مریم غازی اصفهانی؛ مجید کافی
چکیده
دین اسلام آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی است و در مواجهه با مسائل نسبت به رویکردهای سکولار مواجه‌های متفاوتی دارد. به‌عنوان نمونه برخورد اسلام با مسئله شرور با مواجهه سکولار آن تفاوت‌هایی دارد، هرچند در برخی از ابعاد نیز شباهت‌هایی موجود است. نویسنده به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که وجه تمایز و تشابه خوانش شهید مطهری (به‌عنوان ...
بیشتر
دین اسلام آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی است و در مواجهه با مسائل نسبت به رویکردهای سکولار مواجه‌های متفاوتی دارد. به‌عنوان نمونه برخورد اسلام با مسئله شرور با مواجهه سکولار آن تفاوت‌هایی دارد، هرچند در برخی از ابعاد نیز شباهت‌هایی موجود است. نویسنده به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که وجه تمایز و تشابه خوانش شهید مطهری (به‌عنوان رویکرد اسلامی) از مسئله کرونا به‌عنوان شر، از خوانش ماکس وبر (به‌عنوان دیدگاهی سکولار) چیست؟ در این پژوهش داده‌های موردنیاز از طریق بررسی کتابخانه‌ای به‌دست‌آمده و داده‌ها به روش مقایسه‌ای مورد تحلیل قرارگرفته‌اند تا به شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود در رویکرد شهید مطهری و ماکس وبر از شرور با تأکید بر کرونا دست یابد. نتایج پژوهش حاضر به این شرح است: شهید مطهری معتقد است شرور فاعلی ندارند اما از دید ماکس وبر، شر مانند خیر فاعل دارد و با طرح نظریه عقلانیت خود درصدد معنا بخشی به زندگی و توجیه درد و رنج از طریق دین است. از دیدگاه شهید مطهری شرور بخشی از نظام یکپارچه عالم هستند، درحالی‌که از دیدگاه ماکس وبر درد و رنج باعث اختلال در معناست؛ در رویکرد شهید مطهری شرور دارای فوایدی نیز هست اما در رویکرد وبری شرور فاقد معناست. مسئله عدمی بودن و نسبی بودن شرور و اندام‌وارگی جهان و فواید شرور در رویکرد شهید مطهری، حاکی از برتری خوانش اسلامی بر نوع سکولار آن است. با توجه به شواهد موجود در شرایط شیوع کرونا و نیز با توجه به منابع موجود، نظریه شهید مطهری در توجیه شرور از توفیق بیشتری برخوردار است.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
علی اصغر طالب نژاد؛ سید محمد علی تقوی؛ محمد جواد رنجکش
چکیده
چیستی تمدن مدرن غرب و چگونگی مواجهه با آن در شمار مهم‌ترین پرسش‌های نخبگان مسلمان طی دو قرن گذشته بوده‌اند. این پژوهش دیدگاه آیت‌الله مطهری در مورد مدرنیته و چگونگی تعامل با تمدن مدرن غرب را مورد بررسی قرار می‌دهد. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارت از آنند که آیا از دیدگاه مطهری دو تمدن اسلامی و غربِ مدرن امکان وام‌گیری از یکدیگر را ...
بیشتر
چیستی تمدن مدرن غرب و چگونگی مواجهه با آن در شمار مهم‌ترین پرسش‌های نخبگان مسلمان طی دو قرن گذشته بوده‌اند. این پژوهش دیدگاه آیت‌الله مطهری در مورد مدرنیته و چگونگی تعامل با تمدن مدرن غرب را مورد بررسی قرار می‌دهد. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارت از آنند که آیا از دیدگاه مطهری دو تمدن اسلامی و غربِ مدرن امکان وام‌گیری از یکدیگر را دارند؟ و این وام‌گیری باید با چه شرایطی صورت گیرد؟ روش پژوهش در این تحقیق تفسیری مولف‌محور بوده و بر مبنای یک مدل نظری بسط یافته از مدل «دو رویه تمدن بورژوازی غرب» ارائه شده توسط عبدالهادی حائری انجام می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مطهری در مجموع نگاهی بدبینانه به تمدن مدرن غرب دارد، اما پیشرفت آن در برخی از زمینه‌ها مانند دانش و فناوری و حتی استقرار عدالت در درون جوامع خود را می‌پذیرد. ایشان این تمدن را دارای نقاط ضعف بسیاری می‌داند که عمدتاً به مبانی فکری آن مربوطند و در رویه سیاسی آن نیز قابل مشاهده‌اند. به اعتقاد مطهری، استعمار در اشکال گذشته و جدید آن تاریک‌ترین نقطه در روند تعاملات غرب و شرق را تشکیل می‌دهد. او اقتباس مسلمانان از غرب مدرن را نامطلوب نمی‌شمارد، اما هضم شدن در این تمدن و الگوگیری از نقاط منفی آن را ناپسند می‌داند. مطهری تمدن غرب را یک کلیت غیرقابل‌تفکیک که آن را یا باید به‌تمامی پذیرفت یا به‌طور کلی مردود شمرد نمی‌داند.
بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
یحیی بوذری نژاد؛ شاهین زرع پیما؛ حسین طاهری
چکیده
چکیده حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به‌مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره‌ها و ساختارهای آن به‌واسطۀ ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به‌واسطۀ قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل‌ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی ...
بیشتر
چکیده حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به‌مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره‌ها و ساختارهای آن به‌واسطۀ ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به‌واسطۀ قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل‌ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی حول مقام جانشینی و خلافتشان (از زمان خلفای راشدین تا بنی‌امیه و بنی‌عباس و درنهایت امپراتوری عثمانی) بین فرق گوناگون اسلامی، اعم از شیعه و سنی، شکل گرفت که عواقب برخی از این اختلافات و منازعات کماکان نیز دامن‌گیر جهان اسلام (خاصه پس از الغاء خلافت عثمانی و در منطقۀ حساس خاورمیانه) است. این مقاله در ابتدا به نحوی موجز و مختصر، به زمینه‌ها و بافتهای اجتماعی و ایدئولوژیکی ظهور جنبش‌ها و جریان‌های اسلام‌گرای معاصر در منطقۀ خاورمیانه و جهان اسلام اشاره‌کرده و پس از آن، به بررسی تطبیقی ویژگی‌ها و شاخصه‌های مهم مفهوم حکومت اسلامی از منظر دو متفکر اثرگذار در جهان اسلام، یعنی امام خمینی (1902-1989) از جهان تشیع و سید قطب (1906-1966) از جهان تسنن، در حوزه‌های کلان «فرهنگی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی» می‌پردازد و تشابهات فکری این دو اندیشمند مسلمان را در حوزه‌های مذکور می‌کاود و درنهایت نیز ابوابی را برای مطالعات تطبیقی و تقریبی هرچه بیشتر در این باب می‌گشاید
علی فتوتیان؛ سید سعید زاهد زاهدانی
چکیده
در پژوهش حاضر برای ارائۀ الگوی نظری- عملی زاهد در زمینۀ آزادی بر اساس دیدگاه اسلام تلاش شده است. سپس نحوة جاری شدن آزادی بر اساس این الگوی عملی در جامعۀ اسلامی بررسی شده و در نهایت تفاوت این نوع نگاه با مفهوم آزادی در جامعۀ سکولار غربی تبیین شده است. بدین منظور چیستی مسئلة نظری، اجتماعی و فرهنگی آزادی بر مبنای دیدگاه زاهد بیان شده و در ...
بیشتر
در پژوهش حاضر برای ارائۀ الگوی نظری- عملی زاهد در زمینۀ آزادی بر اساس دیدگاه اسلام تلاش شده است. سپس نحوة جاری شدن آزادی بر اساس این الگوی عملی در جامعۀ اسلامی بررسی شده و در نهایت تفاوت این نوع نگاه با مفهوم آزادی در جامعۀ سکولار غربی تبیین شده است. بدین منظور چیستی مسئلة نظری، اجتماعی و فرهنگی آزادی بر مبنای دیدگاه زاهد بیان شده و در ادامه با استفاده از الگوی نظری و عملی مذکور، چیستی و چگونگی عملیاتی شدن آزادی در فرد و جامعه بررسی شده است. در ادامه برای درک بهتر آزادی در جامعة اسلامی، این موضوع در جوامع اسلامی و سکولار مقایسه شده است. پژوهش حاضر از نوع اسنادی است و با استفاده از فن تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، با توجه به ارزش‌های اسلامی، آزادی در وهلۀ اول مفهومی فرهنگی و چندلایه است. دوم اینکه آزادی زمانی در فرد شکل می‌گیرد که او خود را از قیدهای غیرفطری رها و در زمینۀ اجتماعی در مقابل قیود غیرفطری تحمیلی ایستادگی کند. ایستادگی او دو جنبۀ فردی و اجتماعی دارد: اول اینکه، وی اجازه ندهد قیود از درون و بیرون او را محدود کنند و دوم اینکه به اصلاح جامعه بپردازد تا این قیدها همنوعان او را محدود ننماید. بر مصلحان آزادی‌خواه اجتماعی است که نظام اجتماعی را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که افراد از قیود غیرفطری رها و به سوی رفع نیازهای فطری هدایت شوند. در جوامع سکولار با احترام به حق مالکیت فردی، آزادی بیشتر شامل حال کسانی است که از ثروت و مکنت بیشتری برخوردارند.
سعید بینای مطلق؛ زهرا داورپناه
چکیده
چارلز تیلور، فیلسوف مسیحی و استاد جوادی آملی، اندیشمند مسلمان، منتقد سکولاریسم و در پی تقویت دین در جهان مدرن هستند. به اعتقاد آنها، انسان‌محوری از مهم‌ترین مؤلفه‌های سکولاریسم و رقیب دین است. اندیشمندان مذکور با دغدغه‌های مشترک به بررسی ابعاد مختلف سکولاریسم و انسان‌محوری می‌پردازند و امکان‌های دین در جهان معاصر را رصد می‌کنند. ...
بیشتر
چارلز تیلور، فیلسوف مسیحی و استاد جوادی آملی، اندیشمند مسلمان، منتقد سکولاریسم و در پی تقویت دین در جهان مدرن هستند. به اعتقاد آنها، انسان‌محوری از مهم‌ترین مؤلفه‌های سکولاریسم و رقیب دین است. اندیشمندان مذکور با دغدغه‌های مشترک به بررسی ابعاد مختلف سکولاریسم و انسان‌محوری می‌پردازند و امکان‌های دین در جهان معاصر را رصد می‌کنند. استاد جوادی آملی بر سکولاریسم سیاسی تمرکز میکند و در نهایت، دین و حکومت دینی را پاسخ چالشهای جوامع معاصر می‌داند. تیلور در تحلیل مفاهیم سکولاریسم و انسان‌محوری، شباهتهای بسیاری با ایشان دارد، اما در نهایت، حکومت دینی را نامطلوب می‌داند و تصور میکند باید از نو درباره دین اندیشید؛ زیرا به اعتقاد تیلور، سکولاریسم و انسان‌محوری در عمق اندیشه و فرهنگ غربی رخنه کرده است و اشکال سنتی دینداری کنونی، از بخت کمی برخوردار است. در پژوهش حاضر، آرای دو متفکر یادشده درباره موضوعات مذکور مورد بررسی قرار گرفته است.
