نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

تواناترین جایگاه تحقق عدالت به‌عنوان آرمان والای انسان بر روی زمین، سیاست و نظام سیاسی است. اهمیت این موضوع تا حدی است که تحقق عدالت در ابعاد گوناگون، در سایه سیاست عدل و توسط حکمرانان آن میسر می‌گردد. در میان متفکران مسلمان، علامه شهید صدر با نبوغ، موشکافی و اشراف بر بسیاری از نظریه‌های جدید، به ارتباط عمیق عدالت با سیاست به‌ویژه در بعد تحقق معتقد است و بررسی نظریه وی می‌تواند روشنگر راه برای تحقق عدالت در جامعه باشد. از این رو، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که شهید صدر چه رابطه‌‌ای را میان عدالت و سیاست و نظام سیاسی ترسیم کرده است؟ در این بررسی، با روش منطق درونی برای کشف و تبیین رابطه مذکور در دیدگاه وی با اتکاء بر توحید و فطرت انسانی تلاش شده است. به اعتقاد صدر، مهم‌ترین بعد جانشینی انسان در زمین، سیاست یا مسئولیت سرنوشت جمعی خویش است که در سایه آن، تحقق و استمرار عدالت معنا می‌یابد. عدالت توسط نظام سیاسی حقیقی و از طریق اصولی مانند قانون عادلانه، اجرا، نظارت، مشارکت عمومی، تکافل عمومی، ضمان اجتماعی و توازن اجتماعی تحقق می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation of the Relationship Between Justice and Political System from the Perspective of Allame Mohammad Bagher Sadr

نویسنده [English]

  • Mohamad hosein Jamshidi

چکیده [English]

The most powerful apparatus of implementation of justice, the utopian ideal of human being, is political system. The importance of this issue is to the extent that the implementation of justice is possible in its various aspects, in the shade of just policy and just rulers. Among Muslim thinkers, Allameh Sadr with his ingenuity, subtlety and nobility of many new ideas, believes that there is a close relationship between justice and policy, especially considering the implementation of justice. A review of his theory can illuminate the issue of justice in society. So, our main question here is: what kind of relationship between justice and political system Allameh Sadr has explored? We used an internal logic method to find out the mentioned relationship. In sum, according to Allameh Sadr, man is responsible for his own destiny and it is within this framework that justice can be materialized and continued. Political system supports justice through just laws, implementation, control, public participation, “public Takafol” and social balance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sayyid Mohammad Baqir al-Sadr
  • politics
  • Justice
  • Legal Vacuum
  • Public participation
  • Public Takafol
  • Social Balance
-    قرآن ‌کریم (باترجمه آزاد آیات)
-    اسپریگنز، توماس (1370)، فهم نظریه‌های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگاه.
-    افلاطون (1368)، جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-    امام علی (ع) (1419)، نهج‌البلاغه، تألیف سید رضی، حققه و ضبط نصه سید جعفر حسینی، قم: دارالثقلین.
-    باهنر، محمد جواد (1361)، جهان‏بینی اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-    جرحانی، میر سید شریف (1377)، تعریفات، ترجمه سید عرب و سیما نوربخش، تهران: فرزان.
-    جعفری، محمد تقی (1358)، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-    جمشیدی، محمد حسین (1377)، اندیشه سیاسی شهید رابع امام سید محمد باقرصدر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-    _______ (1380)، نظریه عدالت از دیدگاه ابونصر فارابی، امام خمینی و شهید صدر، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-    حسینی بهشتی، سید محد حسین (1378)، حق و باطل از دیدگاه قران، تهیه و تنظیم بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت االه بهشتی، تهران: بقعه.
-    خمینی (امام)، سید روح الله (1376)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ 16.
-    دوانی، جلال‌الدین محمد، رساله عدالت نامه، نسخه خطی شماره 5180، کتابخانه مجلس.
-    سیدباقری، سیدکاظم (به کوشش) (1393)، عدالت سیاسی، تهران: سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-    شریعت، فرشاد (به اهتمام) (1387)، عدالت و سیاست، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
-    شکوری، ابوالفضل (1384)، فلسفه سیاسی ابن‌سینا، قم: عقل سرخ.
-    صدر، سید محمد باقر (بی تا)، الاسلام یقود الحیاه، طهران: وزاره الارشاد اسلامی، الف.
-    _______  (1399 ه/ 1979 م.)، اقتصادنا، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، الطبع الحادیه لالعشر.
-    ________ (1360)، اقتصاد ما، ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: بنیاد علوم اسلامی.
-    _______ (بی تا)، اقتصاد برتر، ترجمه علی اکبر سیبویه، تهران: دفتر نشر میثم، ق.
-    _______ (بی تا)، انسان مسئول و تاریخ ساز از دیدگاه قرآن، ترجمه محمد مهدی، تهران: بنیاد قرآن، ن.
-    _______  (1403)، بحوث الاسلامیه و مواضع اخری، بیروت: دار الزهراء، الطبعه الثالثه.
-    ______ (بی تا)، تفسیر موضوعی سنت‌های تاریخ در قران، ترجمه: جمال موسوی، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، ت.
-    ________ (1399)، خلافه الانسان و شهاده الانبیاء، طهران: جهاد البناء.
-    _______ (1987م.)، رسالتنا، تهران: نشر التوحید الطبعه الثالثه.
-    _______ (بی تا)، رسالت ما، ترجمه: محمد تقی رهبر، تهران: انتشارات روزبه، ر.
-    _______ (1399)، صوره عن الاقتصاد المجتمع الاسلامی، طهران:جهاد البناء.
-    _______ (1981 م /1401ه)، الفتاوی الواضحه، الجزء الاول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، الطبعه السابعه.
-    _______ (بی‏تا)، فدک فی‏التاریخ، تحقیق عبدالجبار شراره، بیروت: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ف.
-    _______ (1360)، فدک در تاریخ، ترجمه محمود عابدی، تهران: روزبه.
-    _______ (1408هـ)، فلسفتنا، قم: مجمع الشهید الصدر العلمی و الثافی، الطبعه الثانیه.
-    _______ (1410 ه)، المجموعه الکامله المولفات سید محد باقر صدر، المجلد الحادی عشر، (یحتوی علی فدک، اهل البیت....) بیروت: دار الکتب للمطبوعات.
-    _______ (1981 م/ 1401 ه)، المدرسه الاسلامیه، تهران: دارالکتاب الایرانی للطباعه و النشر و التوزیع.
-    _______ (1362)، مدرسه اسلامی، ترجمه کاظمی خلخانی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
-    _______ (بی تا)، المدرسه القرانیه، بیروت: دار المتعارف للمطبوعات.
-    ______ (1356)، مقدمه‌‌ای بر بیبنش اجتماعی اسلام، ترجمه کریم جعفری، تهران: حکمت.
-    _______ (1399هـ)، منابع القدره فی الدوله الاسلامیه، طهران: جهاد البناء.
-    _______ (1410/1990 م.)، منهاج الصالحین، (شرح و تعلیق)، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
-    _______ (بی تا)، نهادهای اقتصادی اسلام، ترجمه غلامرضا بیات و فخر الدین شوشتری، تهران: بدر، ن.
-    _______ (1359)، همراه با تحول اجتهاد، ترجمه اکبر نبوت، تهران: روزبه، هـ.
-    العاملی، ابوزید (2007م.)، محمدباقرالصدر السیره والمسیره فی حقائق ووثائق، بیروت، مؤسسه دارالمعارف للمطبوعات، 5ج.
-    علیخانی، علی اکبر و همکاران (1388)، نظام سیاسی عدالت در اسلام، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-    عیوضی، محمدرحیم (1388)، عدالت، حکومت و مردم در اندیشه سیاسی اسلام در نظام سیاسی عدالت در اسلام، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-    فابر، سسیل (1390)، عدالت در جهان متحول، ترجمه رستم فلاح، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
-    لنگرودی، محمد جعفر (1378)، مبسوط، در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 5ج.
-    مطهری، مرتضی (1358)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: صدرا.
-    ________ (1368)، بیست گفتار، تهران: صدرا.
-    _______ (1379)، بررسی مبانی اقتصادی اسلام، تهران: صدرا.
-    _______ (1398)، عدل اللهی، تهران: انتشارات اسلامی.
-    مولوی، جلال الدین محمد (1390)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: انتشارات  هرمس، چاپ پنجم.
-    وبر، ماکس(1371)، اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری، ترجمه عبدالمعبود انصاری، تهران: سمت.
-    Campbell, Tom. (2001), Justice, London: Macmillan press Ltd, Second ed.
-    Kaplan, Abraham. (1964), The Conduct of Inquiry, San Francisco: Chandler.
-    Rawls, John. (1979), A Theory of Justice, oxford: Oxford university press.
-    Tolmin, Stephen. (1972), Human Understanding, N.J.: Princeton.