد این بحث، در بادی امر مفاهیم فقر و نابرابری- به نحوی منفک- از منظری جامعه شناختی تشریح شده و در ادامه به ترتیب، علل ایجاد این پدیده، پیامدها و راهکارهای حل آن، در اندیشه ی قطب کاویده می شود. در حقیقت، در این مقاله روشن می شود که چگونه قطب تخطی از خط توحید و استنکاف از اجرای قوانین اقتصادی شریعت را علت العلل سلطه ی فقر و نابرابری اقتصادی دانسته و با اشاره به پیامدهای ناگوار آن که شیرازه ی حیات جامعه ی اسلامی را از هم می درد؛ چه راهکارهایی را از منظر اسلام برای رفع این پدیده عرضه می کند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
محمد محمودی کیا
چکیده
اندیشه پیشرفت بومی و دین‌بنیاد در جهان اسلام در طی دهه‌های اخیر در میان طیفی از اندیشمندان دینی و سیاست‌مداران مطرح بوده که منجر به ظهور نمونه‌های موفقی از این خواست توسعه‌گرایانه شده است. کشور پادشاهی قطر با تکیه بر سنت‌های دینی و بومی خود و نیز با تأثیرپذیری ساختار قدرت و اجتماع از اندیشه‌های شیخ یوسف القرضاوی، درصدد تئوری‌پردازی ...
بیشتر
اندیشه پیشرفت بومی و دین‌بنیاد در جهان اسلام در طی دهه‌های اخیر در میان طیفی از اندیشمندان دینی و سیاست‌مداران مطرح بوده که منجر به ظهور نمونه‌های موفقی از این خواست توسعه‌گرایانه شده است. کشور پادشاهی قطر با تکیه بر سنت‌های دینی و بومی خود و نیز با تأثیرپذیری ساختار قدرت و اجتماع از اندیشه‌های شیخ یوسف القرضاوی، درصدد تئوری‌پردازی و عملیاتی‌کردن الگویی دین‌بنیاد از توسعه ملی است که منطبق بر آن علاوه بر دستیابی به اهداف توسعه در داخل، به نوعی قدرت نرم در جهان اسلام نیز دست یابد. این پژوهش با کاربست روش جستاری اسپریگنز، و با هدف شناخت اندیشه پیشرفت در نگاه شیخ یوسف القرضاوی به دنبال ارائه پاسخ به این سؤال است که اندیشه پیشرفت در نگاه این اسلام‌شناس کهن‌سال در ابعاد مختلفی چون وجه مسئلگی، دلیل‌شناختی، آرمان‌شهرشناسی و راه‌کاریابی واجد چه خصوصیاتی است. یافته این تحقیق حکایت از آن دارد که از منظر قرضاوی، جوامع اسلامی به دلیل فقدان وجود دموکراسی، رخنه و نفوذ اندیشه سکولاریسم، جزم‌اندیشی دینی، تلقی ناسازگاری دین و مدرنیته، و نیز استحاله فرهنگی و هویتی، نتوانسته است همپای دیگر جوامع، پیشرفت و توسعه را تجربه نماید. از همین رو، وی در تلاش برای خوانشی از اسلام است که بتواند در میدان عمل، انعطاف‌پذیری و کاربست‌پذیری لازم را داشته باشد و به بهانه توسعه، دین به کناری نهاده نشود.
زینب سادات روحانی؛ هادی بهرامی احسان
چکیده
در منابع روانشناختی با رویکردی اسلامی، غالبا واژه نفس معادل مفهوم روان در نظر گرفته شده و با این تناظر مفهومی تلاش می شود تا برای روانشناسی در چارچوب دینی تاریخی تدارک شود. این مقاله در صدد است تا نشان دهد که میزان قرابت مفهومی این دو واژه تاچه حد است و آیا می توان این دو را معادل سازی کرده و با این نگاه از دانش روانشناسی اسلامی با بهره ...
بیشتر
در منابع روانشناختی با رویکردی اسلامی، غالبا واژه نفس معادل مفهوم روان در نظر گرفته شده و با این تناظر مفهومی تلاش می شود تا برای روانشناسی در چارچوب دینی تاریخی تدارک شود. این مقاله در صدد است تا نشان دهد که میزان قرابت مفهومی این دو واژه تاچه حد است و آیا می توان این دو را معادل سازی کرده و با این نگاه از دانش روانشناسی اسلامی با بهره گیری از علم النفس یاد کرد. روش تحقیق این پژوهش تحلیل متن است. در این بررسی منابع اصیل تفسیری و لغت، تحلیل و با مقایسه آن با روان و تعریف آن در کتاب های مرجع روانشناسی، به تحلیل نسبت نفس و روان پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که واژه نفس در قرآن کریم به معنای حقیقت و هویت انسان به کار رفته است و می‌تواند ابعاد مختلف وجودی او را در برگیرد. اصلی‌ترین نقطه تمایز نفس و روان در بعد فراجسمانی نفس است. روان در روانشناسی در مکاتب مختلف معنایی مادی و دنیایی دارد. اما در نفسی که قرآن معرفی می‌کند بعد فرامادی و فراجسمانی، بسیار پررنگ است. به طور خلاصه می‌توان گفت رابطه نفس و روان عموم و خصوص مطلق است. چرا که نفس همه حقیقت انسان را نشان می‌دهد؛ اما روان به ابعاد محدودی از وجود انسان اشاره دارد. با این توصیف این تناظر مفهومی موجود که نفس را معادل روان در نظر می گیرد، غالبا به تقلیل مفهوم نفس منتهی شده و نتایج آن از شمول کافی برخوردار نیست.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
علی آقاجانی
چکیده
یکی از جریاناتی که به چالش‌های فقه معاصر پرداخته، نحلۀ قرآن‌گرایان است که دارای طیف‌های گوناگون است. محمد صادقی تهرانی، صاحب تفسیر الفرقان، از زمرۀ قرآن‌گرایانی است که به این چالش توجه داشته و آن را کاویده است. مقاله براساس چارچوب نظری مدل بحران اسپریگنز و مراحل چهارگانۀ آن با تصرفاتی به بررسی نگرش صادقی تهرانی پرداخته است. صادقی ...
بیشتر
یکی از جریاناتی که به چالش‌های فقه معاصر پرداخته، نحلۀ قرآن‌گرایان است که دارای طیف‌های گوناگون است. محمد صادقی تهرانی، صاحب تفسیر الفرقان، از زمرۀ قرآن‌گرایانی است که به این چالش توجه داشته و آن را کاویده است. مقاله براساس چارچوب نظری مدل بحران اسپریگنز و مراحل چهارگانۀ آن با تصرفاتی به بررسی نگرش صادقی تهرانی پرداخته است. صادقی بر آن است که مهجوریت قرآن و دوری از آن، اصلی‌ترین چالش روش‌شناختی و محتوایی فقه معاصر است. بر این پایه، او دلایل بحران یا مسئلۀ مهجوریت قرآن را ظنی الدلاله خواندن قران، تفسیر قرآن با روایات نه بالعکس، ترجیح سنت غیرقطعی بر قرآن، بشری‌انگاشتن قرآن و برخی عوامل بیرونی مانند استعمار دانسته است. راه‌حل صادقی، انقلاب قرآنی در همۀ ابعاد است. از این‌رو علوم اسلامی موجود به‌ویژه فقه بالمعنی الاعم یا فقه اکبر را قرآنی نمی‌داند و بر آن نقد دارد. بدین‌جهت «تفقه گویا» را در مقابل تفقه سنتی و تفقه پویا به‌عنوان راه‌حل چالش فقه معاصر مطرح می‌سازد. تفقه گویا از نظر او مبتنی بر پذیرش قطعی‌الدلاله‌بودن قرآن و استناد به سنت قطعیه در حاشیه آن است که تمامی علوم اسلامی را اشراب و اشباع می‌سازد. این تفقه قرآنی تمام عرصه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی را شامل می‌شود که هرکدام می‌تواند حوزه‌هایی از فقه و علوم اسلامی انسانی را دربرگیرد و نتایج متفاوتی در تمام عرصه‌ها دارد.
حسن یوسف زاده
چکیده
مهم ترین ویژگی عصر حاضر پررنگ شدن ارتباطات میان فرهنگی در کنار ارتباطات درون فرهنگی و فرافرهنگی است. رشد و گسترش روزافزون فناوی های ارتباطی زمینه های فشردگی ارتباطات و رقیق شدن مرزهای جغرافیایی را فراهم ساخته و مردمان اقصی نقاط جهان را به گونه‌ای به هم نزدیک ساخته که ارتباط با افراد متعلق به فرهنگ های مختلف گریز ناپذیر گشته ...
بیشتر
مهم ترین ویژگی عصر حاضر پررنگ شدن ارتباطات میان فرهنگی در کنار ارتباطات درون فرهنگی و فرافرهنگی است. رشد و گسترش روزافزون فناوی های ارتباطی زمینه های فشردگی ارتباطات و رقیق شدن مرزهای جغرافیایی را فراهم ساخته و مردمان اقصی نقاط جهان را به گونه‌ای به هم نزدیک ساخته که ارتباط با افراد متعلق به فرهنگ های مختلف گریز ناپذیر گشته است. همین امر، مسائل فراوانی را به دنبال خود آورده است؛ از جمله این که آیا ارتباط با افرادی که از نظر فرهنگی ممکن است تفاوت های جدی با ما(مسلمانان) داشته باشند، نیازمند رعایت چارچوب های هنجاری خاص است؟ پژوهش حاضر با هدف دستیابی به مساله مذکور و با روش توصیفی تحلیلی، اندیشه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مدظلهالعالی را بررسی کرده و به این نتیجه نایل شده است که رعایت دست‌کم 5 اصل شامل: دعوت، عدالت، حفظ استقلال و عزتمندی، تمسک به مشترکات و تقیه مداراتی در ارتباطات میان فرهنگی توصیه می شود.
مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی
محمدحسین نوروزی؛ جواد نظری مقدم
چکیده
چگونگی حقوق و تکالیف متقابل شهروندان و دولت یکی از مهمترین موضوعات حوزۀ علوم اجتماعی و سیاست به‌ویژه در جوامع امروزی است. به‌موازات تغییر ساختارهای سیاسی و اجتماعی در جوامع، پدیدارشدن دولت مدرن مفهوم شهروندی و نقش شهروند به‌مثابۀ یکی از مهمترین عناصر اجتماعی در جامعۀ مدرن، حقوق سیاسی و اجتماعی و تکالیف دوسویۀ دولت و شهروندان ...
بیشتر
چگونگی حقوق و تکالیف متقابل شهروندان و دولت یکی از مهمترین موضوعات حوزۀ علوم اجتماعی و سیاست به‌ویژه در جوامع امروزی است. به‌موازات تغییر ساختارهای سیاسی و اجتماعی در جوامع، پدیدارشدن دولت مدرن مفهوم شهروندی و نقش شهروند به‌مثابۀ یکی از مهمترین عناصر اجتماعی در جامعۀ مدرن، حقوق سیاسی و اجتماعی و تکالیف دوسویۀ دولت و شهروندان در نقطۀ تمرکز اندیشمندان حوزۀ علوم اجتماعی و فیلسوفان سیاسی قرار گرفت. در این پژوهش، مسئلۀ شهروندی از منظر السدیر مک‌اینتایر و جان رالز که نمایندگان دو رویکرد جماعت‌گرا و لیبرال هستند، بررسی شده است. همچنین نسبت‌سنجی میان آرای فارابی با این دیدگاه‌ها صورت گرفته است. فارابی صورت‌بندی مناسبات افراد با مدینه را با مفهوم «اهل مدینه» ترسیم می‌کند. بررسی تطبیقی دو مفهوم «شهروندی» و «اهل مدینه» سبب می‌شود شناخت بومی‌تری از مناسبات افراد در زیست مدنی کسب شود. در این مطالعه تلاش شده است با رویکردی توصیفی-تحلیلی با روش تطبیقی به بررسی مقایسه‌ای مؤلفه‌های مقوم مفهوم شهروندی و ابعاد مرتبط با آن در اندیشۀ فارابی، مک‌اینتایر و رالز پرداخته شود. یافتههای این مطالعه حاکی از آن است که میان رالز و مک‌اینتایر در چارچوب مفهوم شهروندی تفاوت عمیقی وجود دارد، اما در برخی مؤلفه‌ها مانند تقدم خیر عمومی بر حقوق و منافع فردی مشابهت و نزدیکی میان اندیشۀ فارابی و مک‌اینتایر وجود دارد.
علی اکبر علیخانی
چکیده
عمر تلمسانی سومین رهبر جماعت اخوان المسلمین بود که نقش زیادی در گذار این جنبش به دموکراسی ایفا کرد. هدف این مقاله، تبیین مهمترین دیدگاه های سیاسی اجتماعی تلمسانی، و نشان دادن میزان تأثیرگذاری او بر جنبش اخوان المسلمین در وارد کردن این جنبش به فرایندهای دموکراتیک است. اهمیت اندیشه و عملکرد تلمسانی از آنجا بیشتر روشن می شود که اخوان ...
بیشتر
عمر تلمسانی سومین رهبر جماعت اخوان المسلمین بود که نقش زیادی در گذار این جنبش به دموکراسی ایفا کرد. هدف این مقاله، تبیین مهمترین دیدگاه های سیاسی اجتماعی تلمسانی، و نشان دادن میزان تأثیرگذاری او بر جنبش اخوان المسلمین در وارد کردن این جنبش به فرایندهای دموکراتیک است. اهمیت اندیشه و عملکرد تلمسانی از آنجا بیشتر روشن می شود که اخوان ورود به فرایندهای دموکراسی را نامشروع و غیرمجاز می دانست و حسن البناء موسس و اولین رهبر این جنبش نیز بر آن تأکید کرده بود. روش استفاده در این تحقیق «تحلیل محتوای کیفی» بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد تلمسانی نخست به تبیین مبانی و توجیهات نظری برای سازگاری اسلام با اصول دموکراتیک پرداخت، سپس اقدامات ساختاری برای این گذار در جنبش انجام داد و پس از آن تلاش کرد به چالش ها و مخالفت های داخل اخوان و مخالفان بیرونیِ آن پاسخ دهد. یافته های مقاله در دو بخش اصلی نخست دیدگاه های سیاسی اجتماعی تلمسانی که مبنا و منشأ حرکت و اقدامات اوست را روشن می کند و بخش دوم به اقدامات او در جنبش اخوان می پردازد که بازخوانی دموکراتیک این جنبش و اقدامات عملی او در وارد کردن اخوان المسلمین در رقابت های حزبی، و تعامل و گفتگو با معاندان و مخالفانِ این جنبش است. اندیشه و اقدام مهم دیگر تلمسانی، قداست زدایی از حکومت و حاکمان اسلامی، و زمینی کردن آنها بود که نقدپذیر بودن آنها را ممکن را می کرد.
جواد نظری مقدم
چکیده
چکیدهپرسش از چیستی مفهوم خلقیات و منش ملی و ابعاد و ویژگی‌ها آن و عوامل تأثیرگذار در تکوین شخصیت و خلق و خوی ملت‌ها و در نتیجه چگونگی تأثیر آن بر سرنوشت جوامع و توسعه یافتگی و توسعه نایافتگی آنها همواره در مرکز توجه مطالعات حوزه علوم اجتماعی و محققان حوزه جامعه‌شناسی تاریخی و مردم‌شناسی بوده است. موضوع این پژوهش بررسی مفهوم خلقیات ...
بیشتر
چکیدهپرسش از چیستی مفهوم خلقیات و منش ملی و ابعاد و ویژگی‌ها آن و عوامل تأثیرگذار در تکوین شخصیت و خلق و خوی ملت‌ها و در نتیجه چگونگی تأثیر آن بر سرنوشت جوامع و توسعه یافتگی و توسعه نایافتگی آنها همواره در مرکز توجه مطالعات حوزه علوم اجتماعی و محققان حوزه جامعه‌شناسی تاریخی و مردم‌شناسی بوده است. موضوع این پژوهش بررسی مفهوم خلقیات و ابعاد و ویژگی‌های آن و چرایی تفاوت خلقی میان ملت‌ها با یکدیگر از منظر ابن خلدون است. هدف پژوهش واکاوی و تحلیل اندیشه متفکران اجتماعی مسلمان در باب مفهوم خلقیات است. در این پژوهش تلاش شده با اتخاذ رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش مطالعه اسنادی ضمن رجوع به کتاب «مقدمه» ابن خلدون به بیان دیدگاه او در این رابطه پرداخته شود. از نگاه ابن خلدون، عوامل جغرافیایی و طبیعی، عوامل اجتماعی مانند قوانین و تجربیات زیسته ، ساختارها و مناسبات اجتماعی و نوع تربیت و عوامل اقتصادی و شیوه معیشت نقش مهمی در تکوین شخصیت و شکلگیری خلقیات جوامع مختلف دارد. به نظر می‌رسد بازخوانی متون اندیشمندان اجتماعی مسلمان و نقد و بررسی روشمند آن به توسعه و بسط دانش علوم اجتماعی و گشوده‌شدن افق‌های تازه‌تر در این حوزه بیانجامد.کلیدواژه‌ها:خلقیات و منش ملی، شرق‌شناسی، اندیشمندان اسلامی، ابن خلدون
مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی
محمد سلطانیه؛ محمد رفیق
چکیده
مسئله رابطه متقابل عوامل اجتماعی و انواع معرفت که «تعیّن اجتماعی معرفت» نامیده می‌شود، عینیت خارجی یافتن معرفت از حیث اجتماعی یا تاثّر و تشخّصی است که معرفت‌های مختلف انسان از عوامل اجتماعی می‌پذیرد. این پژوهش بنیادین، با استفاده از روش اکتشافی و رویکرد توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخ به این سوال است که بر اساس دیدگاه ماکس شلر ...
بیشتر
مسئله رابطه متقابل عوامل اجتماعی و انواع معرفت که «تعیّن اجتماعی معرفت» نامیده می‌شود، عینیت خارجی یافتن معرفت از حیث اجتماعی یا تاثّر و تشخّصی است که معرفت‌های مختلف انسان از عوامل اجتماعی می‌پذیرد. این پژوهش بنیادین، با استفاده از روش اکتشافی و رویکرد توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخ به این سوال است که بر اساس دیدگاه ماکس شلر و علامه طباطبایی، تعیّن اجتماعی معرفت چگونه است؟ یافتههای پژوهش نشان می‌دهد مؤلفه‌های این رابطه متقابل شامل عمق، درجه، سطح، عامل مسلّط و موضوع است. طباطبایی بر این باور است که غیر از معارف بدیهی، حضوری، کلی نظری و برخی از معرفت‌های کلی عملی، بقیه معارف، تحت تأثیر عوامل زیستی، محیطی، غیبی و اجتماعی و فرهنگی قرار دارند که این تأثیر، اقتضایی است و به مرحله علیّت حتمی نمی‌رسد. محور اصلی این تحول‌های معرفتی را اعتباریّات به‌ویژه اعتباریّات پس از اجتماع می‌داند که کاملاً از تعیّن اجتماعی برخوردارند. یعنی کلّ اعتباریات متأثر از جامعه‌اند، هرچند اعتباریات بعد از اجتماع با شدت بیشتری تحت این تأثیر قرار دارند. ماکس شلر شکل و محتوای معرفت را مطرح کرده که محتوا را از تعیّن اجتماعی مصون می‌داند و فقط شکل معرفت را دارای تعیّن اجتماعی می‌داند. البته طباطبایی و شلر هر دو معتقدند که هیچ نوع علیّتی بین جامعه و معرفت وجود ندارد و تأثیر جامعه فقط در حد اقتضاء است. طباطبایی فقط در اعتباریات پس از اجتماع و شلر در شکل معرفت به این اقتضا قائل است. به عقیده شلر، عوامل معنوی و واقعی به طور مشترک، باعث تعیّن معرفت می‌شوند. البته فقط شکل معرفت‌های سه گانه دین، فلسفه و علم هستند که آماج تعیّن قرار می‌گیرند. بنابراین عصاره نظریه طباطبایی به بحث اعتباریات و نظریه شلر به شکل و محتوای معرفت برمی‌گردد.
کاربردی‌سازی تجربی دانش اجتماعی مسلمین
محمد یاری بیگی؛ محمد سیدغراب؛ مهدی وحیدی اصل
چکیده
اهتمام به پژوهش در حوزه مطالعات دین نه‌تنها روندی رو به کاهش را طی نکرده؛ بلکه شاهد رشد کمی و کیفی این تحقیقات به ویژه تحقیق پیرامون انواع، میزان و تغییرات دین‌داری در دهه‌های اخیر هستیم. در این میان یکی از اساسی‌ترین چالش‌ها در حوزه مطالعات دین‌داری، طراحی شاخص‌های متناسب با بسترهای فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است. هرچند در ایران ...
بیشتر
اهتمام به پژوهش در حوزه مطالعات دین نه‌تنها روندی رو به کاهش را طی نکرده؛ بلکه شاهد رشد کمی و کیفی این تحقیقات به ویژه تحقیق پیرامون انواع، میزان و تغییرات دین‌داری در دهه‌های اخیر هستیم. در این میان یکی از اساسی‌ترین چالش‌ها در حوزه مطالعات دین‌داری، طراحی شاخص‌های متناسب با بسترهای فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است. هرچند در ایران نیز در دو دهه اخیر کوشش‌های ثمربخشی در این زمینه صورت گرفته؛ اما همچنان شاخص‌های طراحی شده نتوانسته‌اند مقبولیت و کاربردی عمومی به دست آورند. از سوی دیگر دین و دین‌داری را می‌توان در سه بُعد معرفتی، گرایشی یا عاطفی و رفتاری دسته‌بندی و مطالعه کرد. در مطالعاتی که به ارائه شاخص پیرامون دین‌داری پرداخته‌اند، تلاش برای ارائه شاخص در همه ابعاد سه‌گانه، از دقت و توجه کافی به جزئیات در هر یک از این ابعاد کاسته است. بنابراین نیاز به پرداخت تفصیلی‌تر پیرامون هریک از این ابعاد در مباحث مربوط به دین‌داری احساس می‌شود. بدین جهت، هدف مقاله حاضر نیز ارائه شاخص‌هایی بومی با تأکید بر بُعد معرفتی دین‌داری است. در این پژوهش از طریق مطالعات نظری، 81 شاخص برای سنجش دین‌داری احصا شد و طی 20 مصاحبه، مورد ارزیابی و تطبیق قرار گرفت. سپس 23 شاخص مهم‌تر و پربسامدتر ذیل 6 محور تشخیص داده شد که می‌تواند به عنوان شاخصی برای سنجش دین‌داری معرفتی در جوامع آماری مختلف استفاده شود. این محورها عبارتند از: «نگرش به دین»، «انتظار از دین»، «مبانی معرفت‌شناختی»، «مبانی انسان‌شناختی»، «معنا و غایت زندگی»، «درک انسان از مبانی اخلاقی».
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
اکبر اشرفی
چکیده
نظریۀ ولایت فقیه یکی از مهمترین ارکان اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) برای رهبری جامعۀ اسلامی در عصر غیبت امام معصوم (ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل بدهد و به آن به‌عنوان اولین تجربۀ حاکمیت فقیه بر جامعه نمود عینی ببخشد. سوال اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا اندیشۀ سیاسی امام ...
بیشتر
نظریۀ ولایت فقیه یکی از مهمترین ارکان اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) برای رهبری جامعۀ اسلامی در عصر غیبت امام معصوم (ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل بدهد و به آن به‌عنوان اولین تجربۀ حاکمیت فقیه بر جامعه نمود عینی ببخشد. سوال اصلی مقالۀ حاضر این است که آیا اندیشۀ سیاسی امام خمینی از زمان انتشار کتاب کشف اسرار تا تدوین کتاب ولایت فقیه دچار تحول شده یا ثابت بوده است. برای پاسخ به این سؤال با بهرهگیری از روش مقایسه‌ای، محتوای دو کتاب امام خمینی با عنوان کشف اسرار و ولایت فقیه تحلیل و بررسی شده است. فرضیۀ پژوهش براین‌اساس است که امام خمینی نظریۀ ولایت فقیه را در هر دو کتاب مذکور مطرح کرده است و مجتهد عادل را در عصر غیبت، جانشین امام معصوم با تمام اختیارات او می‌داند. بنابراین امام خمینی در زمان‌های مختلف براساس مقتضیات زمان و مکان – که از نظر ایشان دو عنصر کلیدی در اجتهاد است – ابعاد مختلف اندیشۀ سیاسی خود را مطرح کرده است، اما چارچوب اندیشۀ سیاسی امام خمینی از ابتدای نظریه‌پردازی تا پایان عمرشان ثابت بوده است. چارچوب نظری حاکم بر اندیشۀ امام خمینی در هر دو کتاب، مبتنی‌بر دیدگاه تشیع در باب شیوۀ رفتار مؤمنان با حاکم جائر است که اصل اساسی در این مکتب، نفی همکاری با حاکم جائر است، مگر اینکه شرایط خاصی این همکاری را مجاز کند. این مبنا قادر است اندیشه و عمل سیاسی امام خمینی را در ادوار مختلف سیاسی ایشان از جمله شدت و ضعف رویکرد ایشان را نسبت‌به حکومت پهلوی تبیین کند.
ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی
مهدی حسین زاده یزدی
چکیده
آنچه را علم می‌نامیم، ساحت‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد. تفاوت میان علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی خود را در ساحت‌های مختلف علوم نشان می‌دهد. برای درک دقیق و عمیق این تفاوت‌ها باید همۀ ساحت‌های علم را بررسی کرد و تمایزها را به‌دقت نشان داد. توجه به یک یا چند ساحت علم و رهاکردن دیگر ساحت‌ها، ما را از فهم تمایزها بازمی‌دارد ...
بیشتر
آنچه را علم می‌نامیم، ساحت‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد. تفاوت میان علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی خود را در ساحت‌های مختلف علوم نشان می‌دهد. برای درک دقیق و عمیق این تفاوت‌ها باید همۀ ساحت‌های علم را بررسی کرد و تمایزها را به‌دقت نشان داد. توجه به یک یا چند ساحت علم و رهاکردن دیگر ساحت‌ها، ما را از فهم تمایزها بازمی‌دارد و راه را بر سامان و پیشرفت علمیِ متفاوت می‌بندد. در علوم گوناگون، با تأمل و از راه استقرا، دست‌کم 12 ساحت را می‌توان برشمرد: توصیف، کشف، توجیه (روش)، پذیرش فرضیه، تفهّم، تبیین، پیش‌بینی، ابژه، کاربرد، توصیه یا تجویز و مفاهیم. این نوشتار، با تمرکز بر ساحت مفهوم، به این مسئله می‌پردازد که تفاوت میان علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی در ساحت مفاهیم چیست؟ یافتههای پژوهش بیانگر این هستند که تمایز مفاهیم در علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی به تمایز در مبانی و جهان‌بینی این دو برمی‌گردد، چه‌آنکه عالَم از دریچۀ مفاهیم خود را فهم‌پذیر می‌کند. علوم مختلف عالَم خویش را از روزنۀ مفاهیم و با نظریات گوناگونی که از آن مفاهیم سامان یافته است، به تصویر می‌کشند و مقوله‌بندی می‌کنند. در علوم اجتماعی اسلامی مفاهیم برساختی نیستند از‌این‌رو بار ارزشی خاص خود را دارند و کشف معنای مفاهیم در مواجهه با علوم اجتماعی غربی جز از راه اجتهاد امکان‌پذیر نیست.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
پیمان زنگنه؛ سید حسین اطهری؛ رضا نصیری حامد؛ روح الله اسلامی
چکیده
ترسیم نسبت دین با مدرنیته در دنیای در حال تحول ناشی از امواج توفنده مدرن که با سرعت بالایی همه ارزشها و باورهای دینی را در مینوردد، از جمله وظایف نواندیشان دینی است. این جریان همواره درصدد بوده تا با بازخوانیگزارههای دینی متناسب با شرایط در حال تحول ناشی از امر مدرن، خوانشی روزآمد از دین ارائه دهد. «مهدی بازرگان» و ...
بیشتر
ترسیم نسبت دین با مدرنیته در دنیای در حال تحول ناشی از امواج توفنده مدرن که با سرعت بالایی همه ارزشها و باورهای دینی را در مینوردد، از جمله وظایف نواندیشان دینی است. این جریان همواره درصدد بوده تا با بازخوانیگزارههای دینی متناسب با شرایط در حال تحول ناشی از امر مدرن، خوانشی روزآمد از دین ارائه دهد. «مهدی بازرگان» و «علی شریعتی» دو تن از نواندیشان ایرانی‌اند که تلاش نموده‌اند جایگاه سوژه دینی در دوران جدید را بر اساس بازتفسیری از مبانی سنتی در تعامل با دوران جدید مشخص سازند. این نوشتار با بهرهگیری از دو روایت اقتدارگرا و دیالوگمحور از نسبت سوژه و اقتدار به‌عنوان چهارچوب نظری و روش تحلیل محتوایکیفی، آرای بازرگان و شریعتی را مورد بررسی و کنکاش قرار داده است. یافتههای این پژوهش حاکی از آن استکه شیوه هر یک از این دو تفاوت‌هایی با مشی دیگری داشته است؛ بازرگان با دغدغه‌مندی درخصوص ارائه تعریفی از مبانی سنتی دینیکه در سازگاری با دنیای متجدد باشد، تلاش نمود تا مجال بیشتری برای سوژه فراهم کند. در مقابل شریعتی با تأکید بر خوانشی ایدئولوژیک از تشیّع برآن بود تا سوژه را از سیطره اقتدار سنتی خارج نموده و انسانیتِ وی را حتی در عین وفاداری به آموزه‌های سنتی مورد تأکید قرار دهد.
سنت‌های فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
زینب اعلمی؛ مهدی حسین زاده؛ قاسم زائری
چکیده
بی‌حجابی یکی از مهمترین چالش‌های جامعۀ ایران به‌حساب می‌آید که علاوه بر ناسازگاری فرهنگی با ارزش‌های ایرانی-اسلامی، پیامدهایی اجتماعی، سیاسی و ملی برای جمهوری اسلامی رقم می‌زند. مطالعۀ این پدیده در بستر تاریخی به‌ویژه شناخت مراحل اولیۀ ظهور آن در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات گفتمانی ...
بیشتر
بی‌حجابی یکی از مهمترین چالش‌های جامعۀ ایران به‌حساب می‌آید که علاوه بر ناسازگاری فرهنگی با ارزش‌های ایرانی-اسلامی، پیامدهایی اجتماعی، سیاسی و ملی برای جمهوری اسلامی رقم می‌زند. مطالعۀ این پدیده در بستر تاریخی به‌ویژه شناخت مراحل اولیۀ ظهور آن در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات گفتمانی حجاب از دوران مشروطه تا انتهای پهلوی اول در بستر تنازعات گفتمانی آن است. رویکرد نظری و روشی پژوهش تحلیل گفتمان، مبتنی بر نظریۀ لاکلا و موف است. یافتههای پژوهش نشان داد اوایل مشروطه تنها گفتمان حاکم حجاب‌گرایی بود، اما گفتمان حجاب‌ستیزی، تغییر در سبک پوشش را با الگوپذیری از مد و پوشاک غربی حول چهار محور اصلی آزادی، عفاف، علم‌آموزی و بازتفسیر دین صورت‌بندی کرد که موجب تزلزل در گفتمان حجاب‌گرایان شد. بازسازی نظری گفتمان مذکور به شکلگیری خرده‌گفتمان‌های حجاب قرآنی-فقهی، ضعیفه‌پندارانه، زن‌ستایانه، سیاسی-اجتماعی و درنهایت خرده‌گفتمان حجاب قانونی انجامید. دوگانۀ خانه‌نشینی همراه با حجاب یا حضور اجتماعی با کشف حجاب، نتیجۀ حاصل از تنازعات گفتمانی شکل‌گرفته بود. درنهایت روی‌کارآمدن حکومت پهلوی قابلیت‌های دسترسی متعددی به‌ویژه از طریق دو نهاد ثبت‌احوال و مؤسسات آموزشی برای استیلای گفتمان حجاب‌ستیزی ایجاد کرد و با قانون کشف حجاب اجباری، اختلافات گفتمانی را یک‌جانبه و در عمل بی‌اثر کرد.
کاوس روحی برندق؛ کاظم قاضی زاده؛ انسیه السادات اسکاف
چکیده
اعتماد اجتماعی از جمله مفاهیمی است که در روابط و تعاملات انسانی نقشی حیاتی دارد و همچون روان‌کننده‌ای چرخ‌های پیوندهای اجتماعی را راحت‌تر به حرکت درمی‌آورد. بر این مبنا می‌توان گفت اعتماد، تسهیل‌کننده تعاملات اجتماعی است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به مفهوم اعتماد اجتماعی در منظومه فکری امام موسی صدر شکل گرفته است. در همین راستا ...
بیشتر
اعتماد اجتماعی از جمله مفاهیمی است که در روابط و تعاملات انسانی نقشی حیاتی دارد و همچون روان‌کننده‌ای چرخ‌های پیوندهای اجتماعی را راحت‌تر به حرکت درمی‌آورد. بر این مبنا می‌توان گفت اعتماد، تسهیل‌کننده تعاملات اجتماعی است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به مفهوم اعتماد اجتماعی در منظومه فکری امام موسی صدر شکل گرفته است. در همین راستا به مطالعه آثار او که دستاورد تجربه همزیستی رهبری دینی در یک جامعۀ متشکل از مذاهب و فرقههای گوناگون است پرداخته و به این نتیجه رسیده است که؛ اعتماد اجتماعی در اندیشه امام موسی صدر با مؤلفه «کرامت انسان» تولید، در نهاد «خانواده» آموخته و درونی شده و با مؤلفه‌های «اندیشه دینی»، «اخلاق» و «ولایت» در جامعه گسترش پیدا می‌کند. «عدالت» نیز با کارکرد خود جامعه را قابل اعتماد می‌کند و با پشتیبانی و تقویت دو مؤلفه «وطندوستی» و «گفتوگو» اعتماد در جامعه تثبیت می‌شود. در باور صدر با وجود اعتماد اجتماعی جامعهای ساخته خواهد شد با کرامت، والا و محکم که در آن لیاقتها و استعدادها رشد کرده و فساد و ریا نابود می‌شود.
مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی
مریم مختاری؛ مجید جبار
چکیده
میان نظریه‌های کلان و خرد جامعه‌شناسی نوعی گسست معرفتی وجود دارد. برخی از این نظریه‌ها اصالت را به ساختارهای کلانی مانند جامعه و برخی آن را به افراد و مفاهیم خرد مانند رفتار و کنش مربوط می‌دانند. برای اتصال این دو سطح مفاهیمی مانند «خود» می‌توانند کارگشا باشند. خود از مفاهیم اصلی مکتب کنش متقابل‌گرایی نمادین به‌شمار می‌آید ...
بیشتر
میان نظریه‌های کلان و خرد جامعه‌شناسی نوعی گسست معرفتی وجود دارد. برخی از این نظریه‌ها اصالت را به ساختارهای کلانی مانند جامعه و برخی آن را به افراد و مفاهیم خرد مانند رفتار و کنش مربوط می‌دانند. برای اتصال این دو سطح مفاهیمی مانند «خود» می‌توانند کارگشا باشند. خود از مفاهیم اصلی مکتب کنش متقابل‌گرایی نمادین به‌شمار می‌آید که در آرای اندیشمندان اجتماعی مسلمان مانند حسین نصر نیز مدنظر قرار گرفته است. در این پژوهش مقایسۀ این دو دسته از نظریه‌پردازان صورت گرفته و این مقوله بررسی شده است که آیا نصر با رویکردی متفاوت قادر به اتصال سطح خرد و کلان است. این پژوهش کیفی و از نوع اسنادی است و از منابع دسته اول و دسته دوم در آن استفاده شده است. با توجه به یافتههای تحقیق، این دو دسته از نظریه‌پردازان تفاوت هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی با یکدیگر دارند. کنش متقابل‌گرایان واقعیت را فراگردی اجتماعی می‌دانند که حاصل کنش متقابل افراد است، اما حسین نصر معتقد است واقعیت سلسله‌مراتبی عینی (وجود) دارد که از سطح مادی تا ذات حق (خداوند) گسترده است. همچنین سلسله‌مراتبی ذهنی (آگاهی) دارد که مراتب مختلفی از جمله درک طبیعی انسان از خود، جهان خارجی و درنهایت آگاهی به خود مطلق را شامل می‌شود. علاوه‌براین با توجه به یافتههای پژوهش به‌نظر می‌رسد نصر با رویکردی متفاوت به پیوند میان سطوح خرد و کلان پرداخته است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
علی قنبری برزیان
چکیده
عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی از دغدغه‌های بنیادین همۀ متفکران مسلمان از جمله حنفی و داوری اردکانی است و هرکدام برای چرایی و تبیین آن دلایل و عوامل متعددی را گوشزد کرده‌اند. ولی مهم‌تر از راه‌حل و چه باید کرد، درک موضوع و واقعیت جهان اسلام و پرسش درست اهمیت دارد. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. داده‌ها و اطلاعات لازم ...
بیشتر
عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی از دغدغه‌های بنیادین همۀ متفکران مسلمان از جمله حنفی و داوری اردکانی است و هرکدام برای چرایی و تبیین آن دلایل و عوامل متعددی را گوشزد کرده‌اند. ولی مهم‌تر از راه‌حل و چه باید کرد، درک موضوع و واقعیت جهان اسلام و پرسش درست اهمیت دارد. در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. داده‌ها و اطلاعات لازم از کتاب‌ها و مقالات و سایر منابع مکتوب، تألیفات حنفی و داوری اردکانی، و پژوهش‌هایی که شارحان و محققان در تبیین و تحلیل اندیشۀ داوری اردکانی و حنفی نگارش کرده‌اند، جمع‌آوری شد. در آثار داوری و حنفی، بر ضرورت شناخت غرب و کامل و دقیق مدرنیته و فرهنگ آن تأکید شده است. آنان بخش مهمی از مشکلات جوامع اسلامی را ناشی از طرح نادرست و تقلید بی‌شناخت از مبانی فرهنگی فلسفی مدرنیتۀ غربی می‌دانند. از دیدگاه آنها، این تقلید سبب شد در لحظاتی از تاریخ معاصر، حوزۀ اندیشه‌ورزی فلسفی و سیاسی در جهان اسلام، سخنگو و شعبه‌ای از فلسفه و مدرنیتۀ غربی شود. داوری و حنفی در تحلیل انحطاط از نظریۀ ترکیبی استفاده کردند و متغیرهای متعددی را دخیل دانستند، اما در نگاه هردو متفکر، عوامل درون‌ساختاری و گسست معرفتی-فلسفی در انحطاط و فرسودگی تمدن اسلامی نقش بیشتری دارند. از دید حنفی، علاوه بر استعمار و سکولاریسم درک‌نشدۀ غربی، گسست معرفتی-فلسفی، جزم‌اندیشی و خودحق‌پنداری، تقدم علوم نقلی بر علوم عقلی، حاکمیت نگرش اشراقی، ناسیونالیسم و نبود رویکرد عقلانی به قرآن، مهمترین عوامل انحطاط و عقب‌ماندگی هستند. حنفی طرح تراث را راهکار می‌داند و داوری اردکانی از نبود سیاست توسعه و فلسفۀ نقاد و شکاف نظری و عملی دانش، به‌عنوان موانع توسعه‌یافتگی یاد می‌کنند.
سنت‌های فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
محسن میری
چکیده
شبکۀ فکری اسلام لیبرال (JIL) یکی از جریان‌های روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغه‌های جهان معاصر و به‌طور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحول‌گرا از اسلام با تکیه بر ارزش‌های لیبرالیستی ارائه کند تا به‌گونه‌ای در حل مشکلات و بحران‌های اندونزی تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی ...
بیشتر
شبکۀ فکری اسلام لیبرال (JIL) یکی از جریان‌های روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغه‌های جهان معاصر و به‌طور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحول‌گرا از اسلام با تکیه بر ارزش‌های لیبرالیستی ارائه کند تا به‌گونه‌ای در حل مشکلات و بحران‌های اندونزی تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی اکتشافی-توصیفی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و کتابخانهای، تجربۀ فکری و عملی این شبکه را بررسی و تحلیل کند. این تحقیق ابتدا به زمینه‌های اجتماعی پیدایش شبکه و دغدغه‌های آن می‌پردازد. سپس دیدگاه‌ها و روش فهم شبکه از اسلام، فعالیتها و واکنشهای نسبت به آن را مورد توجه قرار می‌دهد و بیان می‌کند که اولاً دیدگاههای شبکه به‌دلیل ضعفهای نظری در روش و محتوا و نیز پیامدهای نامطلوب عملی نمیتواند مورد قبول قرار گیرد و ثانیاً اگرچه شبکه در ابتدای پیدایش خود توانست تأثیر قابلتوجهی بر فضای فکری اندونزی داشته باشد، این رشد به‌دلیل نگرش تندروانه آن نسبت به عقاید مردم مسلمان، مخالفتهای فراوان با آن و نیز پیدایش گزینههای جدید پرمخاطب، ادامه نیافت و در حال حاضر تأثیر زیادی بر جامعۀ اندونزی ندارد.
کاربردی‌سازی تجربی دانش اجتماعی مسلمین
امین خاکپور؛ محمود محمدی؛ محمد مسعود
چکیده
مدیران به عنوان بالاترین مقام دستگاه‌های اجرایی همواره در قوانین و مقررات موجود کشور مسئولیت تصمیم‌گیری نهایی هر سازمانی را برعهده دارند. بر این اساس مدیران و تصمیمات آنها نقش اساسی در هماهنگی بین‌سازمانی ایفا می‌کنند. در واقع انتخاب مدیران دارای رویکردهای مشارکت‌جویانه بر اساس شاخص‌های معاصرسازی شده زیربنای تحقق هماهنگی بین‌سازمانی ...
بیشتر
مدیران به عنوان بالاترین مقام دستگاه‌های اجرایی همواره در قوانین و مقررات موجود کشور مسئولیت تصمیم‌گیری نهایی هر سازمانی را برعهده دارند. بر این اساس مدیران و تصمیمات آنها نقش اساسی در هماهنگی بین‌سازمانی ایفا می‌کنند. در واقع انتخاب مدیران دارای رویکردهای مشارکت‌جویانه بر اساس شاخص‌های معاصرسازی شده زیربنای تحقق هماهنگی بین‌سازمانی در نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری ایران را فراهم می‌آورد. بر این اساس در این پژوهش اندیشه‌های فارابی در خصوص شروط لازم برای مدیران ارکان حکومتی، نظریه‌های معاصر غربی در خصوص ویژگی‌های مدیران و قوانین و مقررات موجود در ارتباط با شرایط و ویژگی‌های مدیران اجرایی کشور با یکدیگر مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته و در نهایت 19 شاخص معرفی شد. اگرچه قوانین و مقرراتی در خصوص صفات و ویژگی‌های مدیران وجود دارد ولی در مقام اجرا با دشورای‌ها و مصلحت‌اندیشی‌هایی روبرو هستیم. بر این اساس پیشنهاد می‌شود بانک اطلاعاتی کارکنان دستگاه‌های اجرایی که دارای حداقل 5 سال سابقه اجرایی باشند، تشکیل شده و ترتیبی اتخاذ شود که مدیران ارشد تنها مجاز به انتصاب مدیران عملیاتی از داخل این بانک باشند. همچنین پیشنهاد می‌شود شاخص «پایبندی به اجرای برنامه‌های عملیاتی دستگاه» به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی مورد توجه در انتصاب مدیران دستگاه-های اجرایی ملاک عمل قرار گیرد.
سیده سعیده غروی
چکیده
تفسیر به معنای کشف مفاد استعمالی و بیان مراد خداوند از آیات قرآن، متوقف بر اموری است که از سوی مفسران تعیین شده است. «عقل» و «ادراکات عقلی» از این موارد است که از سوی بعضی، از مهمترین منابع تفسیری بشمار می‌رود. این نوشتار که با هدف بررسی نقش عقل در فهم آیات از منظر آیه الله فاضل نگاشته شده، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی ...
بیشتر
تفسیر به معنای کشف مفاد استعمالی و بیان مراد خداوند از آیات قرآن، متوقف بر اموری است که از سوی مفسران تعیین شده است. «عقل» و «ادراکات عقلی» از این موارد است که از سوی بعضی، از مهمترین منابع تفسیری بشمار می‌رود. این نوشتار که با هدف بررسی نقش عقل در فهم آیات از منظر آیه الله فاضل نگاشته شده، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی تفسیری و فقهی ایشان در تبیین آیات الاحکام و نیز آراء فقهی و اصولی آن عالم اصولی به رشته تحریر در آمده است. حاصل این بررسی آن است که عقل و دریافت عقلی در اثبات قرآن کریم در دو عرصه بیرونی و درون متنی کاربرد دارد. اثبات اعجاز و حجیت بخشی به آن و مطابقت آن با اصول عقلی از منظر بیرونی؛ و فهم و درک محتوای آیات در نگرش درون متنی بر منبعیت عقل در مبانی تفسیری حکایت دارد. از سوی دیگر آیه الله فاضل، عقل را یکی از ارکان تفسیر می‌داند، که در کنار ظواهر آیات و بیان معصومین از اصول بنیادین علم تفسیر بشمار می‌رود. این رکن هر چند از نظر اعتبار ذاتی متاخر از دو رکن پیشگفته است، اما در مقام عمل و در جهت فهم و مفاهمه، مقدم بر آن دو می‌باشد. ایشان با وجود اعتقاد به ظواهر آیات، عدم مخالفت با قرینه عقلی را شرط صحت ظواهر می‌داند و گاه با حکم عقل، ظاهر آیات را بی اثر در فهم مراد الهی می‌خواند.
فاطمه امین رعیا جزه؛ علی مرادخانی؛ سید جواد میری؛ سید حسین سجادی
چکیده
ابن‌خلدون در مقدمه علم عمران را بنیاد نهاد و بدین سبب اغلب به عنوان بنیان‌گذار یا دست‌کم پیشگام جامعه‌شناسی شناخته شده است؛ اما جامعه‌شناسی وی بسط نیافته و از او به عنوان نظریه‌پرداز غفلت شده است. فرید العطاس تداوم اروپامحوری در علوم‌اجتماعی را مانع توجه به منابع غیر اروپایی نظریه‌ها و مفاهیم دانسته؛ به‌طوری که تفکر ابن‌خلدون ...
بیشتر
ابن‌خلدون در مقدمه علم عمران را بنیاد نهاد و بدین سبب اغلب به عنوان بنیان‌گذار یا دست‌کم پیشگام جامعه‌شناسی شناخته شده است؛ اما جامعه‌شناسی وی بسط نیافته و از او به عنوان نظریه‌پرداز غفلت شده است. فرید العطاس تداوم اروپامحوری در علوم‌اجتماعی را مانع توجه به منابع غیر اروپایی نظریه‌ها و مفاهیم دانسته؛ به‌طوری که تفکر ابن‌خلدون را در حاشیۀ علوم‌اجتماعی مدرن قرار داده است. طرح اسلامی کردن دانش به عنوان واکنشی به اروپامحوری در جهان اسلام مطرح شد. فرید العطاس این طرح را در بسط جامعه‌شناسی ابن‌خلدون به عنوان نمونه‌ای برای جامعه‌شناسی دگرواره ناموفق دانسته است. هدف این پژوهش بررسی دیدگاه انتقادی فرید العطاس درباب علوم‌اجتماعی اروپامحور و نقش آن به‌مثابۀ مانع برای بسط جامعه‌شناسی ابن‌خلدون است. روش این پژوهش اسنادی است و با مراجعه به آثار فرید العطاس به شیوۀ توصیفی _ تحلیلی این پرسش‌ها بررسی شد: فرید العطاس چگونه اروپامحوری را به‌مثابۀ مانعی برای بروز نظریۀ اجتماعی ابن‌خلدون مطرح می‌کند؟ چرا فرید العطاس طرح اسلامی کردن دانش را در بسط جامعه‌شناسی ابن‌خلدون ناموفق می‌داند؟ و اینکه فرید العطاس فراهم آوردن چه شرایطی را برای بسط جامعه‌شناسی ابن‌خلدون لازم می‌داند؟ بنابر یافتههای پژوهش فرید العطاس هم مخالف علوم‌اجتماعی اروپامحور است و هم خصم آن یعنی طرح اسلامی کردن دانش را مکفی نداسته است؛ لذا جامعه‌شناسی ابن‌خلدون در جریان اصلی جامعه‌شناسی و نیز در علوم‌اجتماعی اسلامی توفیقی نیافته است. بدین روی فرید العطاس پیشنهاداتی برای ورود ابن‌خلدون به جریان اصلی جامعه‌شناسی و بسط جامعه‌شناسی نو _ ابن‌خلدونی ارائه داده است.
نیره قوی
چکیده
ویژگی اسلامی بودن انقلاب کبیراسلامی ایران که حکایت از فرامرزی بودن باور های دینی است ، بازتاب وآثار برون مرزی خود را در در جهان وکشورهای مسلمان در منطقه غرب آسیا در لایه های مختلف داشته است که ؛ نمونه بارز آن پیشرانی در حمایت از فلسطین با هدف احیاء هویت کشور فلسطین تحت حاکمیت مردم این سرزمین بوده است . این نوشتارعهده دار بررسی وتحلیل ...
بیشتر
ویژگی اسلامی بودن انقلاب کبیراسلامی ایران که حکایت از فرامرزی بودن باور های دینی است ، بازتاب وآثار برون مرزی خود را در در جهان وکشورهای مسلمان در منطقه غرب آسیا در لایه های مختلف داشته است که ؛ نمونه بارز آن پیشرانی در حمایت از فلسطین با هدف احیاء هویت کشور فلسطین تحت حاکمیت مردم این سرزمین بوده است . این نوشتارعهده دار بررسی وتحلیل موضوع " پیشرانی نظام اسلامی در راستای تحقق رهایی فلسطین از یوغ صهیونیسم در هندسه نوین جهانی با محوریت اندیشه رهبران انقلاب اسلامی ) می باشد .هدف در این مقاله ، تبیین و تحلیل عملکرد (ا قدامات و برنامه ها ) یی که مبتنی بر اندیشه رهبران انقلاب اسلامی ایران و نشانگر پیشرانی در حمایت و تحقق آرمان مقاومت و حاکمیت مردم فلسطین می باشد .نتایج تحقیق با عنایت به مبانی و ماهیت اسلام در مقابله با دشمن( قاعده نفی سبیل ) و لزوم حمایت از مظلوم حاکی از، اهمیت محوری و ضرورت هر چه بیشتر ایجاد همگرایی بین مسلمانان با توجه به ظرفیتها ی چند گانه معنوی ، مادی ، جغرافیایی و ظرفیت های دفاعی و مقاومتی در راستای حمایت از فلسطین در مقابله با نظام سلطه است که تاکنون نظام اسلامی ایران پیشرانی در این مهم بوده و زمینه ساز مقاومت واستمرار آن موجب رهایی و باز پس گیری فلسطین و نابودی غاصبان آن در هندسه نوین جهانی با افول قدرتهای امریکا و اسرائیل بشمار می آید. . که با روش کیفی و تکنیک توصیفی –تحلیلی بیان شده است
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مهدی شامحمدی بنی
چکیده
تضادهای اجتماعی همواره یکی از عمده‌ترین و مهمترین معضلات زندگی جمعی انسانها و مانعی بر سر راه تعالی آنها بوده است. لذا حل و فصل آنها همواره مورد توجه ویژۀ ادیان الهی قرار گرفته است. بنیانی‌ترین لازمه حل تضادهای اجتماعی نیز، شناخت گونه‌ها و عوامل اصلی آنها است. علامه طباطبایی (ره) به عنوان یک فیلسوف متأله و نظریه‌پرداز اجتماعی مبتحر، ...
بیشتر
تضادهای اجتماعی همواره یکی از عمده‌ترین و مهمترین معضلات زندگی جمعی انسانها و مانعی بر سر راه تعالی آنها بوده است. لذا حل و فصل آنها همواره مورد توجه ویژۀ ادیان الهی قرار گرفته است. بنیانی‌ترین لازمه حل تضادهای اجتماعی نیز، شناخت گونه‌ها و عوامل اصلی آنها است. علامه طباطبایی (ره) به عنوان یک فیلسوف متأله و نظریه‌پرداز اجتماعی مبتحر، به خوبی از عهده این مهم برآمده است. هدف پژوهش حاضر، پاسخ به دو پرسش است که از دیدگاه علامه طباطبایی (ره) تضادهای اجتماعی چندگونه است؟ و عوامل و زمینه‌های اصلی رخ‌داد آن چیست؟ در پاسخ به این دو سوال، با روش مطالعه کیفی از نوع توصیفی-تحلیلی آیات مرتبط با موضوع مبتنی بر تفسیر المیزان مورد بررسی قرار گرفته است. از نگاه علامه طباطبایی (ره) تضادهای اجتماعی به دو نوع کلی طبیعی و دینی تقسیم می‌شود. ایشان وقوع تضادهای اجتماعی را امری حتمی و گریزناپذیر می‌دانند. چراکه مسئله مدنیت و رکن اصلی آن یعنی عدالت اجتماعی چیزی است که انسان آنها را بر اساس اضطرار پذیرفته است نه به مقتضای طبع اولی خود. این اضطرار معلول چند امر است: وجود ویژگی فطری استخدامگری در انسان، کیفیت خلقت او و نیازهای گسترده‌اش. حال اختلاف طبایع انسانها نیز باید بر این تشکیل اضطراری اجتماع افزوده گردد. این دو علت عمده موجب رخ‌داد تضاد طبیعی در میان انسانها شده است. در نتیجه شرایع الهی برای رفع این نوع تضاد ظهور پیدا کردند. اما وجود حسادت و طغیان در میان عالمان و حاملان دین، نوع تضاد دینی را بر تضاد قبلی مضاعف نموده است.
