شهناز صداقت زادگان
چکیده
سؤال اصلی تحقیق نقش اجتماعی فلسفه از نگاه دو متفکر مسلمان است. نقش اجتماعی فلسفه، کارکرد فلسفه با توجه به پایگاه آن در گروه معارف و علوم است که تعیینکنندۀ اعمال با توجه به پایگاه در گروه و تعیینکنندۀ حقوق و مزایایی است که تابع هنجارها اجرا میشود کوئن ، 1391: 99؛O’Donnel، 1997: 4 ؛Ritzer, 1988: 211;، ؛ ;Harlambos et.al, 2000: 6). براساس چارچوب نظری، نقش ...
بیشتر
سؤال اصلی تحقیق نقش اجتماعی فلسفه از نگاه دو متفکر مسلمان است. نقش اجتماعی فلسفه، کارکرد فلسفه با توجه به پایگاه آن در گروه معارف و علوم است که تعیینکنندۀ اعمال با توجه به پایگاه در گروه و تعیینکنندۀ حقوق و مزایایی است که تابع هنجارها اجرا میشود کوئن ، 1391: 99؛O’Donnel، 1997: 4 ؛Ritzer, 1988: 211;، ؛ ;Harlambos et.al, 2000: 6). براساس چارچوب نظری، نقش اجتماعی فلسفه در چهار بخش پایگاه فلسفه، انتظارات از فلسفه، حق فلسفه و هنجارهای مورد نیاز فلسفه تفکیک شد. مهمترین آثار اجتماعی ابونصر فارابی و جمالالدین اسدآبادی با روش اسنادی و کتابخانهای و فن تحلیل محتوا مرور شد.نتیجۀ مطالعه نشان میدهد نقش اجتماعی اصلی فلسفه نزد دو اندیشمندترسیم راه سعادت و اعتدال در مقابل فرد و جامعه است. بنابراینصرفاًفلسفه معرفتی نظری نیست بلکه کاربردی است. مسئول اصلی کاربرد آن نزد فارابی، رئیس اول، با تأکید بر شیوههای عقلی است ونزد اسدآبادی دانشمندان، پیشوایان و فیلسوفان با تأکید بر شیوههای عقلی و(حتی معرفت تخیلی از نوع شعر) ملهم از قرآن است. دغدغۀ فلسفۀ فارابی نفاق وتفرقه بین مسلمانان است. بنابراین از معرفتهای تفرقهانگیز تخیلی، به معرفت کارساز و وحدتآفرین فلسفه و شیوههای عقلی پناه میبرد. دغدغۀفلسفۀاسدآبادی عقب ماندگی و فقر مسلمانان است و بنابراین به نقش کارساز معرفتی و اعتدالی فلسفه در یافتن نقطۀ اعتدال قوای دهگانه انسانی پناه میبرد که موجب سعادت فرد و جامعه است. فارابی از سوق یافتن فلسفه به سمت تخیل تفرقهانگیز میهراسد و اسدآبادی تخیل شعر را در خدمت تقویت فلسفه مینگرد. اسدآبادی از سوق یافتن فلسفه به سمت تقلید و خرافات و انتزاع صرف میهراسد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمد مهدی حسینمردی؛ سیده لطیفه حسینی؛ زینب عصمتی
چکیده
با اینکه نظریهپردازان غربی، اصل تعیین سرنوشت را خوانشی از نظامهای مبتنی بر اندیشههای لیبرال دموکراسی و پیشفرضی برای حقوق و آزادیهای فردی تلقی میکنند، این اصل در سویۀ فکری علامه نایینی و علامه جعفری از وضع متفاوت تأسیسی برخوردار است. سنت فکری آنها متأثر از گزارههای موضوعی فقه شیعی مبتنی بر اندیشههای درونفهم دینی است. ...
بیشتر
با اینکه نظریهپردازان غربی، اصل تعیین سرنوشت را خوانشی از نظامهای مبتنی بر اندیشههای لیبرال دموکراسی و پیشفرضی برای حقوق و آزادیهای فردی تلقی میکنند، این اصل در سویۀ فکری علامه نایینی و علامه جعفری از وضع متفاوت تأسیسی برخوردار است. سنت فکری آنها متأثر از گزارههای موضوعی فقه شیعی مبتنی بر اندیشههای درونفهم دینی است. از اینرو، چنین سازوکاری هم در مبنا و هم در صورت، با نظریات سیاسی در غرب به طریق بنیادینی و موضوعی با تضاد مواجه است و ظرفیتهای گفتمانی خاص خود را دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی حق تعیین سرنوشت مردم در پرتو حقوق اساسی و با رویکرد اجتهادی از منابع موضوعی و با درک فقاهتی و تتبع از تاریخ سیاسی اسلام در میان شیعیان است. سیرِ پژوهشی این مقاله کیفی و توصیفی-تحلیلی و با توجه به موضوع و ماهیت با پشتوانۀ اسناد، شیوۀ آن کتابخانهای است. نتایج نشان میدهد علامه جعفری بهلحاظ مبناشناسی، حاکمیت الهی را هستۀ اصلی مردمسالاری و از حیث صورت آن را از شقوق بااهمیت حیات معقول انسانی میداند. حال آنکه فصل تعیینکننده و بالفعل آن به اعتقاد نایینی، حق انتخاب و دادن فرصت برای عموم یا جمهور مردم در تأیید مشروعیت حاکمیت است.
مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی
رحمت الله محمودی؛ ابوالفضل سلمانی گواری؛ غلامرضا جمشیدیها
چکیده
ابنخلدون و هگل به عنوان پایهگذاران «فلسفهی تاریخ» در عالم اسلام و غرب به شمار میروند، لذا موضوع این پژوهش، توصیفی است در راستای بررسی نحوهی مواجهه دو اندیشمند، از دو سنت مختلف، با مفهوم فلسفه تاریخ. در این تحقیق با روش مقایسهای ابتدا ضمن تمرکز بر بنیادهای نظری ابنخلدون در کتاب «مقدمه» که زمینهای نظری برای ...
بیشتر
ابنخلدون و هگل به عنوان پایهگذاران «فلسفهی تاریخ» در عالم اسلام و غرب به شمار میروند، لذا موضوع این پژوهش، توصیفی است در راستای بررسی نحوهی مواجهه دو اندیشمند، از دو سنت مختلف، با مفهوم فلسفه تاریخ. در این تحقیق با روش مقایسهای ابتدا ضمن تمرکز بر بنیادهای نظری ابنخلدون در کتاب «مقدمه» که زمینهای نظری برای تامل در باب فلسفه تاریخ فراهم آورده است را بررسی خواهیم نمود، سپس اندیشه هگل، نحوهی ورود، تبیین و نهایتاً چگونگی شکلگیری فلسفه تاریخ در اندیشهی او مورد بحث قرار میگیرد. از این روی، سعی بر کشف ذات دو جانب اندیشه، جدای از اینکه مسیر گفتگوی طرفینی را فراهم میآورد، مقایسه را نیز میسر میسازد؛ رهیافتیکه به روش مقایسهی پدیدراشناسانه معروف است. ماحصل این مقایسه، با عنایت بر تمایزهای دو اندیشمند، نتایج مشترکی است در باب تاریخ و امر تاریخی، سیاسی و اجتماعی، نگاهی که حکایت از جبر محتوم و ضرورت اجتنابناپذیر در حرکت تاریخ مینماید.
محمد حسین جمشیدی
چکیده
تواناترین جایگاه تحقق عدالت بهعنوان آرمان والای انسان بر روی زمین، سیاست و نظام سیاسی است. اهمیت این موضوع تا حدی است که تحقق عدالت در ابعاد گوناگون، در سایه سیاست عدل و توسط حکمرانان آن میسر میگردد. در میان متفکران مسلمان، علامه شهید صدر با نبوغ، موشکافی و اشراف بر بسیاری از نظریههای جدید، به ارتباط عمیق عدالت با سیاست بهویژه ...
بیشتر
تواناترین جایگاه تحقق عدالت بهعنوان آرمان والای انسان بر روی زمین، سیاست و نظام سیاسی است. اهمیت این موضوع تا حدی است که تحقق عدالت در ابعاد گوناگون، در سایه سیاست عدل و توسط حکمرانان آن میسر میگردد. در میان متفکران مسلمان، علامه شهید صدر با نبوغ، موشکافی و اشراف بر بسیاری از نظریههای جدید، به ارتباط عمیق عدالت با سیاست بهویژه در بعد تحقق معتقد است و بررسی نظریه وی میتواند روشنگر راه برای تحقق عدالت در جامعه باشد. از این رو، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که شهید صدر چه رابطهای را میان عدالت و سیاست و نظام سیاسی ترسیم کرده است؟ در این بررسی، با روش منطق درونی برای کشف و تبیین رابطه مذکور در دیدگاه وی با اتکاء بر توحید و فطرت انسانی تلاش شده است. به اعتقاد صدر، مهمترین بعد جانشینی انسان در زمین، سیاست یا مسئولیت سرنوشت جمعی خویش است که در سایه آن، تحقق و استمرار عدالت معنا مییابد. عدالت توسط نظام سیاسی حقیقی و از طریق اصولی مانند قانون عادلانه، اجرا، نظارت، مشارکت عمومی، تکافل عمومی، ضمان اجتماعی و توازن اجتماعی تحقق مییابد.
احمد جهانی نسب
چکیده
همبستگی اجتماعی به عنوان مهمترین بخش یک پیوستگی جامعه، جایگاه ویژه و حائز اهمیتی داشته و علاوه بر کارکردهای ذاتی آن در اداره و انتظامبخشی امور اجتماع، وجود آن برای حفظ و ثبات نظام سیاسی- اجتماعی ضروری است. از اینرو، مقاله حاضر در صدد است تا به بررسی و شناخت عوامل شکلدهنده آن در آراء و اندیشههای ابن خلدون به عنوان فیلسوف اجتماعی ...
بیشتر
همبستگی اجتماعی به عنوان مهمترین بخش یک پیوستگی جامعه، جایگاه ویژه و حائز اهمیتی داشته و علاوه بر کارکردهای ذاتی آن در اداره و انتظامبخشی امور اجتماع، وجود آن برای حفظ و ثبات نظام سیاسی- اجتماعی ضروری است. از اینرو، مقاله حاضر در صدد است تا به بررسی و شناخت عوامل شکلدهنده آن در آراء و اندیشههای ابن خلدون به عنوان فیلسوف اجتماعی مسلمان و امیل دورکیم نظریهپرداز همبستگی اجتماعی بپردازد. لذا تلاش شده تا مسئله پژوهش در چارچوب رویکرد کارکردگرایی با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی و شیوه جمعآوری دادهها بصورت کتابخانهای مورد بررسی قرار گیرد. با این فرضیه که « عصبیت » در اندیشه ابن خلدون و « روابط متقابل بین افراد در قالب تقسیم کار اجتماعی » در اندیشه دورکیم، اصلیترین عامل همبستگی اجتماعی میباشد. همچنین نقطه آغازین هر یک از این دو اندیشمند، میزان تعامل و تأثیر و تأثر متقابل اعضاء در روابط و مناسبات اجتماعی بوده که بر حسب تکوین و تداوم نظام سیاسی و اجتماعی، دوری(چرخشی) بودن نظریه ابن خلدون و خطی بودن نظریه دورکیم را سبب میشود. شهرت ابن خلدون به عنوان مهمترین متفکر اجتماعی جهان اسلام، بیش از هر چیز مرهون مفهوم عصبیت و جایگاه آن در دگرگونیهای اجتماعی است که مراحل پنجگانه از تولد تا زوال را شامل میشود. از اینرو، به نظر میرسد نظریه اجتماعی ابن خلدون از حیث دگرگونی اجتماعی و تأثیر آن بر تکوین و تداوم نظام سیاسی، از سنخ نظریه دورانی و کشمکش و نظریه اجتماعی دورکیم نیز از نوع نظریه تکخطی و تکاملی است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
مرتصی بحرانی
چکیده
تحلیل فلسفی اندیشههای فارابی نشان میدهد که مباحث او در خصوص نسبت انسان فاضل و مدینه فاضله نهایتاً راه به دو سر طیف بیوطنی (انزوا) و جهانوطنگرایی (آوارگی) میبرد: از یک سو انسان فاضل در مدینه محقق میشود و از سوی دیگر مدینه غیرفاضله، امکان فضلیتمندی انسان را منتفی میکند و انسان فاضل به بیرون از مدینه سوق داده میشود. از ...
بیشتر
تحلیل فلسفی اندیشههای فارابی نشان میدهد که مباحث او در خصوص نسبت انسان فاضل و مدینه فاضله نهایتاً راه به دو سر طیف بیوطنی (انزوا) و جهانوطنگرایی (آوارگی) میبرد: از یک سو انسان فاضل در مدینه محقق میشود و از سوی دیگر مدینه غیرفاضله، امکان فضلیتمندی انسان را منتفی میکند و انسان فاضل به بیرون از مدینه سوق داده میشود. از این نظر مدینه امری ممتنع است چون سازندگان مدینه یعنی انسانهای فاضل یارای ساخت مدینه خود را ندارند. از سوی دیگر، او ذیل بررسی انواع مدینههای غیرفاضله به ضرورت مدینه میپردازد. او در بحث از معموره فاضله گذر از مدینهگرایی به جهانوطنگرایی را تجویز میکند. معموره، اجتماع بزرگ همه جماعتهای بشری در سراسر زمین است که با ریاست واحد، بر اساس اعمال فضیلتمندانه هدایت میشود. گویی معموره فقط میتواند در قالب فاضله تصور شود که آن نیز در حد یک آرمان باقی میماند. در میانه بحث از مدینههای غیرفاضله از یک سو و مدینه و معموره فاضله از سوی دیگر، و با نظر به عدم تحقق عینی مدینه و معموره فاضله، او به نفی مدینه و اثبات کرانههای مدینه نظر میدهد؛ در اینجا به جای مدینه فاضله، فرد فاضل مد نظر قرار میگیرد. با این حال، او همچنان در بحث از مدینههای غیرفاضله، زندگی در اجتماع مدنی را به رسمیت میشناسد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حامد حاجی حیدری
چکیده
اغلب فمینیستهای ایرانی، به رسم فمینیسم نارسای لیبرال، بر برهنگی مبتذلی اصرار میورزند، که در این موقعیت فرهنگی، زنان را برای بازیچگی مناسبتر جلوه میدهد، و عملاً آنها را از حیطههای مولد عمومی باز میدارد. فراتر از فمینیسم لیبرال، طیفی از فمینیستهای سوسیالیست تا لیبرال، مساواتطلب تا تمایزخواه، دینی تا سکولار، و رادیکال ...
بیشتر
اغلب فمینیستهای ایرانی، به رسم فمینیسم نارسای لیبرال، بر برهنگی مبتذلی اصرار میورزند، که در این موقعیت فرهنگی، زنان را برای بازیچگی مناسبتر جلوه میدهد، و عملاً آنها را از حیطههای مولد عمومی باز میدارد. فراتر از فمینیسم لیبرال، طیفی از فمینیستهای سوسیالیست تا لیبرال، مساواتطلب تا تمایزخواه، دینی تا سکولار، و رادیکال تا معتدل وجود دارند. نکته این است: «ما با فمینیسم مواجه نیستیم، با فمینیسمها مواجهیم». امروزه، پرداختن به مسائل زنان، ورود گسترده ایشان به صحنه زندگی اجتماعی که در هر حال روی داده است و امری واقع به شمار میرود، فوریت ویژهای یافته است. واقع آن است که یکی از موانع اصلی دستیابی جنبش زنان به حداقل خواستههای بدیهی خود در طول سیصد سال مبارزه، بر میگردد به آن که التزام به علم و جدایی از ایمان، منبع اصلی مسؤولیتپذیری اخلاقی را خشکانده است، و متألهان فمینیست، در اقدامی که برای ما میتواند بسیار آموزنده باشد، با تشبث به مسیحیت در پی احیای مسؤولیتپذیری در سایه ایمان هستند. این مقاله، ملهم یک چشمانداز زیملی به روش تحقیق در علوم اجتماعی، در پی ارائه تیپهای الهامبخش برای ساخت و ساز و آینده نظریه فمینیستی است که نهایتاً هشت تیپ را پیش نهاده و در موضوع مسأله اجتماعی اخیر «اسیدپاشی عاشقانه» در ایران، ثمربخشی این تیپسازی را آزموده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
جهانبخش ثواقب؛ پروین رستمی
چکیده
اندیشهی اجتماعی هر دورهای متأثر از شرایط جامعهای است که بهبحث در مسائل اجتماعی و نهادهای اجتماعی میپردازد. در دورهی قاجار نیز، عوامل سیاسی و مذهبی گوناگونی باعث حضور و نفوذ علمای شیعی در جامعه و حکومت شد که ناگزیر بهطرح مباحثی در زمینهی سیاست و اجتماع پرداختهاند. از جملهی این عالمان، سیدجعفر دارابی کشفی از علما و فقهای ...
بیشتر
اندیشهی اجتماعی هر دورهای متأثر از شرایط جامعهای است که بهبحث در مسائل اجتماعی و نهادهای اجتماعی میپردازد. در دورهی قاجار نیز، عوامل سیاسی و مذهبی گوناگونی باعث حضور و نفوذ علمای شیعی در جامعه و حکومت شد که ناگزیر بهطرح مباحثی در زمینهی سیاست و اجتماع پرداختهاند. از جملهی این عالمان، سیدجعفر دارابی کشفی از علما و فقهای اصولی شیعه بود که بهمقولهی اندیشهی اجتماعی که میبایست حاکم بر جامعهی عصر قاجار باشد از دیدگاه دین اسلام، پرداختهاست. وی در کتابهای تحفهالملوک و میزانالملوک بهاندیشهی اجتماعی و توصیف جامعه میپردازد و برای اینکه جامعهای مطلوب را ترسیم نماید که حاکم قادر باشد بر جامعه حکومت نماید، زندگی فردی و امور خانوادگی و اجتماعی را تشریح میکند. هدف پژوهش حاضر بررسی اندیشهی اجتماعی کشفی براساس تحلیل محتوای دو اثر مذکور است. یافتهی پژوهش نشان میدهد که کشفی قصد داشته بهترسیم زندگی فردی و اجتماعی با تعلیم اخلاقی و دین بپردازد و عقل و عدالت را پایهی جامعه قرار میدهد. وی در نهایت بهدنبال دستیابیبه مدینهی فاضله است و در این راستا بهمقوله ارتباط میان افراد در جامعه و چگونگی زندگی اجتماعی و رابطهی حکومت و جامعه و بسیاری از خصائل و فضایل انسان که از طریق آن میتواند بهسعادت دنیوی و اخروی دست یابد بهصورت مشروح و مفصل پرداخته است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حمزه صمدی میارکلائی؛ حسین صمدی میارکلائی
چکیده
چکیده آشفتگیها، پیچیدگیها، تنوع، پویاییها، عدم قطعیتها و تغییرات سریع و فزایندۀ ملّی و بینالمللی در فناوریها، بازارها و کیفیتهای زندگیِ دنیای امروز، سازمانها را وادار میسازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیمگیریهایشان داشته باشند. رهبرانی که حسابشده و با وسواسی خاص، تصمیمهای ...
بیشتر
چکیده آشفتگیها، پیچیدگیها، تنوع، پویاییها، عدم قطعیتها و تغییرات سریع و فزایندۀ ملّی و بینالمللی در فناوریها، بازارها و کیفیتهای زندگیِ دنیای امروز، سازمانها را وادار میسازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیمگیریهایشان داشته باشند. رهبرانی که حسابشده و با وسواسی خاص، تصمیمهای درست را اتخاذ کنند و رفتارهای مناسب و درستی را برای هدایت و رهبری پیروان بهکار گیرند. بنابراین، سازمانهای عصر حاضر باید در جستجوی رهبرانی باشند که به صورت «خردمندانه و حکیمانه» به هدایت و رهبری میپردازند. این مقاله، با دیدی متفاوت، به ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی میپردازد. گزارۀ اصلی این مقاله عبارت است از «ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی». این نظریه ترکیبی از رویکردهای عقلائی، مذهبی، اخلاقی و ارزشی به رهبری است و عرصۀ گستردهای را برای بررسی، مطالعه و پژوهش در رهبری و توسعۀ آن فراهم میآورد. این نظریه، با تأکید بر حکمت رهبر، علاوهبر پرداختن به رفتار و ویژگیهای شخصیتی رهبر، زمینۀ مطالعۀ ماهیت و وجود رهبری را نیز ممکن میسازد
حامد اکبری
چکیده
ابوریحان بیرونی دانشمند و فیلسوف مسلمان ایرانی از مهم ترین و تأثیرگذارترین چهره های علمی جهان اسلام در قرن چهارم هجری به شمار می آید. هدف ما در این مقاله بررسی نظر بیرونی پیرامون عدالت است. بنابراین به دنبال پاسخگویی به سه سوال در این مقاله هستیم که عبارتند از: برداشت بیرونی نسبت به عدالت، چگونگی تشخیص عدالت و در نهایت، تبیین سازوکار ...
بیشتر
ابوریحان بیرونی دانشمند و فیلسوف مسلمان ایرانی از مهم ترین و تأثیرگذارترین چهره های علمی جهان اسلام در قرن چهارم هجری به شمار می آید. هدف ما در این مقاله بررسی نظر بیرونی پیرامون عدالت است. بنابراین به دنبال پاسخگویی به سه سوال در این مقاله هستیم که عبارتند از: برداشت بیرونی نسبت به عدالت، چگونگی تشخیص عدالت و در نهایت، تبیین سازوکار نهادینه شدن عدالت در جامعه. برای این منظور سه کتاب بیرونی یعنی "تحقیق ماللهند"، "الآثارالباقیه عن القرون الخالیه" و "الجماهر فی الجواهر" را مورد بررسی قرار می دهیم. پس از بررسی های به عمل آمده معلوم شد که بیرونی عدالت را بیشتر مترادف با تناسب میداند. بیرونی برای تشخیص عدالت، توجه به ارزشهای فرهنگی و اجتماعی هر جامعه را ضروری میداند. بیرونی همچنین معتقد است که عدالت همواره در معرض خطر و نابودی در جامعه است و لذا یک حاکم عادل باید همواره از آن پشتیبانی و حمایت کند تا در جامعه نهادینه شده و تثبیت شود.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
معصومه شفعتی؛ محبوبه بابایی
چکیده
در این مقاله سعی شد، با رویکرد ابن خلدون، موانع توسعه در دوران پهلوی دوم مورد تبیین قرار گیرد. از نگاه ابن خلدون، عواملی ازجمله مردم، مقامات سیاسی، باورها، ثروت یا ذخیره منابع، توسعه و عدالت به گونه ای گردشی و مستقل به یکدیگر پیوند دارند، هریک دیگری را تحت تاثیر قرار می دهد و زمینه را برای تحول مثبت یا منفی فراهم می آورد. با توجه به این ...
بیشتر
در این مقاله سعی شد، با رویکرد ابن خلدون، موانع توسعه در دوران پهلوی دوم مورد تبیین قرار گیرد. از نگاه ابن خلدون، عواملی ازجمله مردم، مقامات سیاسی، باورها، ثروت یا ذخیره منابع، توسعه و عدالت به گونه ای گردشی و مستقل به یکدیگر پیوند دارند، هریک دیگری را تحت تاثیر قرار می دهد و زمینه را برای تحول مثبت یا منفی فراهم می آورد. با توجه به این که در دوران پهلوی دوم برخی از مولفه ها مثل ثروت که عبارت بود از پول نفت و کمک های خارجی به عنوان عناصر سازنده، قابلیت تاثیرگذاری مثبتی بر توسعه را دارا بود، اما، این عوامل باعث وابستگی بیشتر عناصر رسمی به دولت شد و آنها به جای تاثیر گذار بودند، تابع نظام سیاسی شدند و گروه های غیر رسمی وظایف آنها را انجام می دادند و مهم ترین اثرات سلطه گروه های غیر رسمی، به وجود آمدن زمینه بی اعتنایی به نظم و قانون است. که زمینه برای دوری از تحول مثبت فراهم می شود. و از سوی دیگر بهبود وضعیت پولی، زمینه را برای مستبد شدن محمدرضاشاه در اواخر دوران حکومت او فراهم آورد . این در حالی است که، دولت خوب ازنظر ابن خلدون نه به صورت یک دولت مداخله گر و نه یک دولت دیکتاتوری تصور می شود. پس تاثیری که متغیرهای پیشتاز در توسعه در دیگر متغیرها داشته اند، تاثیر منفی بوده است، نه تأثیر گردشی در راستای توسعه.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
یحیی بوذری نژاد؛ قاسم خسروی
چکیده
اهمیت جایگاه علم در فرهنگ اسلامی و توسعه و رشد انواع مختلف علوم در این حوزه تمدنی باعث شده است که همواره «طبقهبندی علوم» جز لاینفک تفکر مسلمین در عرصه علم و علمپژوهی باشد. امروزه طبقهبندی علوم از مباحث مطرح در فلسفه علم است که در آن از روشها، موضوعات، غایات و نیز شناخت درباره چیستی، اصول و مبانی علوم بحث میشود. لازمه اقبال ...
بیشتر
اهمیت جایگاه علم در فرهنگ اسلامی و توسعه و رشد انواع مختلف علوم در این حوزه تمدنی باعث شده است که همواره «طبقهبندی علوم» جز لاینفک تفکر مسلمین در عرصه علم و علمپژوهی باشد. امروزه طبقهبندی علوم از مباحث مطرح در فلسفه علم است که در آن از روشها، موضوعات، غایات و نیز شناخت درباره چیستی، اصول و مبانی علوم بحث میشود. لازمه اقبال به این مهم در مباحث معرفتشناسی، در وهله اول حاکمیت بنیانهای فکری واضع آن و در مرتبه دوم، تحقق نسبی علوم منشعب از این طبقهبندی در جامعه علمی است که این شروط درباره علوم شرعی و سازگاری آن با علوم غیرشرعی در تمدن اسلامی از دیرباز تحقق یافته است. اما در سده اخیر و پس از ورود مبانی معرفتی تفکر مدرن، به ارزش معرفتی این علوم خدشه وارد شده است. از این رو، در مقاله حاضر، سه نوع از طبقهبندیهای مهم در تمدن اسلامی که توسط فارابی، غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی ارائه شده است، بازخوانی خواهد شد. سپس به چگونگی تحقق این تجربه تاریخی یعنی تلقی دینی از همه علوم و سازگاری معرفتی بین علوم شرعی و غیرشرعی میپردازیم. در پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی بنیادی، از روش اکتشافی و مراجعه مستقیم به مراجع دست اول استفاده شده است.
ارائه بحث انتقادی اصیل پیرامون ماهیت علوم انسانی جدید و تعیین نسبت آن با دین
محمد نژادایران؛ روژان حسام قاضی
چکیده
نقدهای رادیکال آلاحمد به مفهوم غربزدگی به دلیل اقبال گسترده اقشار مختلف جامعه ایرانی در زمان مطرحشدن نقش مهمی به جهتگیریهای فکری و سیاسی جامعه ایران داشت. آلاحمد وضعیت آشفته حاکم بر جامعه را که در فرایند نوسازی پرتناقض زمانهاش را نقد میکند و در این مسیر تلاش دارد آگاهیبخش و هشداردهنده باشد. در این پژوهش تلاش شده تا با ...
بیشتر
نقدهای رادیکال آلاحمد به مفهوم غربزدگی به دلیل اقبال گسترده اقشار مختلف جامعه ایرانی در زمان مطرحشدن نقش مهمی به جهتگیریهای فکری و سیاسی جامعه ایران داشت. آلاحمد وضعیت آشفته حاکم بر جامعه را که در فرایند نوسازی پرتناقض زمانهاش را نقد میکند و در این مسیر تلاش دارد آگاهیبخش و هشداردهنده باشد. در این پژوهش تلاش شده تا با روش تحلیل دادهها زمینههای اجتماعی و فرهنگی شکلگیری مفهوم غربزدگی در اندیشه آلاحمد موردتوجه قرار گیرد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که او نقدهای قابلتوجهی به مدرنیزاسیون وابسته و مدرنیسم سطحی عصر پهلوی مطرح کرد؛ اگرچه در طرح یک ایده جایگزین برای برونرفت از وضعیت غربزدگی ناتوان بود و در نهایت با ارائه راهکارهای سیاسی برای تقویت مذهب و روحانیت بهعنوان یک نیروی اجتماعی سنتی زمینهساز شکلگیری نوعی غربستیزی سیاسی برآمده از تجددستیزی فرهنگی شد. نقدهای وی به دلیل ضعف نظری و آشنایی سطحی با تمدن مدرن از سطح نقد وابستگی سیاسی و اقتصادی و ظواهر فرهنگی فراتر نمیرود و نمیتواند سیمایی دقیق و روشنی از وضعیت تمدنی جامعه ایران ترسیم کند.
حسن محمدمیرزائی؛ ابوالفضل ذوالفقاری؛ حسن مرادی
چکیده
چکیده چکیده چکیده چکیده چکیده چکیده در زمینه امکان، ضرورت و کیفیت تولید علم دینی دیدگاه ها و نظرات مختلفی ارائه گردیده است که یکی از مهمترین و اصلی ترین این دیدگاه ها مربوط به آیت الله جوادی آملی می باشد که اصلاحاً از آن به عنوان رویکرد اجتهادی یاد می گردد. با توجه به جایگاه علمی و اهمیت نظریه ایشان در میان رویکردهای مختلفِ مطرح در زمینه ...
بیشتر
چکیده چکیده چکیده چکیده چکیده چکیده در زمینه امکان، ضرورت و کیفیت تولید علم دینی دیدگاه ها و نظرات مختلفی ارائه گردیده است که یکی از مهمترین و اصلی ترین این دیدگاه ها مربوط به آیت الله جوادی آملی می باشد که اصلاحاً از آن به عنوان رویکرد اجتهادی یاد می گردد. با توجه به جایگاه علمی و اهمیت نظریه ایشان در میان رویکردهای مختلفِ مطرح در زمینه تولید علم دینی، این مقاله به دنبال بررسی دقیق و جامع رویکرد ایشان می باشد. لذا با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان لاکلاو موفه، عناصر گفتمانی موجود در رویکرد ایشان شناسائی و در یک نظام معنایی- ارتباطی ارائه گردیده است. بر اساس تحلیل گفتمان صورت گرفته، عنصر «جامعیت دین» و نگاه حداکثری به آن، به عنوان دال برتر، در نقطه مرکزی نظریه ایشان قرار گرفته است و سایر عناصر شناسائی شده به عنوان دال های فرعی در ارتباط با این دال، تعریف شده اند و با مفصل بندی صورت گرفته، با یکدیگر ارتباط معنایی پیدا کرده اند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
مهدی حسین زاده یزدی؛ علیرضا حدادی
چکیده
تجدد، فراگیری و پیشوایی خود را از طریق فرایند توسعه و جهانیشدن دنبال میکند. در مقابل برخی منتقدان پارادایم توسعه، با ردّ مسیر تکخطی متجددشدن و قبول چندفرهنگگرایی، نسخههای بومی را برای فرهنگهای گوناگون تجویز میکنند. از مهمترین نتایج این رویکرد، تمرکز بر تکثرگرایی هویتی و بومیگرایی در علم بودهاست. طرفداران علم بومی ...
بیشتر
تجدد، فراگیری و پیشوایی خود را از طریق فرایند توسعه و جهانیشدن دنبال میکند. در مقابل برخی منتقدان پارادایم توسعه، با ردّ مسیر تکخطی متجددشدن و قبول چندفرهنگگرایی، نسخههای بومی را برای فرهنگهای گوناگون تجویز میکنند. از مهمترین نتایج این رویکرد، تمرکز بر تکثرگرایی هویتی و بومیگرایی در علم بودهاست. طرفداران علم بومی رویکردهای متنوعی را درپیش گرفتهاند. کچویان از جمله متفکران جریان علم بومی معاصر در ایران است که با استفاده از ظرفیت مابعدتجدد به نقد تجدد پرداخته است. در اندیشه وی با تجددستیزی، باب تکثر هویتی باز شده و تأکید بر هویت ایرانی، از ماهیت بالضروره تاریخی انسان، و تکثر عقل و علوم انسانی پرده برمیدارد. او با نفی تمامیتخواهی فراروایتِ تجدد، و تمرکز بر فلسفه اجتماعی برآمده از متون دینی، سعی در بازکردن مجالی برای عرضاندام هویت و علم اسلامی-ایرانی دارد. نگارندگان در این مقاله کوشیدهاند تا با تبیین دیدگاههای اجتماعی این متفکر مسلمان، تقریری صحیح از نظریه بومیگرایی وی ارائه کرده و ملاحظاتی را بر آن مطرح نمایند.
علی فتوتیان؛ سید سعید زاهد زاهدانی
چکیده
در پژوهش حاضر برای ارائۀ الگوی نظری- عملی زاهد در زمینۀ آزادی بر اساس دیدگاه اسلام تلاش شده است. سپس نحوة جاری شدن آزادی بر اساس این الگوی عملی در جامعۀ اسلامی بررسی شده و در نهایت تفاوت این نوع نگاه با مفهوم آزادی در جامعۀ سکولار غربی تبیین شده است. بدین منظور چیستی مسئلة نظری، اجتماعی و فرهنگی آزادی بر مبنای دیدگاه زاهد بیان شده و در ...
بیشتر
در پژوهش حاضر برای ارائۀ الگوی نظری- عملی زاهد در زمینۀ آزادی بر اساس دیدگاه اسلام تلاش شده است. سپس نحوة جاری شدن آزادی بر اساس این الگوی عملی در جامعۀ اسلامی بررسی شده و در نهایت تفاوت این نوع نگاه با مفهوم آزادی در جامعۀ سکولار غربی تبیین شده است. بدین منظور چیستی مسئلة نظری، اجتماعی و فرهنگی آزادی بر مبنای دیدگاه زاهد بیان شده و در ادامه با استفاده از الگوی نظری و عملی مذکور، چیستی و چگونگی عملیاتی شدن آزادی در فرد و جامعه بررسی شده است. در ادامه برای درک بهتر آزادی در جامعة اسلامی، این موضوع در جوامع اسلامی و سکولار مقایسه شده است. پژوهش حاضر از نوع اسنادی است و با استفاده از فن تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، با توجه به ارزشهای اسلامی، آزادی در وهلۀ اول مفهومی فرهنگی و چندلایه است. دوم اینکه آزادی زمانی در فرد شکل میگیرد که او خود را از قیدهای غیرفطری رها و در زمینۀ اجتماعی در مقابل قیود غیرفطری تحمیلی ایستادگی کند. ایستادگی او دو جنبۀ فردی و اجتماعی دارد: اول اینکه، وی اجازه ندهد قیود از درون و بیرون او را محدود کنند و دوم اینکه به اصلاح جامعه بپردازد تا این قیدها همنوعان او را محدود ننماید. بر مصلحان آزادیخواه اجتماعی است که نظام اجتماعی را بهگونهای تنظیم کنند که افراد از قیود غیرفطری رها و به سوی رفع نیازهای فطری هدایت شوند. در جوامع سکولار با احترام به حق مالکیت فردی، آزادی بیشتر شامل حال کسانی است که از ثروت و مکنت بیشتری برخوردارند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حجت داوند؛ محمدحسین جمشیدی
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر آموزه جهاد در شکلگیری انقلاب اسلامی و بیان نقش محوری آن در پیروزی انقلاب اسلامی است. سوال اصلی مطروحه این است که نحوه مواجهه انقلابیون با مقوله جهاد چگونه بوده و این طرز تلقی چه کارکردی در پیروزی انقلاب داشته است؟ در پاسخ با واکاوی مفهوم جهاد و انواع نگرشها نسبت به آن و مطالعه تحولات منجر به انقلاب اسلامی، ...
بیشتر
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر آموزه جهاد در شکلگیری انقلاب اسلامی و بیان نقش محوری آن در پیروزی انقلاب اسلامی است. سوال اصلی مطروحه این است که نحوه مواجهه انقلابیون با مقوله جهاد چگونه بوده و این طرز تلقی چه کارکردی در پیروزی انقلاب داشته است؟ در پاسخ با واکاوی مفهوم جهاد و انواع نگرشها نسبت به آن و مطالعه تحولات منجر به انقلاب اسلامی، این فرضیه مطرح شد که روش مبارزه در انقلاب اسلامی، ضابطهمند بوده و ریشه در فرهنگ اسلامی داشته و از اصل چند وجهی و ذوالابعاد جهاد مایه گرفته است. به منظور تایید فرضیه در ابتدا زمینههای لازم برای مبارزه در هر انقلاب از جمله انقلاب اسلامی برشمرده شده و سپس تاثیر توجه به این نوع از جهاد در آنها ذکر شده است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است ایدئولوژی انقلاب اسلامی که برگرفته از قرآن و سیره اهل بیت است، مبتنی بر ادراک روزآمدی از جهاد، ایثار و شهادت است. امام خمینی (ره)، نیز به عنوان رهبر انقلاب، همواره به جهاد و مبارزه در راه اسلام و عدالت و دوری از انفعال مقابل حکومت ظالم سفارش کرده و هم از راه جهاد فرهنگی و بکارگیری مفاهیم شرعی چون جهاد و قیام به بسیج تودهها پرداخته و در عین حال جهاد مسلحانه را نیز نفی نکرده بلکه به گاه وجوب به آن متوسل شدند. تودههای انقلابی مسلمان نیز، در روند بسیج عمومی، به تاسی از فرهنگ جهاد و الگو گرفتن از مکتب عاشورا به فداکاریهای بینظیری پرداختند که در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی را سبب شد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
نازیلا اخلاقی؛ مهدی حسین زاده یزدی
چکیده
چکیدهتفکیک معانی علم و دین و تعیین نسبت دقیق این دو حوزه، شرط لازم برای تنقیح معنا و ماهیت علم دینی از منظر استاد مصباح است. بیان جایگاه علم در منظومه علم دینی و فهم صحیح از تاثیرات دین و مبانی ارزششناختی بر علم، افقهایی نوین در زمینه ارائه نظریات علمی و اعتبارسنجی نظرات مذکور پیش روی محققین میگشاید. تدقیق معنای علم و توجه به ساحتهای ...
بیشتر
چکیدهتفکیک معانی علم و دین و تعیین نسبت دقیق این دو حوزه، شرط لازم برای تنقیح معنا و ماهیت علم دینی از منظر استاد مصباح است. بیان جایگاه علم در منظومه علم دینی و فهم صحیح از تاثیرات دین و مبانی ارزششناختی بر علم، افقهایی نوین در زمینه ارائه نظریات علمی و اعتبارسنجی نظرات مذکور پیش روی محققین میگشاید. تدقیق معنای علم و توجه به ساحتهای مختلف علم، حیطه انتظارات و توانمندیهای موجود در شکلگیری نظریات علمی را سامان بخشیده و به قضاوت صحیح از علم میانجامد. با استناد بر آراء استاد مصباح، آنچه بر شکلگیری نظریات علمی اثرگذار بوده و در این مقاله با عنوان دین و مبانی ارزششناختی معرفی شده است، از اهمیت ویژهای برخوردار بوده، تعیین محدوده اثرگذاری هر یک شایان توجه است. به همین سبب در این مقاله به بیان تقریرهای موجود از این بحث و ذکر اشکالات موجود پرداخته شده است. استاد مصباح در بخش توصیفی علوم انسانی همانند بخش توصیهای، قائل به اثرگذاری دین و مبانی ارزششناختی است.
حفیظ الله فولادی؛ علیرضا محسنی تبریزی
چکیده
اتخاذ مجموعه راهکارهایی در قالب مجازات هنجارشکنان، اقدامی است که پس از کاربست راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی، با هدف حفظ انتظام و همبستگی اجتماعی، گریزناپذیر است. بررسی دیدگاه امام علی علیهالسلام برای شناسایی مجموعه اقدامات مؤثر برای تحقق هدف مذکور و الگوگیری از آن در جامعۀ دینی، یکی از ضرورتهای پژوهشی است که در این مقاله ...
بیشتر
اتخاذ مجموعه راهکارهایی در قالب مجازات هنجارشکنان، اقدامی است که پس از کاربست راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی، با هدف حفظ انتظام و همبستگی اجتماعی، گریزناپذیر است. بررسی دیدگاه امام علی علیهالسلام برای شناسایی مجموعه اقدامات مؤثر برای تحقق هدف مذکور و الگوگیری از آن در جامعۀ دینی، یکی از ضرورتهای پژوهشی است که در این مقاله گزارههای مرتبط با مقولۀ مجازات از کتاب نهجالبلاغه استخراج و با استفاده از روش کیفی و بهرهگیری از تکنیک نظریۀ مبنایی، دادهها کدگذاری شده و سپس در قالب مقولههای محوری دستهبندی و در نهایت، مقولۀ گزینشی با عنوان «مجازات متنوع و متناسب با نوع کجروی» انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته شد. از آنجا که دادهها نظری و متنمحور بوده، از روش تحلیل محتوا نیز برای توصیف آنها استفاده شد. در این راستا راهکارهایی از قبیل مجازات بدنی، مجازات روحی و روانی، مجازات سلب صلاحیت، مجازات اقتصادی و حتی با مجازات سلب حیات از افراد هنجارشکن مطابق با برخی جرمها و با در نظر گرفتن شرایط بهکارگیری هریک از مجازاتها، از کلام حضرت به دست آمد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
اصغر مولائی
چکیده
احکام ثابت میتواند مبنایی برای تهیه اصول و قوانین در شهرسازی اسلامی باشد. این رویکرد با محوریت احکام ثابت الهی دارای ویژگیهای فطری، تغییرناپذیری در طول زمان، جامعیت و قابلیت اعمال در تمامی ابعاد شهرسازی اسلامی است. عدم توجه به احکام ثابت در شهرسازی در عصر حاصر، موجب پدید آمدن طرحهای ناکارامد متعددی گردیده که تبعات منفی بر ...
بیشتر
احکام ثابت میتواند مبنایی برای تهیه اصول و قوانین در شهرسازی اسلامی باشد. این رویکرد با محوریت احکام ثابت الهی دارای ویژگیهای فطری، تغییرناپذیری در طول زمان، جامعیت و قابلیت اعمال در تمامی ابعاد شهرسازی اسلامی است. عدم توجه به احکام ثابت در شهرسازی در عصر حاصر، موجب پدید آمدن طرحهای ناکارامد متعددی گردیده که تبعات منفی بر ابعاد مختلف زندگی انسانها وارد نموده است. از این رو، این پژوهش با هدف تبیین اصول و مبانی شهر و شهرسازی اسلامی بر مبنای احکام ثابت است که با روش پژوهش تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی و شیوههای مطالعه کتابخانهای و اسنادی انجام شده است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که احکام ثابت در اندیشه اسلامی، دارای رویکردی تعالیگرا، کارآمد و مناسب در شناخت، تبیین و تحلیل موضوعات مختلف از جمله مطالعات شهری و شهر اسلامی است. بر اساس این نگرش هر معرفتی متشکل از دو گزاره فطری و اعتباری است که اعتبار گزارههای اعتباری در گرو سازگاری و تبعیت از گزارههای فطری است. احکام ثابت، همان قوانین شریعت هستند که بر اساس فطرت انسان برای انسانها وضع شده است. احکام اعتباری، قوانین متغیری هستند که بر طبق نیاز و مصلحت جامعه در دورههای مختلف ایجاد میشوند. واقعگرایی اسلامی میتواند در راستای نگاه انتقادی به برنامهریزی و طراحی شهری و رصد تحولات شهری مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین از دیدگاه ثابت مبنا، شهر اسلامی شهری است که در آن مسلمانان، با تکیه بر امور ثابت اسلامی، در جهت نیل به سعادت حقیقی تلاش مینمایند. شهر و شهرسازی اسلامی بر اساس واقعگرایی اسلامی، برنامهریزی، طراحی و مدیریت شهرها با محوریت احکام ثابت الهی است. این احکام باید مبنای اعتبار قوانین و مقررات شهر و شهرسازی در زمینههای مختلف فضایی_کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیستمحیطی، مدیریتی و حقوقی باشد.
الهه مرندی
چکیده
بررسی نقش و جایگاه مردم در ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه از جمله موضوعات اساسی در نظریات اجتماعی متفکران مسلمان است. در نظریه اجتماعی امام خمینی جایگاه مردم در ساختار جامعه در ارتباط با نظریه ولایت فقیه قرار می گیرد . در نظریه ولایت فقیه که مهم ترین نظریه اجتماعی فقهای شیعه در عصر غیبت بالاخص دوره معاصر است، موضوع «نمایندگی» جایگاه ...
بیشتر
بررسی نقش و جایگاه مردم در ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه از جمله موضوعات اساسی در نظریات اجتماعی متفکران مسلمان است. در نظریه اجتماعی امام خمینی جایگاه مردم در ساختار جامعه در ارتباط با نظریه ولایت فقیه قرار می گیرد . در نظریه ولایت فقیه که مهم ترین نظریه اجتماعی فقهای شیعه در عصر غیبت بالاخص دوره معاصر است، موضوع «نمایندگی» جایگاه ویژه ای دارد. اینکه فقیه نماینده خدا محسوب می گردد یا نماینده مردم ، مبنای اصلی اختلاف بین فقها و متفکران معاصر می باشد که دو نظر یه نصب و نخب فقیه را رودر روی یکدیگر قرار داده است. هر یک از این نظریات با توجه به نوع دیدگاهی که به منشا حاکمیت و مبنای مشروعیت ولایت فقیه دارند، نقش متفاوتی را برای مردم قائل می شوند که مبنای اختلاف در سایر آثار و نتایج هر یک از این نظریات با دیگری است. بر اساس یافته های این پژوهش می توان بیان داشت که بر مبنای نظریه انتصاب، فقیه جامع الشرایط از سوی امام معصوم به سمت ولایت منصوب شده است و دارای مشروعیت الهی است نه مردمی و نقش مردم در این نظریه از باب کارآمدی است. درحالیکه در نظریه انتخاب، مشروعیت ولایت فقیه مردمی است و اختیارات فقیه از جانب مردم مشخص و محدود می گردد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
لیلا ثمنی؛ معصومه شهریاری؛ خدیجه حامدی
چکیده
پیش از انقلاب اسلامی ایران، زمینه سازی جهت توسعه و پیشرفت تحصیلات عالی بانوان به عنوان مصداقی از حقوق بشر در جوامع مختلف و از جمله در ایران مورد توجه قرار داشته است. پس از انقلاب اسلامی و مواجهه با رویکرد جدیتر قوانین ایران به مبانی اسلامی، حفظ مردان در مرکز قدرت خانوادگی و اجتماعی، فرصتهای برابر تحصیلات عالی بانوان بخصوص در حوزههای ...
بیشتر
پیش از انقلاب اسلامی ایران، زمینه سازی جهت توسعه و پیشرفت تحصیلات عالی بانوان به عنوان مصداقی از حقوق بشر در جوامع مختلف و از جمله در ایران مورد توجه قرار داشته است. پس از انقلاب اسلامی و مواجهه با رویکرد جدیتر قوانین ایران به مبانی اسلامی، حفظ مردان در مرکز قدرت خانوادگی و اجتماعی، فرصتهای برابر تحصیلات عالی بانوان بخصوص در حوزههای علمیه که مرکز اندیشهسازی حقوقی ایران به شمار میرود را با چالشهایی از جمله تضعیف سطح علمی بانوان طلبه نسبت به مردان حوزوی علیرغم برخورداری از سطوح همنام، روبرو کرد. چراکه اعطای فرصتهای برابر شغلی و مدیریتی به بانوان، لازمهی بهرمندی ایشان از فرصتهای برابر علمی در سطوح عالی حوزوی و دانشگاهی است. لذا پژوهش حاضر در راستای بررسی دیدگاه امامین انقلاب در خصوص تحصیلات عالی زنان در حوزه و دانشگاه، به تبیین رویکرد آیتالله خامنهای در این خصوص پرداخته است. یافتهها حاکی از الزام و ضرورت و بلکه وجوب کفایی تحصیلات عالی دانشگاهی در برخی زمینهها همچون پزشکی، قضاوت، سیاستگذاری و مدیریت، همچنین تحصیلات عالی حوزوی زنان تا سطح اجتهاد بخصوص در حوزه مسائل زنان و خانواده است. نتیجه اینکه اعطای قدرت حاصل از تحصیلات عالی به بانوان مورد تاکید و بلکه مطالبه آیت الله خامنهای از جامعه زنان است.
فاطمه سیفعلیئی؛ سهراب مروتی؛ سیدمحمدرضا حسینی نیا
چکیده
انسان موجودی اجتماعی است و در سایه تعاملات اجتماعی است که نیازهای مادی و معنویاش برآورده میشود. استحکام و دوام روابط اجتماعی به اعتماد متقابل نیاز دارد. اعتماد میزان اطمینان یا مطمئن بودن به اشخاص، افراد، الگوها، ساختارها و نقشهای اجتماعی، و در یک معنای بسیار کلی سرمنشاء ایجاد تعامل اجتماعی است. نوشته حاضر پژوهشی میانرشتهای ...
بیشتر
انسان موجودی اجتماعی است و در سایه تعاملات اجتماعی است که نیازهای مادی و معنویاش برآورده میشود. استحکام و دوام روابط اجتماعی به اعتماد متقابل نیاز دارد. اعتماد میزان اطمینان یا مطمئن بودن به اشخاص، افراد، الگوها، ساختارها و نقشهای اجتماعی، و در یک معنای بسیار کلی سرمنشاء ایجاد تعامل اجتماعی است. نوشته حاضر پژوهشی میانرشتهای و کاربردی بوده، با این سوال که در قرآن کریم اعتماد و ابعاد مختلف آن چگونه مطرح شده و چه نقشی در روابط اجتماعی انسان دارد؟ و با هدف تبیین مفهوم و مؤلفههای اعتماد و کارکردهای آن در روابط اجتماعی، به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به آیات قرآن نگاشته شده است . و بیان میدارد که از نظر قرآن اعتماد با حسن ظن نسبت به دیگران شکل گرفته و هر چند همواره با نوعی ریسکپذیری همراه است، برای ایجاد و دوام روابط اجتماعی لازم و ضروری است. قرآن کریم خیرخواهی، صداقت، وفای به عهد، امانتداری، و حقمحوری را از جمله مولفههای اساسی در فرد معتمد و حسن ظن را مهمترین مولفه در فرد اعتماد کننده معرفی مینماید که تحقق آنها برای ایجاد اعتماد در روابط اجتماعی ضروری است. از نظر قرآن اعتماد باید بر اساس معیارهای عاقلانه صورت گیرد بر همین اساس اعتماد به فاسقان، ظالمان و کسانی که در دوستی آنها تردید وجود دارد نوعی ساده لوحی به شمار میرود که باید از آن اجتناب نمود.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
قاسم زائری
چکیده
«مردمی» در کنار «اسلامی» از جمله مهمترین صفات ممیزة انقلاب اسلامی است. این مقاله به بررسی موضع «علی شریعتی» و «مرتضی مطهری» در مورد «مردم» اختصاص دارد. این دو متفکر بحثهای مفصل فلسفی یا جامعهشناختی پیرامون مفاهیمی نظیر «فرد» و «جامعه» و «تاریخ» و «ناس» در آثار خود دارند. اما آنها ...
بیشتر
«مردمی» در کنار «اسلامی» از جمله مهمترین صفات ممیزة انقلاب اسلامی است. این مقاله به بررسی موضع «علی شریعتی» و «مرتضی مطهری» در مورد «مردم» اختصاص دارد. این دو متفکر بحثهای مفصل فلسفی یا جامعهشناختی پیرامون مفاهیمی نظیر «فرد» و «جامعه» و «تاریخ» و «ناس» در آثار خود دارند. اما آنها ضمناً به دلیل درگیری عملی در مناسبات اجتماعی و مبارزات انقلابی ناگزیر از پرداختن به «مردم» نه بهمثابه امری تجریدی و بهعنوان ابژة نظریه-پردازیهای فلسفی-جامعهشناختی بلکه بهعنوان مردمِ «عادی»ِ «کوچه بازار» و تعیین جایگاه آنها در طرحهایشان برای تغییر در نظم یا تاسیس نظم جدید بودهاند. به نظر میرسد که شریعتی بیش از همه دلمشغول مناقشة مردم-روشنفکر است و موضع دوگانهای در مورد مردم دارد: از یکسو «مردم» را بهعنوان معیار کاملی برای سنجش همة امور اجتماعی و دینی اعم از خدا و پیامبر و عبادت و هنر و نظایر آن مطرح میکند، و از سوی دیگر گزینشگرانه «شبهآدمها» را از افراد «تشنة ایمان» و در حسرت «روزگار برابری انسانی» متمایز میکند، و آنها را پایة اصلی طرح تحول اجتماعی خود میداند. مطهری بیش از همه بر مناقشة مردم-دین تمرکز دارد، و مفهوم «مستضعف» را برای اشاره به جایگاه مردم عادی به چالش میکشد، و معتقد است که «مستضعف» همان «مومن» نیست، و ملاک سنجش مردم عادی نه «استضعاف» بلکه «عمل صالح» است. در این مقاله از روش اسنادی و مرور متن آثار این دو متفکر استفاده شده است.
فاطمه قاسمپور؛ زهره نصرت خوارزمی
چکیده
تحقق مدل جمهوری اسلامی در ایران به عنوان یک نظام حکومتی بیبدیل تاکنون از حیث اثربخشی بینالمللی مورد توجه بسیاری از منتقدان قرار گرفته است. ظهور فمینیسم اسلامی در دهه 1970 و اوج آن 1990 نیز یکی از صورتهای نظری است که معطوف به احیای اسلام سیاسی در عصر حاضر واقع شده است. مقاله حاضر، رویکرد دو نظریهپرداز پیشرو فمینیسم اسلامی، لیلا احمد ...
بیشتر
تحقق مدل جمهوری اسلامی در ایران به عنوان یک نظام حکومتی بیبدیل تاکنون از حیث اثربخشی بینالمللی مورد توجه بسیاری از منتقدان قرار گرفته است. ظهور فمینیسم اسلامی در دهه 1970 و اوج آن 1990 نیز یکی از صورتهای نظری است که معطوف به احیای اسلام سیاسی در عصر حاضر واقع شده است. مقاله حاضر، رویکرد دو نظریهپرداز پیشرو فمینیسم اسلامی، لیلا احمد و صبا محمود، را نسبت به مقوله امکان مشارکت و استیفای حقوق اجتماعی و سیاسی زنان در یک حکومت اسلامی مورد بررسی میپردازد. سپس، این نگاه با رویکرد امام خمینی (ره)، بنیانگذار مصداقی از حکومت دینی در عصر معاصر، مورد تطبیق قرار خواهد گرفت. از نتایج مطالعه تطبیقی حاضر، دستیابی به دو رویکرد متضاد نسبت به موضوع مذکور است. نظریهپردازان فمینیسم اسلامی اساساً تحقق هرگونه حقوق و مشارکت اجتماعی- سیاسی زنان را تنها در تحقق دولت مدرن و سکولار ممکن میدانند و حاکمیت اسلامی به فراخور غلبه فراروایت دینی را بالذات تبعیضآمیز و زنستیز ارزیابی میکنند. در منظومه نگاه امام خمینی (ره) اما استیفای این حقوق و دستیابی به هویت اجتماعی و مشارکت سیاسی زنان در حکومت دینی نه تنها ممتنع نیست بلکه ضروری و امکانپذیر است. در این رویکرد زنان عنصر اساسی در شکلگیری هویت فرهنگی نیز محسوب میشوند و قوام و حفظ کلیت حکومت دینی مبتنی بر توافق و مشارکت آنها است.