مقاله پژوهشی
منصور طبیعی؛ مینا زردشت
چکیده
به‌زعم مردم شناسان کلاسیک و جامعه شناسان تاریخی، شکل‌گیری نظامات سیاسی به پدیده‌ی اجتماعی اولیه‌ای مرتبط است که در همه جوامع به‌صورت نطفه‌ای وجود داشته است. بر این اساس برداشت جامعه‌شناسی از مفهوم فرهنگ، جهتی خاص به تحلیل نظام‌های سیاسی می‌بخشد و در درجه اول این امر مستلزم روشن ساختن نشانه‌های فرهنگی، یعنی همان نظام‌های معنایی ...
بیشتر
به‌زعم مردم شناسان کلاسیک و جامعه شناسان تاریخی، شکل‌گیری نظامات سیاسی به پدیده‌ی اجتماعی اولیه‌ای مرتبط است که در همه جوامع به‌صورت نطفه‌ای وجود داشته است. بر این اساس برداشت جامعه‌شناسی از مفهوم فرهنگ، جهتی خاص به تحلیل نظام‌های سیاسی می‌بخشد و در درجه اول این امر مستلزم روشن ساختن نشانه‌های فرهنگی، یعنی همان نظام‌های معنایی است که در درون جامعه ادغامشدهاند. مقالهی پیش رو نیز تلاشی است جهت آشنایی با اندیشه‌های برتراند بدیع و ابوحامد محمد غزالی و مقایسهی دیدگاه این دو اندیشمند در خصوص بنیانها و ویژگیهای فرهنگی- اجتماعی نظام سیاسی اسلام. این مقاله برای بررسی رویکرد برتراند بدیع و غزالی از روش مقایسه‌ای بهره گرفته است. بر اساس دادههای بدست آمده که عمدتاً از منابع دستاول و برخی تحلیل‌های سایر اندیشمندان بر نظریات مطرحشده برآمده است، تحلیل فرهنگی بدیع از نظام‌های سیاسی، با نظریه امام محمد غزالی در خصوص نظام سیاسی اسلام تا حد زیادی تطابق داشته و در مواردی نیز تفاوتهایی وجود دارد.
مقاله پژوهشی
حمیدرضا صارمی؛ آزاده جلالی
چکیده
شهرهای کنونی به دلیل پیچیده‌تر شدن زندگی شهری، با مسائل بسیاری مواجه شده است. مسائلی که تنها با تکیه بر اندیشه‌های معاصر و غربی قابلیت پاسخگویی ندارد، بنابراین تدوین مبانی نظری برگرفته از اندیشه‌های اسلامی و ایرانی بسیار مهم هستند. یکی از مهم‌ترین منابعی که میتواند یاریگر پژوهشگران جهت تحقیق در مورد تفکرات ایرانی-اسلامی باشد، ...
بیشتر
شهرهای کنونی به دلیل پیچیده‌تر شدن زندگی شهری، با مسائل بسیاری مواجه شده است. مسائلی که تنها با تکیه بر اندیشه‌های معاصر و غربی قابلیت پاسخگویی ندارد، بنابراین تدوین مبانی نظری برگرفته از اندیشه‌های اسلامی و ایرانی بسیار مهم هستند. یکی از مهم‌ترین منابعی که میتواند یاریگر پژوهشگران جهت تحقیق در مورد تفکرات ایرانی-اسلامی باشد، تحلیل آثار و نگرشهای متفکرین مسلمان است. خواجهنظامالملک طوسی، یکی از مقتدرترین نخبگان عرصه سیاسی و وزیر دربار سلجوقیان بود. اندیشه‌های وی در کتاب سیاستنامه (سیرالملوک)، راهگشای مسائل در ابعاد مختلف زندگی شهری است. هدف پژوهش حاضر واکاوی اندیشه‌های خواجهنظامالملک برای تفسیر شهر ایرانی-اسلامی می‌باشد. لذا با استفاده از روش تحلیل محتوا و متن و به صورت اکتشافی-توصیفی، با بهره‌گیری از اسناد و منابع کتابخانه‌ای، دیدگاه‌های وی در ابعاد مختلف کالبدی، سیاسی-مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی تفسیر میگردد. یافتهها نشان می‌دهد شهر ایرانی-اسلامی به زعم وی شهری آباد، امن، عادل، مقتدر، مولد و شهر علم است.
مقاله پژوهشی
هادی موسوی؛ سید حمید رضا حسنی؛ علیرضا محمدی فرد
چکیده
در قرن اخیر دو کتاب «اقتصادنا» از شهیدصدر و «ساختار انقلاب‌های علمی» از کوهن، وارد فضای علمی شدند که یکی مستقیماً فلسفه علمی است و دیگری در پایه مباحث اقتصادی، رویکردی فلسفه علمی دارد. در جامعه جهانی، کتاب کوهن یکی از کتاب‌های فلسفه علمی رسمی محسوب شد، و از نظریات او برای تحلیل جریان‌های علمی استفاده شد، تا جایی که واژه ...
بیشتر
در قرن اخیر دو کتاب «اقتصادنا» از شهیدصدر و «ساختار انقلاب‌های علمی» از کوهن، وارد فضای علمی شدند که یکی مستقیماً فلسفه علمی است و دیگری در پایه مباحث اقتصادی، رویکردی فلسفه علمی دارد. در جامعه جهانی، کتاب کوهن یکی از کتاب‌های فلسفه علمی رسمی محسوب شد، و از نظریات او برای تحلیل جریان‌های علمی استفاده شد، تا جایی که واژه پارادایم بهعنوان واژه‌ای همه‌گیر بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما کتاب اقتصادنا با وجود ارائه دیدگاه‌ها و تحلیل‌های فراوان فلسفه علمی چنین موقعیتی پیدا نکرد. شناسایی دیدگاه‌های فلسفه علمیِ پنهانمانده برای جوامع علمی که باوجود غنای معرفتی و اجتماعی، کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند، میتواند سطح آگاهی جامعه علمی و نظریات بدیل در حوزههای مختلف دانش را افزایش دهد. در اینراستا، مقاله حاضر نشان می‌دهد که چگونه مؤلفه‌های یک فلسفه علم تمامعیار رئالیستی در اقتصادنا حضور دارد؛ مؤلفههایی که موجب می‌شود دیدگاه موجود در اقتصادنا در عین دارا بودن بسیاری از نقاط قوت نظریه پارادایم‌های کوهن، گرفتار مسئله نسبیت‌گرایی نشود. همچنین این دیدگاه میتواند موجبات این را فراهم سازد که قیاس‌ناپذیری پارادایمی که در دیدگاه کوهن وجود دارد مانعی برای گفتگوی میان اندیشه‌ها، نباشد. این امر از طریق مقایسه نظریات علم‌شناختی شهیدصدر در اقتصادنا و کوهن در ساختار انقلاب‌های علمی به انجام میرسد.
مقاله پژوهشی
ابراهیم خانی
چکیده
موضوع این پژوهش «معنا و اثبات اصالت جامعه» و هدف از آن ارائه قرائتی دقیق‌تر از معنای اصالت جامعه با اتکاء بر برهانی نوین است. در این مقاله با اتخاذ روش دلالت پژوهی و با تکیه بر یکی از مفاهیم محوری در عرفان اسلامی یعنی مقام فناء عرفانی، برهانی جدید برای اثبات اصالت جامعه ارائه شده است. هدف نخست این مقاله توجه دادن به این حقیقت است ...
بیشتر
موضوع این پژوهش «معنا و اثبات اصالت جامعه» و هدف از آن ارائه قرائتی دقیق‌تر از معنای اصالت جامعه با اتکاء بر برهانی نوین است. در این مقاله با اتخاذ روش دلالت پژوهی و با تکیه بر یکی از مفاهیم محوری در عرفان اسلامی یعنی مقام فناء عرفانی، برهانی جدید برای اثبات اصالت جامعه ارائه شده است. هدف نخست این مقاله توجه دادن به این حقیقت است که مقام فناء عرفانی به غیر از مصادیق ناظر به سلوک عرفانی در متن افعال اجتماعی نیز مصادیق قابل توجهی دارد و طبق بیان علامه‌طباطبایی در متن هر اطاعتی نوعی فناء مطیع در مطاع مستتر است. پس از اثبات این مطلب، این حقیقت به عنوان مقدمه استدلالی با روش برهانی برای اثبات اصالت جامعه مورد استفاده قرار گرفته است و نشان داده شده که عمل اجتماعی و حب و بغض‌های مستتر در آن، ظرفی برای تحقق و بروز مقام فناء عرفانی به صورت جمعی است و در نتیجه افراد جامعه در قالب کنش‌های اجتماعی در حال طی نمودن مراحل فناء عرفانی و در نهایت متحد شدن در تعین کمال مطلوب با یکدیگر هستند و این حقیقت را به صورت انضمامی در متن بسیاری از رفتار‌های اجتماعی نظیر انواع اجتماعات ورزشی، دینی، هنری و ... می‌توان رصد نمود. حقیقتی که اشاراتی به آن را می‌توان در آثار خواجه نصیر الدین طوسی مشاهده نمود و نشان داد او نیز چنین فهمی از نحوه اتحاد افراد جامعه داشته است و در پایان به مزیت‌های این برهان در قبال سایر ادله اثبات اصالت جامعه پرداخته شده است.
مقاله مروری
علی بحرانی پور؛ شهرام جلیلیان؛ علی لجم اورک مرادی
چکیده
تلفیق تاریخ و نظریه از جمله روشهایی است که از جانب بسیاری از پژوهشگران، بویژه مورّخین و جامعهشناسان به کار گرفته شده است. ابنخلدون(808-732ق/ 1406-1332م) از جمله نخستین مورخ-جامعهشناسانی بوده که سعی کرده الگوهایی برای تبیین پدیدههای تاریخی-اجتماعی جوامع انسانی ارائه دهد. وی در بخشهای آغازین کتاب خود معروف به «مقدمه» ...
بیشتر
تلفیق تاریخ و نظریه از جمله روشهایی است که از جانب بسیاری از پژوهشگران، بویژه مورّخین و جامعهشناسان به کار گرفته شده است. ابنخلدون(808-732ق/ 1406-1332م) از جمله نخستین مورخ-جامعهشناسانی بوده که سعی کرده الگوهایی برای تبیین پدیدههای تاریخی-اجتماعی جوامع انسانی ارائه دهد. وی در بخشهای آغازین کتاب خود معروف به «مقدمه» به شناخت جوامع کوچرو و یکجانشین و همچنین مناسبات آنها با یکدیگر پرداخته و الگویی در شناخت و تکوین این جوامع نشان داده است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین و بررسی دگرگونی شیوهی زیست مغولان از کوچروی به یکجانشینی در ایرانِ سدههای هفتم و هشتم هجری براساس نظریه ابنخلدون است. ابتدا مفاهیم مرتبط با دگرگونی مورد نظر ابنخلدون چون اقلیم، شیوه معاش و عصبیت؛ شناسایی و شرح داده شده، سپس بر اساس این مفاهیم به روند یکجانشینی مغولان در ایران پرداخته می‌شود. روش مورد استفاده در این پژوهش «تحلیل تاریخی» است؛ و یافته‌های حاصل اینکه، دیدگاه ابنخلدون نه تنها میتواند دگرگونی شیوهی زیست مغولان در ایران را تبیین کند؛ بلکه میتواند به عنوان الگویی شایان توجه برای تبیین و فهم دگرگونی شیوهی زیست دودمانهای کوچرو در ایران بویژه از سلجوقیان تا پیش از صفویه مورد استفاده قرار گیرد و چگونگی یکجانشین شدن کوچروان و دور شدن آنان از زندگی کوچروی را تبیین کند.
مقاله ترویجی
سید سعید زاهد زاهدانی؛ محمدحسین جمال زاده
چکیده
نیازهای ضروری جوامع از طریق تشکل‌های طبیعیِ اجتماعی، موسوم به نهاد تامین می‌شوند. از جمله برای ایجاد نظم و امنیت و مدیریت جامعه، نهاد سیاست تشکیل می‌یابد. هر فرهنگ و تمدنی دارای سبک مدیریت و انتظام‌بخشی مخصوص به خود است. از‌این‌رو هر تمدنی دارای یک نهاد سیاسی با شاکلۀ مخصوص به خود است. تمدن مدرن با کنار گذاشتن واقعیت غیب و تکیه بر ...
بیشتر
نیازهای ضروری جوامع از طریق تشکل‌های طبیعیِ اجتماعی، موسوم به نهاد تامین می‌شوند. از جمله برای ایجاد نظم و امنیت و مدیریت جامعه، نهاد سیاست تشکیل می‌یابد. هر فرهنگ و تمدنی دارای سبک مدیریت و انتظام‌بخشی مخصوص به خود است. از‌این‌رو هر تمدنی دارای یک نهاد سیاسی با شاکلۀ مخصوص به خود است. تمدن مدرن با کنار گذاشتن واقعیت غیب و تکیه بر واقعیت مشهود (سکولاریزم) و اعتماد به انسان (هیومنیزم) شکل و رشد یافت. نهادهای اجتماعی آن، از جمله سیاست هم بر همین پایه استوار شدند. با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 میلادی و ظاهر شدن اسلام در یک منظر تمدنی چنین می‌نماید که شاکله‌های نوینی به نهادهای اجتماعی مخصوصا سیاست داده شد.مقاله حاضر تلاش می‌کند با استفاده از روش بررسی متون و بحث و نظرخواهی از متخصصین، در یک مطالعۀ تطبیقی شاکلۀ سیاست در تمدن نوین اسلامی را تخمین زند. موضوع پژوهش مطالعه تطبیقی شاکله سیاست در دو تمدن مدرن و نوین اسلامی است و هدف پژوهش آن است که پایه‌های نظری سیاست را در تمدن مدرن و تمدن نوین اسلامی با یکدیگر مقایسه کرده و نتایج اجتماعی هر یک را مورد سنجش قرار دهد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شاکلۀ سیاست در این دو نوع تمدن با یکدیگر تفاوت مبنایی دارند؛ هر چند ممکن است هر دو به مردم سالاری متمسک باشند. تمدن مدرن بر اساس انسان گرایی و توجه به سودجویی و منفعت‌طلبی انسان‌ها هر نوع عملی را مجاز می‌شمارد اما تمدن اسلامی تکیه خود را بر ربوبیت الهی می‌گذارد و با اهمیت دادن به رابط بین عالم غیب و مشهود تلاش می‌کند نظامی را در سیاست جایگزین کند که ولایت الهی در سطوح مختلف اجتماعی ساری و جاری شود.
مقاله ترویجی
احمد جهانی نسب
چکیده
همبستگی اجتماعی به عنوان مهم‌ترین بخش یک پیوستگی جامعه، جایگاه ویژه و حائز اهمیتی داشته و علاوه بر کارکردهای ذاتی آن در اداره و انتظام‌بخشی امور اجتماع، وجود آن برای حفظ و ثبات نظام سیاسی- اجتماعی ضروری است. از این‌رو، مقاله حاضر در صدد است تا به بررسی و شناخت عوامل شکل‌دهنده آن در آراء و اندیشه‌های ابن خلدون به عنوان فیلسوف اجتماعی ...
بیشتر
همبستگی اجتماعی به عنوان مهم‌ترین بخش یک پیوستگی جامعه، جایگاه ویژه و حائز اهمیتی داشته و علاوه بر کارکردهای ذاتی آن در اداره و انتظام‌بخشی امور اجتماع، وجود آن برای حفظ و ثبات نظام سیاسی- اجتماعی ضروری است. از این‌رو، مقاله حاضر در صدد است تا به بررسی و شناخت عوامل شکل‌دهنده آن در آراء و اندیشه‌های ابن خلدون به عنوان فیلسوف اجتماعی مسلمان و امیل دورکیم نظریه‌پرداز همبستگی اجتماعی بپردازد. لذا تلاش شده تا مسئله پژوهش در چارچوب رویکرد کارکردگرایی با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع‌آوری داده‌ها بصورت کتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گیرد. با این فرضیه که « عصبیت » در اندیشه ابن خلدون و « روابط متقابل بین افراد در قالب تقسیم کار اجتماعی » در اندیشه دورکیم، اصلی‌ترین عامل همبستگی اجتماعی می‌باشد. همچنین نقطه آغازین هر یک از این دو اندیشمند، میزان تعامل و تأثیر و تأثر متقابل اعضاء در روابط و مناسبات اجتماعی بوده که بر حسب تکوین و تداوم نظام سیاسی و اجتماعی، دوری(چرخشی) بودن نظریه ابن خلدون و خطی بودن نظریه دورکیم را سبب می‌شود. شهرت ابن خلدون به عنوان مهم‌ترین متفکر اجتماعی جهان اسلام، بیش از هر چیز مرهون مفهوم عصبیت و جایگاه آن در دگرگونی‌های اجتماعی است که مراحل پنجگانه از تولد تا زوال را شامل می‌شود. از این‌رو، به نظر میرسد نظریه اجتماعی ابن خلدون از حیث دگرگونی اجتماعی و تأثیر آن بر تکوین و تداوم نظام سیاسی، از سنخ نظریه دورانی و کشمکش و نظریه اجتماعی دورکیم نیز از نوع نظریه تک‌خطی و تکاملی است.
