نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی،گروه علوم سیاسی ،دانشکده حقوق و علوم سیاسی ،دانشگاه تهران،تهران ،ایران

چکیده

مرحوم دکتر داود فیرحی و دکتر سیدجواد طباطبایی دوتن از اساتید سابق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران هریک داعیه‌دار تفکری در باب ایران بودند که در در سال‌های اخیر صورت نوعی تقابل و منازعۀ فکری به خود گرفته بود. طباطبایی پس از سال‌ها بحث نظری در باب انحطاط ایران در نهایت از موضع اندیشۀ سیاسی ایرانشهری به مسئله انحطاط ایران می‌نگرد و دکتر داود فیرحی مشکلۀ ایران را ذیل غفلت از تحولی مورد خوانش قرار می‌دهد که در دوران مشروطه در اندیشۀ سیاسی تشیع رخ داد و آن مشروطه‌خواهی خاصه با تقریر میرزای نائینی است. از آنجا که هریک از این دو استاد محترم از زاویۀ متفاوتی به مشکلۀ ایران می‌نگریستند، در سال‌های اخیر مدارای فکری ایشان به منازعۀ فکری بدل شد و هریک در آثار اخیر خود مستقیماً به نقد یکدیگر پرداختند. این مقاله ضمن بررسی این منازعۀ فکری، مدعی است نوعی این-همانی میان نقد هردو استاد به یکدیگر وجود دارد؛ در واقع، هردو استاد یکدیگر را به غفلت نظری واحدی متهم می‌کنند. ما در این مقاله، به بررسی وجوه مختلف این منطق این‌همانی خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The similarity of criticism in the quarrel between constitutionalism and Iranshahri theory (Critical study of the intellectual conflict between Davood Farihi and Seyed Javad Tabatabai)

نویسنده [English]

  • Mahdi fadaeimehrabani

Assistant Professor of Political Science,department of Political Science,Faculty of Law and Political Science,University of Tehran,Tehran,Iran

چکیده [English]

The late Dr. Davood Farihi and Dr. Seyed Javad Tabatabai, two former professors at the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, each claimed to have an idea about Iran that had taken the form of a kind of intellectual controversy in recent years. After years of theoretical discussion about the decline of Iran, Tabatabai finally looks at the issue of Iran's decline from the position of Iranshahri political thought. Dr. Davood Farihi reads the problem of Iran under the neglect of a change in political thought during the constitutional period that occurred in the Shia world, and that is constitutionalism with the narration of Mirza Naini.
The seeds of disagreement between Farihi and Tabatabai on the issue of the method were sown. Farihi's reading of political jurisprudence was influenced by his discourse understanding of the relationship between knowledge and power, which contrasted him with Tabatabai's linear and evolutionary view. Farihi sought to show how the political logic and knowledge relations that govern a particular region of the world, the Islamic world of Iran, differ from its Western counterpart, and it was evident that such a view, by Tabatabai's analysis of degeneration as a kind of backwardness Remaining in linear history was inconsistent with modernity.
In this regard, Farihi was strongly influenced by the tyranny and division of knowledge in Islamic civilization. Jaberi, following the discussion on the intellectual and cultural heritage of the Islamic world, divided knowledge in Islamic civilization into at least two eastern and western regions and tried to show that the logic governing knowledge in the East of Islamic civilization is different from the logic governing The West is the world of Islam.
Since each of these two respected professors looked at the Iranian problem from a different angle, in recent years, their intellectual tolerance has turned into an intellectual conflict, and each of them has directly criticized the other in his recent works. While examining this intellectual conflict, this article claims a kind of oneness between the critique of both masters; In fact, both professors accuse each other of single theoretical negligence. This article will examine the different aspects of this similar logic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Decline"
  • "Constitution"
  • "Constitutionalism"
  • "Iranshahri Thought"
  • "Modern State"
  • "Customary Connection"
  • "Monarchy
  • Imperial"
  •  

    • ثاقب‌فر، مرتضی، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران، تهران، نشر قطره و معین، 1377
    • جابری، محمد عابد، بازخوانی تاریخ فلسفه در مشرق اسلامی، ترجمه اسماعیل باغستانی، تهران، انتشارات هرمس، 1394
    • جابری، محمد عابد، خوانشی نوین از فلسفۀ مغرب و اندلس، ترجمه سیّد محمد آۀ مهدی، تهران، نشر ثالث، 1391
    • جابری، محمد عابد، عقل سیاسی در اسلام، ترجمه عبدالرضا سواری، تهران، انتشارات گام نو، 1384
    • جابری، محمد عابد، عقلانیت اخلاقیِ عربی و تأثیر سنت خسروانی، ترجمه سیّد محمد آل مهدی، تهران، انتشارات اختران، 1396
    • جاماسب آسانا، جاماسب جی­دستور منوچهـر جی، مـتن هـای پهلـوی، پـژوهش سـعید عریان، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1382
    • حنفی، حسن، سنت و نوسازی (ما و سنّت گذشته)، تهران، نشر نگاه معاصر، 1398
    • زرگری­نژاد، غلامحسین، «مشروطه از نگاه آخوند خراسانی»، در جریان­های فکری مشروطیت: مجموعه سخنرانی­ها، مقالات و ضمایم، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی، 1387
    • طباطبایی، جواد، «نکاتی در ترجمۀ برخی مفاهیم فلسفۀ هگل»، در فلسفه و سیاست: مجموعه مقالات جواد طباطبایی، گردآوری و تدوین حامد زارع، تهران، نشر فلات، 1395/ الف
    • طباطبایی، جواد، ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران، انتشارات ثالث، 1391
    • طباطبایی، جواد، ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1400
    • طباطبایی، جواد، تاریخ اندیشۀ سیاسی جدید در اروپا؛ جدال قدیم و جدید در الهیات و سیاسات، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1393
    • طباطبایی، جواد، تاریخ اندیشۀ سیاسی جدید در اروپا؛ جلد نخست: از نوزایش تا انقلاب فرانسه 1500-1789، دفتر سوم: نظام­های نوآئین در اندیشۀ سیاسی، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1393/ الف
    • طباطبایی، جواد، تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران: ملاحظاتی در مبانی نظری، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1394
    • طباطبایی، جواد، تأملی درباره ایران؛ جلد نخست: دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط ایران با ملاحظات مقدماتی در مفهوم ایران، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1395/ ب
    • طباطبایی، جواد، تأملی درباره ایران؛ مبانی نظریه مشروطه‌خواهی، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1392
    • طباطبایی، جواد، تأملی درباره ایران؛ مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1395
    • طباطبایی، جواد، جدال قدیم و جدید؛ از نوزایش تا انقلاب فرانسه، تهران، انتشارات ثالث، 1387
    • طباطبایی، جواد، درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران تهران، انتشارات کویر، 1383
    • طباطبایی، جواد، ملاحظات دربارۀ دانشگاه، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1398
    • طباطبایی، جواد، ملت دولت و حکومت قانون (جستار در بیان نص و سنت)، تهران، انتشارات مینوی خرد، 1399
    • طباطبایی، سیدجواد، «بدون سنّت نمی­توان اندیشید»، فلسفه و سیاست؛ مجموعه مقالات جواد طباطبایی، ویراستۀ حامد زارع، تهران، انتشارات فلات، 1395:
    • طوسی، خواجه­نظام الملک ابوعلی حسن، سیاستنامه یا سیر الملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1364
    • فدایی مهربانی، مهدی، حکمت، معرفت و سیاست در ایران: اندیشۀ سیاسی عرفانی در ایران، از مکتب اصفهان تا حکمای الهی معاصر، تهران، نشر نی، چاپ دوم، 1395
    • فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، 8 ج، بـه کوشش جلال خالقی مطلق، تهـران، مــرکز دایـره المعارف بـزرگ اسلامی، 1386
    • فیرحی، داود، آستانۀ تجدّد؛ در شرح تنبیه الامّة و تنزیه الملّة، تهران، نشر نی، 1394
    • فیرحی، داود، ایرانشهری و مسئله ایران، فصلنامه دولت­پژوهی، سال پنجم، شماره 21، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، بهار 1399، صص 1-28
    • فیرحی، داود، دولت مدرن و بحران قانون در ایران، تهران، نشر نی، 1400
    • فیرحی، داود، روش­شناسی دانش سیاسی در تمدن اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ روم، 1378
    • فیرحی، داود، سخنرانی در نشست «در کجا ایستاده­ایم؟ نگاهی به آورده­ها و بایسته­های دکتر داود فیرحی در دانش سیاست»، تهران، مرکز مطالعات خاورمیانه، 27/8/1397، دسترسی در وبسایت مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، cgie.org.ir، 29/8/1397
    • فیرحی، داود، قدرت ، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی، 1378
    • فیرحی، داود، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، انتشارات سمت، 1382
    • قادری، حاتم، «گفتمان طباطبایی، گفتمان طرد است»، سخنرانی در نشست نقد و بررسی اندیشه‌های سید جواد طباطبایی در پژوهشکده تاریخ اسلام، وبسایت تاریخ ایرانی، 6 اردیبهشت 1393؛ http://tarikhirani.ir/fa/news/4256
    • قاضی عبدالجبار، المغنی، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، الجزء المتتمم العشرین، فی الامامه، القسم الاول، تحقیق عبدالحلیم محمود و سلیمان دنیا، قاهرا، الدار المصریّه للتألیف و الترجمه، بی­تا
    • کناوت، ولفگانگ، آئین شهریاری در ایران باستان، ترجمۀ سیف­الدین نجم­آبادی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، 1355
    • میری، سیدجواد، بازخوانی ایدۀ ایرانشهری: تأملی در مبانی اندیشه­های سیدجواد طباطبایی، تهران، انتشارات نقد فرهنگ، 1399
    • نائینی، شیخ محمدحسین، تنبیه الامة و تزیه الملّه، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1378
    • نوری، شیخ فضل­الله، حرمت مشروطه، در «رسائل مشروطیت: هجده رساله و لایحه درباره مشروطیت»، به کوشش زرگری­نژاد، غلامحسین، تهران، کویر، 1374، صص 147-168
    • یشتها، 2 ج، به گزارش پورداود، تصحیح بهران فره­وشی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1356
    • Le Goff, Jacques, History and memory, Translated by Steven Rendall and Elizabeth Clamen, New York: Colombia University Press, 1992
    • Lennon, Thomas M,Locke’s Atomism, Philosophy Research Archives, 9, 1983, pp.1-28