دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف مطالعه الزامات مبنایی حکمرانی فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای انجام شده است. این پژوهش در زمره پژوهش‌های کیفی قرار دارد که با روش تحلیل مضمون انجام شده است. جامعه مورد مطالعه به‌صورت هدفمند و در دسترس از میان متون و محتوای سخنرانی‌های آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص فرهنگ و حکمرانی فرهنگی و واژه‌های مرتبط با آن انتخاب شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، نقطه‌گذاری در الگوی حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، "الزام مبنایی مردمی‌سازی فرهنگ اسلامی" با محوریت دو مؤلفه "هدایت‌گری اسلامی فرهنگ" و "مشارکت‌دهی مردمی فرهنگ" است که برای تحقق آن الزامات زمینه‌سازی عبارتند از: «شاخص‌های نگرشی و عملکردی احسن»،«مدیریت فرهنگی» با ویژگی‌های مدیریت روبه‌جلو، انقلابی - جهادی، مشارکتی و جهت‌مند فرهنگ؛ «مهندسی فرهنگی» با ویژگی‌های اصلی توسعه‌بخشی هدفمند فرهنگ، استحکام‌بخشی یکپارچه فرهنگ و هویت‌سازی ملی فرهنگ؛ «گفتمان‌سازی فرهنگی» از طریق ذهنیت‌سازی ارزش‌های فرهنگی، اصلاح‌گری معیارمند فرهنگ و اعتبار و قدرت‌بخشی درونی فرهنگ؛ و در نهایت «نهادینه‌سازی شاخص‌های حاکمیت الهی» که شامل حکمرانی اسلام‌محور، مردم‌محور، فرهنگ‌محور، امام‌محور، قانون‌مدار، عدالت‌محور، آگاهی‌محور، مسئولانه، اتحادگرا و عزت‌مند است. پیامد این نوع از حکمرانی فرهنگی، «تعالی‌بخشی شخصی و اجتماعی» است که پیشنهاد می‌شود در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی کشور، مبانی و الزامات مطرح شده به‌عنوان چهارچوبی کلان مدنظر قرار گیرد تا مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی هموارتر گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Foundational Requirements for Cultural Governance in the Islamic Republic of Iran: Insights from the Ayatollah Khamenei

نویسندگان [English]

  • Shahla Bagheri 1
  • Sadegh Akbari Aghdam 2
  • Seyed Saeid Zahed Zahedani 3

1 Professor of Sociology, Kharazmi University, Tehran, Iran.

2 PhD Student in Cultural Policy, Kharazmi University, Tehran, Iran.

3 Associate Professor of Socioloigy, Shiraz University, Shiraz, Iran.

چکیده [English]

This study examines the foundational requirements for cultural governance in the Islamic Republic of Iran from the perspective of Ayatollah Khamenei. Employing a qualitative approach, the research utilizes thematic analysis of the Supreme Leader’s statements on culture and cultural governance. The purposively selected corpus includes texts and speeches addressing cultural issues, governance, and related concepts. Findings indicate that the cornerstone of Iran’s cultural governance model is the popularization of Islamic culture, structured around two principal components: Islamic guidance of culture and public participation in cultural affairs. Five enabling requirements underpin this model: (1) optimal attitudinal and performance indicators, (2) cultural management, (3) cultural engineering, (4) cultural discourse-making, and (5) institutionalization of divine governance indicators, which encompass Islam-centered, people-centered, culture-centered, Imam-centered, law-abiding, justice-oriented, awareness-driven, responsible, unity-promoting, and dignified governance. The ultimate outcome is the personal and social elevation of individuals and society. This framework is recommended as a guiding macro-structure for cultural policymaking, contributing to the advancement of a new Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • Cultural Governance
  • Ayatollah Khamenei
  • Thematic Analysis
آقاسی ،آناهیتا ، بنی‌هاشمی، سید محسن ، عقیلی ، سید وحید ، 1400: تحلیل مضمون هویت فرهنگی در اندیشه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 21، تیر 1400، صفحه 155-176.
باقری، شهلا. (1384). بررسی و مقایسۀ نظام فرهنگی ایران: قبل و بعد از انقلاب اسلامی. تهران. دانشگاه علامه طباطبایی، رساله دکتری.
باقری، شهلا. (1402). جامعه‌شناسی فرهنگی. تهران. انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
بصیرنیا، (1392) رویکردهای مختلف به مهندسی فرهنگی در ایران بعد از انقلاب، امیرکبیر: 1392.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای، Farsi.khamenei.ir
جمشیدی، مهدی . (1403). حکمرانی فرهنگی در خوانش دینی آیت‌الله مصباح‌یزدی. نشریه آیین حکمرانی، 2(3): 255-286 . doi: 10.22034/ah.2025.719484
خاشعی، وحید و هرندی، عطاءالله (1393)، تبیین ابعاد حکمرانی متعالی مبتنی بر سیرة حکومتی امام علی) ع (تلفیق رویکرد اجتهادی و تحلیل محتوا، پژوهش‌های علم و دین، سال پنجم، شمارةدوم، پاییز و زمستان،1393 صص 110-85 .
ذوالفقاری، نعمیه (1403). تاثیر فرهنگ حکمرانی بر حکمرانی فرهنگی (با محوریت ابلاغ مقام معظم رهبری به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۰)، اولین کنفرانس ملی حکمرانی و نظام سیاست گذاری فرهنگی. تهران.
زهیری، علیرضا. (1394). نسبت سنجی بوم شناسانه الگوی حکمرانی خوب. فصلنامه علوم سیاسی، سال هفدهم شماره 2. ص111-87 .
سلطانی، علی‌اصغر. (1384). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. فصلنامه علوم سیاسی، 7(28).
سند نقشه مهندسی کشور، 1392، تاریخ تصویب: ۱۳۹۱ ،مرجع تصویب: مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، تاریخ ابلاغ: 1392، دوره:  9 ، شماره ابلاغیه: ۲۳۴۹/۹۲/دش، بازیابی شده از: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/859054
عارفی خلیل و فرزندی عباسعلی (1403). انطباق مبانی حکمرانی رهبری با مبانی حکمرانی علوی، فصلنامه علمی حکمرانی متعالی، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 18، مهر 1403، صفحه 9-37.
مزینانی، مهدی. (1400). حکمرانی فرهنگی درنظام اسلامی. حکمرانی متعالی. سال دوم بهار 1400 شماره 5، شماره صفحات: ۲۱۱ – ۲۳۶
نجاری، رضا و ساده‌نژاد، فخریه، ۱۴۰۲، مقاله «حکمرانی فرهنگی، مفهوم جدیدی از حکمرانی» منابع و سرمایه انسانی، شماره هشتم: صص 67 تا 79. 
Alexander, Jeffrey C. (2006). The Civil Sphere. Oxford University Press
Archer, Margaret (1995). Realist Social Theory: The Morphogenetic Approach, Cambridge: Cambridge University Press.
Foran, John. (1997). "Discourses and Social Forces: The Role of Culture and Cultural Studies in Understanding Revolutions," J. Foran (ed). Theorizing Revolutions, London and New York: Routledge.
Fiske, J & Hartley, (2004) Reading Television. London. Routledge Pub.
Giddens, Anthony. 2000. "The Globalizing of Modernity." In The Global Transformations Reader: An Introduction to the Globalization Debate, edited by David Held and Anthony McGrew, 92–98. Cambridge: Polity Press.
Laclau, E. & Mouffe, C. (1985). Hegemony and socialist strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London, Verso.
Marengo, Stefano,2020. "Lo spirito della rivolta. Michel Foucault e la rivoluzione iraniana" in: "Etica & Politica / Ethics & Politics. XXII/2", EUT Edizioni Università di Trieste, Trieste, 2020, pp. 723-748
Smith, P. (2008). Cultural theory: An introduction (2nd ed.). Wiley-Blackwell.p:55