مقاله ترویجی
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
فاطمه کامرانی؛ سمیه حمیدی؛ پیمان زنگنه
چکیده
مدرنیته به شکلی از زندگی و تشکیلات اجتماعی اطلاق می‌شود که مطابق پارادایم اصلی آن عقل خودبنیاد نقاد، پیوسته به بازنگری سنت‌های بشری می‌پردازد. این پدیده در غرب زاده شد و به‌تدریج وارد سرزمین‌های دیگر شد. ورود این سبک تفکر به ایران واکنش‌های متفاوتی در پی داشت. برخی از روشنفکران سعی کردند با کنار نهادن ارزش‌های دینی و سنتی و تقلید ...
بیشتر
مدرنیته به شکلی از زندگی و تشکیلات اجتماعی اطلاق می‌شود که مطابق پارادایم اصلی آن عقل خودبنیاد نقاد، پیوسته به بازنگری سنت‌های بشری می‌پردازد. این پدیده در غرب زاده شد و به‌تدریج وارد سرزمین‌های دیگر شد. ورود این سبک تفکر به ایران واکنش‌های متفاوتی در پی داشت. برخی از روشنفکران سعی کردند با کنار نهادن ارزش‌های دینی و سنتی و تقلید از غیرِ غربی، نظمی مدرن و سکولار را بنیان گذارند. اما در مقابل، نواندیشان دینی که عمدتاً در دهۀ چهل و پنجاه شمسی رشد چشمگیری داشتند، با این برداشت مخالفت نموده و تلاش کردند با تمسک به ارزش‌های دینی، در مقابل هجوم اندیشه‌های طاغوتی غربی به فرهنگ و تمدنشان، یک نظم سیاسی - اجتماعی برخاسته از نظم نمادین حاکم بر جامعه خویش را احیا سازند و جامعه خود را از لطمه‌های هویتی امر واقع در دوران پهلوی رهایی بخشند. در این پژوهش برآنیم تا با روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس نظریه دو فطرت امام خمینی(ره) و هم‌چنین نظریه سه‌گانه لاکانی، به بررسی جایگاه نظم مدرن و نظم متعال در نظم سیاسی اجتماعی مطلوب امام خمینی(ره) بپردازیم. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است‌که امام (ره) به‌منظور مقابله با اقدامات هنجارستیز و مدرن مآبانه طاغوتی شاه که موجب درد و رنج ذهن و روح جامعه شده بود (امر واقع)، درصدد بازسازی امر نمادین با محوریت یک نظام سیاسی مبتنی بر ارزش‌های متعال دینی برآمد.
مقاله پژوهشی
ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی
محسن لبخندق
چکیده
ذیل حکمت متعالیه و با تکیه بر «نظریة فرهنگی صدرایی» می‌توان با روش قیاسی-برهانی درصدد تبیین چگونگی ترابط فرهنگ و جهان طبیعت تحت ربوبیت الهی برآمد و الگویی برای تبیین تحولات فرهنگی از این مسیر ارائه نمود. مبتنی بر «نظریة فرهنگی صدرایی»، فرهنگ یک جوهر معنایی است و لذا در تبیین ابعاد ترابط فرهنگ و طبیعت، در پی پاسخ به این پرسشیم ...
بیشتر
ذیل حکمت متعالیه و با تکیه بر «نظریة فرهنگی صدرایی» می‌توان با روش قیاسی-برهانی درصدد تبیین چگونگی ترابط فرهنگ و جهان طبیعت تحت ربوبیت الهی برآمد و الگویی برای تبیین تحولات فرهنگی از این مسیر ارائه نمود. مبتنی بر «نظریة فرهنگی صدرایی»، فرهنگ یک جوهر معنایی است و لذا در تبیین ابعاد ترابط فرهنگ و طبیعت، در پی پاسخ به این پرسشیم که ترابط انسان، جامعه و طبیعت، چه نقشی در انسداد یا انفتاح معنایی جوامع و شکل‌گیری فرهنگ‌های مختلف خواهد داشت و این تحولات معنایی چه بازتابی در جهان طبیعت می‌یابد. این مسیر نظری روشن خواهد کرد که تأثیرپذیری فرهنگ از جهان طبیعت به دو سنخ «تکوینی و غیرارادی» و «آگاهانه و همراه با قصد و ارادۀ انسان‌ها» قابل تقسیم و ذیل عنوان «سایۀ جهان طبیعت بر فرهنگ» قابل بررسی است. «بازتاب تکوینی و غیرارادی جهان طبیعت در فرهنگ‌ها» در سه سرفصل «بذل و کتمان معنا از سوی جهان طبیعت در ترابط با فرهنگ»، «قهر و مهر عملی جهان طبیعت در ترابط با فرهنگ» و «امتداد اقلیم در فرهنگ» قابل تبیین است و «بازتولید آگاهانۀ جهان طبیعت در متن فرهنگ»، ذیل دو سرفصل «تفسیر و نمادسازی(معنابخشی مُلهم از جهان طبیعت)» و «بازآفرینی فرهنگی صُور محسوس مقتبس از جهان طبیعت(صورت‌گری به معانی)» تبیین می‌شود. تغییراتی که از مسیر فرهنگ در جهان طبیعت ایجاد می‌شود نیز ذیل عنوان «سایۀ فرهنگ بر جهان طبیعت» قابل بررسی و ذیل دو عنوان «انعکاس فرهنگ در باطن طبیعت» و «انعکاس فرهنگ در کالبد طبیعت» قابل واکاوی است.
مقاله پژوهشی
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
محمد ملک زاده
چکیده
شیخ فضل‌الله نوری نماینده جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصههای فرهنگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. ازجمله مسائل مورد دغدغه ایشان در ایران، مسئله استبداد و استعمار، در کنار حفظ استقلال کشور بود. مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطه مشروعه در ایران قرار داد. ...
بیشتر
شیخ فضل‌الله نوری نماینده جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصههای فرهنگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. ازجمله مسائل مورد دغدغه ایشان در ایران، مسئله استبداد و استعمار، در کنار حفظ استقلال کشور بود. مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطه مشروعه در ایران قرار داد. شیخ فضل‌الله با شناخت عمیقی که از مبانی فرهنگ و تمدن غرب و اصول فکری و اندیشه سیاسی آنان داشت، هدف اصلی مبارزات خود را صیانت از دین بهعنوان عامل همبستگی، وحدت و استقلال ایرانیان و حفظ عزت مردم ایران با قطع دست اجانب از سرنوشت کشور قرار داد. دشمنان شیخ فضل‌الله عمدتاً دو جریان خارجی استعمار و داخلی غربگرا بودند که شیخ را سد راه پیشبرد اهداف خویش میدیدند و درنهایت ایشان جان خود را درراه دفاع از ساحت دین و مبارزه برای استقلال ایران فدا نمود. گفتار حاضر با استفاده از روش توصیف و تحلیل به مبانی اندیشگی و ابعاد مبارزات استقلالطلبانه شیخ فضل‌الله در رهایی ایران از سلطه استعمار می‌پردازد.
مقاله پژوهشی
سنت‌های فکری و تاریخی و تمدنی تفکر اجتماعی مسلمین
محسن میری
چکیده
شبکه فکری اسلام لیبرال(JIL) یکی از جریان های روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغه های جهان معاصر و بطور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحول گرا از اسلام با تکیه بر ارزش های لیبرالیستی ارائه کند تا به گونه ای در حل مشکلات و بحران های اندونزی تاثیر گزار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی اکتشافی- ...
بیشتر
شبکه فکری اسلام لیبرال(JIL) یکی از جریان های روشنفکری مسلمان اثرگذار کشور اندونزی است که با توجه به مشکلات و دغدغه های جهان معاصر و بطور خاص اندونزی سعی کرده است تفسیری جدید و تحول گرا از اسلام با تکیه بر ارزش های لیبرالیستی ارائه کند تا به گونه ای در حل مشکلات و بحران های اندونزی تاثیر گزار باشد. این پژوهش بر آن است تا با روشی اکتشافی- توصیفی و شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی و کتابخانهای ، تجربه فکری و عملی این شبکه را بررسی و تحلیل کند. این تحقیق ابتدا به زمینه های اجتماعی پیدایش شبکه و دغدغه های آن می پردازد. سپس دیدگاه ها و روش فهم شبکه از اسلام، فعالیت ها و واکنش های نسبت به آن را مورد توجه قرار می دهد و بیان می کند که اولا دیدگاه های شبکه به دلیل ضعفهای نظری در روش و محتوا و نیز پیامدهای نامطلوب عملی ؛ نمی تواند مورد قبول قرار گیرد و ثانیا اگرچه شبکه در ابتدای پیدایش خود توانست تاثیر قابل توجهی بر فضای فکری اندونزی داشته باشد ولی این رشد بدلیل نگرش تندروانه آن نسبت به عقاید مردم مسلمان، مخالفت های فراوان با آن و نیز پیدایش گزینه های جدید پرمخاطب، ادامه نیافت و در حال حاضر تاثیر زیادی بر جامعه اندونزی ندارد.
مقاله پژوهشی
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
اکبر اشرفی
چکیده
نظریه ولایت فقیه یکی از مهم‌ترین ارکان اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) برای رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت امام معصوم(ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل دهد و به عنوان اولین تجربه حاکمیت فقیه بر جامعه، به آن نمود عینی ببخشد. سوال اصلی این مقاله این است که آیا اندیشه سیاسی امام خمینی در ...
بیشتر
نظریه ولایت فقیه یکی از مهم‌ترین ارکان اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) برای رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت امام معصوم(ع) است. به‌علاوه ایشان، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل دهد و به عنوان اولین تجربه حاکمیت فقیه بر جامعه، به آن نمود عینی ببخشد. سوال اصلی این مقاله این است که آیا اندیشه سیاسی امام خمینی در طول سال‌های متمادی از دهه 1320 تا دوران انقلاب اسلامی و نیز سال‌های رهبری ایشان در دوره جمهوری اسلامی دچار تحول شده است؟ برای پاسخ به این سؤال، با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی، محتوای دو کتاب امام خمینی با عنوان «کشف اسرار» و «ولایت فقیه» مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. فرضیه پژوهش عبارت است از این که: امام خمینی نظریه ولایت فقیه را در هر دو کتاب مذکور مطرح کرده است و در هر دو کتاب مجتهد عادل را در عصر غیبت، جانشین امام معصوم با تمام اختیارات ایشان می‌داند. بنابراین گرچه امام خمینی در زمان‌های مختلف بر اساس مقتضیات زمان و مکان،ابعاد مختلف اندیشه خود را مطرح کرده است، چارچوب اندیشه سیاسی ایشان تا پایان عمرش ثابت بوده است. چارچوب نظری حاکم بر اندیشه امام خمینی در هر دو کتاب، مبتنی بر دیدگاه تشیع درباب شیوه رفتار مومنان با حاکم جائر است که اصل اساسی در این مکتب، نفی همکاری با حاکم جائر است مگر این که شرایط خاصی این همکاری را مجاز شمارد. این مبنا قادر است تا رویکرد امام خمینی را در ادوار مختلف نسبت به حکومت پهلوی، تبیین کند.
