نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری گروه مطالعات توسعه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

ابوریحان بیرونی دانشمند و فیلسوف مسلمان ایرانی از مهم ترین و تأثیرگذارترین چهره های علمی جهان اسلام در قرن چهارم هجری به شمار می آید. هدف ما در این مقاله بررسی نظر بیرونی پیرامون عدالت است. بنابراین به دنبال پاسخگویی به سه سوال در این مقاله هستیم که عبارتند از: برداشت بیرونی نسبت به عدالت، چگونگی تشخیص عدالت و در نهایت، تبیین سازوکار نهادینه شدن عدالت در جامعه. برای این منظور سه کتاب بیرونی یعنی "تحقیق ماللهند"، "الآثارالباقیه عن القرون الخالیه" و "الجماهر فی الجواهر" را مورد بررسی قرار می دهیم. پس از بررسی های به عمل آمده معلوم شد که بیرونی عدالت را بیشتر مترادف با تناسب می‌داند. بیرونی برای تشخیص عدالت، توجه به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی هر جامعه را ضروری می‌داند. بیرونی همچنین معتقد است که عدالت همواره در معرض خطر و نابودی در جامعه است و لذا یک حاکم عادل باید همواره از آن پشتیبانی و حمایت کند تا در جامعه نهادینه شده و تثبیت شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Abu Rayhan Biruni’s approach to justice

نویسنده [English]

  • hamed akbari

Social Development Studies department, Faculty of Social Science, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

An Iranian Muslim scientist and philosopher named Abu Reyhan-e-Biruni, is one of the most important and impressive thinkers during the 4th century of the Islamic history. This essay seeks to understand Bironi’s approach to justice. Therefore, there is an attempt to address three questions about the issue; first definition of justice according to Biruni, second, the way of distinguishing justice, and third, the process of institutionalizing justice in society. In doing so, three books written by  Biruni named “Fi Tahghigh Malolhend”, “Asaar-o-lbaghiyah An Ghoroun-e-lkhaliyah” and “Aljamaher Fi Marefatel Javaher” were focused on, in order to his views on justice be perceived. After investigating the existing relevant data, we found that Biruni believes that justice is analogous to the concept of appropriateness. According to Biruni, in order to recognize justice in society, one needs to consider cultural and social values in society. In addition, Biruni believes that justice is not stable in society, thus a righteous king must protect it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • appropriateness
  • creation hierarchy
  • scientific methodology
  • cultural relativism
-      آزاد ارمکی، تقی (1372)، «اندیشه اجتماعی ابوریحان بیرونی و ابن‌خلدون»، مجله کیهان فرهنگی، شماره 40، آذر 1372: 31-27.
-      ابراهیم، مریم (1396)، «نهضت ترجمه در عصر عباسیان»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره 10، زمستان 1396، صص: 83-69.
-      ابن مسکویه رازی (1381)، تهذیب‌الاخلاق، ترجمه و توضیح دکتر علی‌اصغر حلبی، تهران: انتشارات اساطیر.
-      اذکایی، پرویز (1374)، ابوریحان بیرونی (آراء و افکار)، تهران: انتشارات طرح نو.
-      ارسطو (1386)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه و تمهید: صلاح‌الدین سلجوقی، تهران: انتشارات محمدابراهیم شریعتی افغانستانی (عرفان).
-      افلاطون (1335)، جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-      البیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1995)، الجماهر فی الجواهر، تحقیق: یوسف الهادی، تهران: شرکه النشر العلمی و الثقافی.
-      ببی، ارل (1391)، روش‌های تحقیق در علوم‌اجتماعی، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
-      بیرونی، ابوریحان (1352)، آثار الباقیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت، تهران: انتشارات ابن‎سینا.
-      بیرونی، ابوریحان (1362)، تحقق ماللهند، ترجمۀ منوچهری صدوقی سها، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-       بیکر، ترز ال (1386)، نحوۀ انجام تحقیقات اجتماعی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران، نشر نی.
-      سید قطب (1342)، عدالت اجتماعی در اسلام، جلد دوم، ترجمۀ محمدعلی گرامی و سید هادی خسروشاهی، قم: مؤسسه دارالعلم.
-      خواجه نصیرالدین طوسی (1387)، اخلاق ناصری، تصحیح عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس.
-      خواجه نظام الملک (1344)، سیاست‌نامه، با تصحیح مجدد، تعلیقات و مقدمه مرتضی مدرسی چهاردهی، تهران: انتشارات زواره.
-       رالز، جان (1387)، نظریه عدالت، ترجمۀ سیدمحمدکمال سروریان و مرتضی بحرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      صدر، محمدباقر (1360)، اقتصاد ما یا شناخت اقتصاد اسلامی، ترجمۀ محمد مهدی فولادوند، تهران: انتشارات بنیاد علوم اسلامی.
-      عنایت، حمید (1358)، بینش سیاسی اخوان ‌الصفا؛ یک جنبش روشن‌بین ایرانی در دامن فرهنگ اسلامی، مجله نگین، شماره 171، مهر 1358، صص: 67-56.
-      فارابی، ابونصر (1382)، فصول منتزعه فارابی، ترجمۀ حسن ملکشاهی، تهران: انتشارت سروش.
-      فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-      کربن، هانری (1361)، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمۀ اسدالله مبشری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-      کیوی، ریمون، کامپنهود، لوک، وان (1382)، روش تحقیق در علوم‌اجتماعی، ترجمۀ عبدالحسین نیک­گهر، تهران، نشر توتیا.
-      محمدی، محمد (1350)، «نظریات داروینی بیرونی، مقالات و بررسی‌ها»، نشریه گروه تحقیقاتی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، دفتر هفتم و هشتم، پاییز و زمستان 1350: 30-1.
-      مطهری، مرتضی (1352)، «پرسش‌های فلسفی ابوریحان از بوعلی» در مجموعه مقالات بررسی‌هایی درباره بیرونی، تهران: چاپ خرمی.
-      مطهری، مرتضی (1389)، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا.
-      مقیمی، غلامحسن (1381)، «زندگی و اندیشه سیاسی ابوریحان بیرونی»، فصلنامه علمی-پژوهشی علوم سیاسی، قم، دانشگاه باقرالعلوم، پاییز 1381: 238-215.
-      مقیمی، غلامحسن (1388)، اندیشه سیاسی ابوریحان بیرونی، قم: انتشارات بوستان کتاب.
-      مهدی، محسن (1380)، «سنت عقلانی در اسلام» در مجموعه مقالات سنت‌های عقلانی در اسلام، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات نشر و پژوهش فرزان روز.
-      نازیک، رابرت (1376)، «عدالت و استحقاق»، ترجمۀ مصطفی ملکیان، مجله نقد و نظر، شماره 10 و 11، بهار و تابستان 1376: 109-94.
-       نصر، سید حسین (1342)، نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-      نصر، سید حسین (1359) علم و تمدن در اسلام، ترجمۀ احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
 
-       Abd al-Rahim, Muddathir (2008), "Asylum: A Moral and Legal Right in Islam", Refugee Survey Quarterly, Vol. 27, No. 2: 15-23.
-      Hadi, MD Ahsanul (2015), "Biruni’s Contribution to The Comparative Study of Religion", VFAST Transactions on Islamic Research, Vol. 6, No. 1, January-February 2015: 01-09.
-        Mozaffari, S. Mohammad (2014), "Biruni’s Examination of the Center of the Epicycle in Ptolemy’s Lunar Model", JHA, Vol. 45, No. 1: 123-127.
-       Sachau, Edward C (1910), Albiruni’s India, Vol. 1, UK: Routledge.
-       Flynn, Shafiq, M.Zein, Ibrahim (2014) "Al-Biruni, Sultan Mahmud Al-Ghaznawi and Islamic Universalism: The Historical Context”, Al-Shajarah: Journal of the International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC), International University of Malaysia, Vol. 19, No. 1: 85-130.
-      Samian, A.L. (2007), "Virtues in Al-Biruni’s Philosophy of Science", in Timing and Temporality in Islamic Philosophy of Life edited by Anna-Teresa Tymieniecka, Netherlands: Springer.
-      Scheppler, Bill (2006), Al-Biruni: master astronomer and Muslim scholar of the eleventh century, New York: The Rosen Publishing Group, Inc.
Trautrims, Alexander, Grant, David, Cunliffe, Ann L., Wong, Chee (2012), "Using the Documentary Method to Analyse Qualitative Data in Logistics Research", International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 42, No. 8/9: 828-842.