نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مهدی حسین زاده یزدی

دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

آنچه را علم می‌نامیم، ساحت‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد. تفاوت میان علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی خود را در ساحت‌های مختلف علوم نشان می‌دهد. برای درک دقیق و عمیق این تفاوت‌ها باید همۀ ساحت‌های علم را بررسی کرد و تمایزها را به‌دقت نشان داد. توجه به یک یا چند ساحت علم و رهاکردن دیگر ساحت‌ها، ما را از فهم تمایزها بازمی‌دارد و راه را بر سامان و پیشرفت علمیِ متفاوت می‌بندد. در علوم گوناگون، با تأمل و از راه استقرا، دست‌کم 12 ساحت را می‌توان برشمرد: توصیف، کشف، توجیه (روش)، پذیرش فرضیه، تفهّم، تبیین، پیش‌بینی، ابژه، کاربرد، توصیه یا تجویز و مفاهیم. این نوشتار، با تمرکز بر ساحت مفهوم، به این مسئله می‌پردازد که تفاوت میان علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی در ساحت مفاهیم چیست؟ یافته‌های پژوهش بیانگر این هستند که تمایز مفاهیم در علوم اجتماعی اسلامی و علوم اجتماعی غربی به تمایز در مبانی و جهان‌بینی این دو برمی‌گردد، چه‌آنکه عالَم از دریچۀ مفاهیم خود را فهم‌پذیر می‌کند. علوم مختلف عالَم خویش را از روزنۀ مفاهیم و با نظریات گوناگونی که از آن مفاهیم سامان یافته است، به تصویر می‌کشند و مقوله‌بندی می‌کنند. در علوم اجتماعی اسلامی مفاهیم برساختی نیستند از‌این‌رو بار ارزشی خاص خود را دارند و کشف معنای مفاهیم در مواجهه با علوم اجتماعی غربی جز از راه اجتهاد امکان‌پذیر نیست.

کلیدواژه‌ها

• اجتهاد
• ساحت‌های علم
• علوم اجتماعی اسلامی
• علوم اجتماعی غربی
• مفاهیم

موضوعات

• ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی

عنوان مقاله [English]

A Different Reviewing of Islamic Social Sciences: The Field of Concepts

نویسنده [English]

• Mahdi Hosseinzadeh Yazdi

Associate Professor, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

What we call science encompasses various contexts. The distinction between Islamic and Western social sciences shows itself in various contexts of science. To fully comprehend these differences, it is essential to systematically examine all scientific contexts, as neglecting any area can hinder the recognition of these distinctions and obstruct alternative frameworks for scientific development. In the realm of social sciences, at least 12 contexts can be identified through reflection and induction: description, discovery, justification (methodology), hypothesis acceptance, understanding, explanation, prediction, object of study, application, normativity, and concepts. This article focuses specifically on the conceptual context to explore the differences between Islamic and Western social sciences in this domain. The findings suggest that the divergence in conceptual approaches stems from foundational differences in worldview. Concepts serve as lenses through which the world is understood, and each scientific tradition organizes its theories and representations of reality based on these conceptual frameworks. In Islamic social sciences, concepts are not reconstructed; rather, they are imbued with intrinsic value rooted in Islamic Thought. Understanding these concepts in contrast to their Western counterparts necessitates Ijtihad (independent reasoning), as the process involves uncovering meanings that align with Islamic principles.

کلیدواژه‌ها [English]

• Concepts
• Fields of science
• Ijtihad
• Islamic social sciences
• Western social sciences