نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علیرضا کوثرنیا ¹
• حسین حاج محمدی ²

¹ کارشناسی ارشد فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

نسبت میان فرهنگ و ساختار اجتماعی، یکی از مسائل دیرپای جامعه‌شناسی است که همواره محل مناقشه بوده است: آیا شرایط اجتماعی خاستگاه فرهنگ‌اند یا خود فرهنگ نقشی مؤثر در تحولات ساختاری دارد؟ گروهی فرهنگ را پیامد ساختار می‌دانند و برخی آن را منشأ تغییر اجتماعی می‌شمرند. روبرت وسنو با رویکردی عینی به فرهنگ، آن را نه امری ذهنی، بلکه محصولی عینی و قابل مشاهده می‌داند و در چارچوبی نظری، پیوند ایدئولوژی و ساختار را تبیین می‌کند. با آن‌که در نظریۀ او نقش عاملان انسانی و مقولۀ «نظم اخلاقی» نیز مدنظر است، اما در مجموع، اولویت با عوامل ساختاری است. در سوی دیگر، دکتر علی شریعتی رابطۀ میان فرهنگ و ساختار را دوسویه و دیالکتیکی می‌فهمد. او بر آن است که هم ساختار بر فرهنگ اثرگذار است و هم فرهنگ، قدرت دگرگونی ساختار را دارد. مقالۀ حاضر با تحلیل نظریۀ فرهنگی وسنو و نقد آن از منظر اندیشۀ دیالکتیکی شریعتی، نشان می‌دهد که نظریۀ وسنو علی‌رغم تلاش برای فراروی از نگاه‌های تقلیل‌گرایانه، همچنان بر رابطه یک‌سویه تأکید دارد، حال آن‌که اندیشه دکتر شریعتی، تفسیری جامع‌تر از تعامل فرهنگ و ساختار ارائه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• روبرت وسنو
• علی شریعتی
• فرهنگ
• ساختار اجتماعی
• دیالکتیک ذهن و عین
• عاملیت انسانی

موضوعات

• مطالعه تطبیقی اندیشمندان شاخص اسلامی و غیراسلامی

عنوان مقاله [English]

The Relationship Between Social Structure and Culture in Robert Wuthnow’s Theory and Its Critique from the Perspective of Dr. Ali Shariati’s Thought

نویسندگان [English]

• Alireza Kowsarnia ¹
• Hosein Haj Mohamadi ²

¹ MA of Philosophy of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

² Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, University of Tehran.

چکیده [English]

The relationship between culture and social structure has long been a contested issue in sociology: Are social conditions the origin of culture, or does culture itself play a transformative role in structural change? Some regard culture as the outcome of structure, while others see it as the driver of social transformation. Robert Wuthnow, with an objective approach to culture, treats it not as a subjective phenomenon but as a tangible and observable product. Within a theoretical framework, he explains the connection between ideology and structure. Although Wuthnow’s theory includes the role of human agency and the concept of “moral order,” structural factors generally take precedence. In contrast, Dr. Ali Shariati conceives the relationship between culture and structure as reciprocal and dialectical. He argues that structure affects culture, but culture also has the capacity to reshape structure. This article analyzes Wuthnow’s cultural theory and critiques it from the viewpoint of Shariati’s dialectical thought, demonstrating that despite Wuthnow’s effort to go beyond reductionist approaches, his theory ultimately leans toward a one-sided view. By contrast, Shariati offers a more comprehensive interpretation of the interaction between culture and structure.
Keywords: Robert Wuthnow; Ali Shariati; Culture; Social Structure; Dialectic of Mind and Reality; Human Agency 

کلیدواژه‌ها [English]

• Robert Wuthnow
• Ali Shariati
• Culture
• Social Structure
• Dialectic of Mind and Reality
• Human Agency