نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 فارغ‌التحصیل دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان
2 استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده
پیگیری و نیل به تحقق یک جامعه‌ی ایدئال و آرمانی و رقم زدن سعادت بشری نیز یکی از اهداف همیشگی رهبران و اندیشمندان در جوامع بشری از گذشته تا به امروز بوده است. موضوع محوری این مطالعه نیز شناساییِ چیستی و مؤلفه‌های جامعه‌ی خوب در اندیشه‌ی مفسران اجتماعی قرآن است. رویکرد این مطالعه از نوع مسئله‌محور بوده و در مواجهه با قرآن رویکرد تفسیر اجتماعی را پی گرفته‌ایم. این مطالعه با اهتمام به هستی‌شناسی دینی - اجتماعی و با محوریت نظریه‌ی توحیدی و فطرت و استفاده از رویکرد فراترکیب بدین نتیجه رسیده است که یک جامعه‌ی خوب در اندیشه مفسرین اجتماعی قرآن از سه رکن فرد صالح یا انسان کامل الهی، اُمِت وسط و حکومتِ الهیِ معقول مبتنی بر ولایت‌فقیه تشکیل‌شده است. همچنین نتایج کدگذاری این مطالعه گویای آن است که جامعه‌ی خوب اسلامی واجد مؤلفه‌هایی مانند توحید باوری، آزادی، عملِ صالح (حَسَن)، نظارت و ایمانِ متعهدانه، عدالت و برابری، اعتماد، وحدت و برادری، نظم و قانون‌گرایی، برقراری حکومت ولایت‌فقیه و مشارکت و مردم‌سالاری دینی است. مدل جامعه‌ی خوب اسلامی بر انواع رابطه میان انسان و خدا، انسان و خود، انسان و جامعه و انسان و حکومت اعتناء کرده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد ایدئولوژی جامعه‌ی خوب اسلامی، ایدئولوژی است جمع‌گرا، خدامحور، کمال‌جو، وحدت‌گرا، نظارتی و مشارکتی. جامعه‌ی خوب از منظر اسلام و قرآن، یک اُمت دینی خردمند، منسجم، پویا، متکامل و متعادل است که مسیر سعادت جویی را تا نیل به حیات طیبه می‌پیماید.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Good Society in Contemporary Thinking Paradigms and Presenting a Good Society Model Based On the Holy Quran
نویسندگان [English]
- Arash Hasanpour 1
- Ali Rabbani 2
1 PhD of Sociology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Professor, Department of Social Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]
The pursuit and realization of an ideal society and cultivating human wellbeing has been one of the main goals of the leaders and thinkers in human societies from the past to the present day. The history of mankind is the proof that the thought of achieving individual and collective prosperity and the formation of a flawless society have been the major concerns for thinkers and leaders of human societies. The realization of a good society is sometimes called a righteous society, a clean life, a perfect community, utopia, an adorable society, an advanced and pious society, and a creative society, a correlated, coherent and organic system. To accomplish this goal, this paper attempts to answer these questions
1. What is a good society in contemporary intellectual systems and how is it defined?
2. What is the model and pattern of a good society based on the text of the Quran?
The study is conducted within the framework of the qualitative method of meta-synthesis using the seven-step technique of Sandlowski and Barroso. Meta-synthesis is a method in which the qualitative studies are combined together, their similarities and differences are compared, their findings are translated into each other and a new interpretation of their sets is obtained. This interpretation can lead to a more comprehensive explanation of the phenomenon under study, or create new theories in explaining the phenomenon examined.
کلیدواژه‌ها [English]
- Good Society
- Meta-synthesis
- Quran
- Social Ontology Civilization
- Utopia
- اذکایی، پرویز (1364) دادشهر ابن‌سینا، نشریه چیستا، شمارۀ ۲۳.
- آقایی، محمدرضا (1388) روش‌شناسی تفسیر اجتماعی قرآن، دو فصلنامۀ قرآن و علم، ش 5، پاییز و زمستان.
- باباخانی، فرهاد، عباسی، رسول (1392) جامعه نیک ارائه مدلی تحلیلی، مجله مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره 1، تابستان.
- بی‌زبان، علیرضا، یونجالی، منصور (1395) نظم اجتماعی مطلوب؛ ارائه یک مدل تحلیلی برای جامعه نیک، فصلنامه تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی، شماره 4/71، پاییز و زمستان.
- ایازی، سید علی‌نقی (1391) درآمدی بر تفسیر اجتماعی قرآن مطالعه موردی ماهیت قوانین اجتماعی در قرآن، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، سال هیجدهم، شماره 3، پیاپی 71، پاییز، صص 119-102.
- بهشتی، سید محمدحسین (1390) تک گفتارهای موضوعی، ناسخ و منسوخ در قران، انتشارات روزنه.
- بهشتی، سید محمدحسین (1390) تک گفتارهای موضوعی، محکم و متشابه در قرآن، انتشارات روزنه.
- بهشتی، سید محمدحسین (1361)، محمدحسین، بایدها و نبایدها، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- بی‌زبان، علیرضا، یونجالی، منصور (1395) نظم اجتماعی مطلوب؛ ارائه یک مدل تحلیلی برای جامعه نیک، فصلنامه تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی، شماره 4/71، پاییز و زمستان.
- تقوا، محمدرضا، تقوی فرد، محمدتقی، زین‌الدینی، محمدرضا (۱۳۹۶). مدلی برای دولت هوشمند، تبیین ابعاد دولت هوشمند با استفاده از روش فراترکیب، فصلنامه مدیریت کسب‌وکار هوشمند، سال 6، شماره 21، پاییز، صص 168- 131.
- جعفری، محمدتقی (1382) قرآن نماد حیات معقول، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
- جعفری، محمدمهدی (1389) آیت‌الله طالقانی و تفسیر پرتوی از قرآن، انتشارات خانه کتاب ایران.
- جعفری، محمدتقی (1378) عرفان اسلامی، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
- جمشیدی، محمدحسین (1384)، اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
- جمشیدی، محمدحسین (1378) نظریه خلافت عمومى انسان در اندیشه سیاسى سید محمدباقر صدر، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 11.
- جوادی آملی، عبدالله (1389)، شمیم ولایت، قم: اسراء.
- حبیبی، محسن (1377) مکتب اصفهان در شهرسازی، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۳.
- خامنه‌ای، سید علی (1396) بیان قرآن؛ تفسیر سوره برائت، انتشارات انقلاب اسلامی.
- خامنه‌ای، سید علی (1394) طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، موسسه انتشارات فرهنگی هنری ایمان جهادی، تهران.
- خامنه‌ای، سید علی (1393) ولایت و حکومت: بیانات مقام معظم رهبری درباره ولایت و حکومت، موسسه انتشارات فرهنگی هنری ایمان جهادی، تهران.
- رضایی اصفهانی، محمد على (1383)؛ دروس فی المناهج و الاتجاهات التفسیریة للقرآن، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.
- سالدانیا، جرمی (1395) راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی، ترجمه عبدالله گیویان، انتشارات علمی فرهنگی.
- سبحانی، جعفر (1383) سیمای انسان کامل در قرآن، تفسیر سوره‌ی فرقان، انتشارات بوستان کتاب قم.
- سید قطب، ابراهیم شاذلی (1398) فی ضلال القرآن، ترجمه سید علی خامنه‌ای، انتشارات انقلاب اسلامی.
- سید قطب، ابراهیم شاذلی (1369) ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی، ترجمه محمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات کیهان.
- ساشادینا، عبدالعزیز (1386) مبانی همزیستی اجتماعی در اسلام، ترجمه سید محمدرضا هاشمی، انتشارات ادیان.
- شریعت، فرشاد و مهدی نادری باب اناری (1390)، «جدال اخلاق و سیاست در اندیشه خواجه نصیر الدین طوسی و نیکولو ماکیاولی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره ۲۵.
- صدر، سید محمدباقر (1394) برای زندگی، گفتارهای تفسیری امام موسی صدر، ترجمه مهدی فرخیان، ناشر موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
- صدر، سید محمدباقر (1394) حدیث سحرگاهان، گفتارهای تفسیری امام موسی صدر، ترجمه علیرضا محمودی و مهدی موسوی نژاد، ناشر موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
- صدر، سید محمدباقر (1424) اقتصادنا، انتشارات دارالصدر.
- صدر، محمدباقر (1394) سنت‌های تاریخی در قرآن کریم، ترجمه سید جلال میر آقایی، انتشارات دارالصدر
- طباطبایی، سید محمدحسین (1394) تفسیر المیزان، جلد 18، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلام.
- فلیک، اووه (1388) درآمدی بر شیوه‌ی تحقیق کیفی، ترجمه‌ی هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
- فخر زارع، حسین (1393) جامعه از منظر قرآن، پژوهشنامه‌ی معارف قرآنی، دوره 5، شماره 16، صص 93-122.
- کندری، نرگس، شامی زنجانی، مهدی، مانیان، امیر، حسن‌زاده علیرضا، (1397) ارائه چارچوبی برای تبیین شایستگی‌های مدیر ارشد دانش با روش فراترکیب، پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره 33 تابستان 1397 شماره 4 (پیاپی 94).
- مطهری، مرتضی (1387) مجموعه آثار، جلد 15، انتشارات صدرا.
- مطهری، مرتضی (1398) فطری بودن دین، انتشارات صدرا.
- مطهّری، مرتضی (1384)جامعه و تاریخ. چاپ هفدهم. تهران: انتشارات صدرا.
- مطهری، مرتضی (1387) فطرت. صدرا. تهران. چاپ نوزدهم.
- مطهری، مرتضی (1387) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: انسان و ایمان، جلد اول، تهران، صدرا.
- مطهری، مرتضی (1387) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: جهان‌بینی توحیدی، جلد دوم، تهران، صدرا.
- مطهری، مرتضی (1387) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: وحی و نبوت، جلد سوم، تهران، صدرا.
- مطهری، مرتضی (1387) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، انسان در قرآن، جلد چهارم، تهران، صدرا
- مطهری، مرتضی (1387) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: جامعه و تاریخ، جلد پنجم، تهران، صدرا.
- مطهری، مرتضی (1387) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: زندگی جاوید یا حیات اخروی، جلد ششم، تهران، صدرا.
- موسوی خمینی، روح‌الله (1378) ابواب معرفت، گردآوری موضوعی و تنظیم از بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی، موسسه فرهنگی قدر ولایت.
- موسوی خمینی، روح‌الله (1368) شرح چهل حدیث، چاپ اول، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- موسوی خمینی، روح‌الله (1375) ولایت‌فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- موسوی خمینی، روح‌الله (1392) طلب و اراده، انتشارات علمی فرهنگی.
- موسوی خمینی، روح‌الله (1377) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- موسوی خمینی، روح‌الله (1392) تحریر الوسیله، ج 2 ترجمه علی اسلامی، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- موسوی خمینی، روح‌الله (1385) رسائل، قم: انتشارات مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
- موسوی خمینی، روح‌الله (1379) صحیفه امام (ره)، مجلدات ۳، ۵، ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۶، ۱۵، ۱۶، ۱۹، ۲۰ و ۲۱، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- میراحمدی، منصور و مهربان، احمد (1387) «ایدئولوژی سید قطب و اسلام رادیکال»، پژوهشنامه‌ی علوم سیاسی، دوره‌ی چهارم، شماره 1.
- نفیسی، شادی (1379) عقل‌گرایی در تفاسیر قرن چهاردهم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
- یوسفیان، حسن و علی پور، محمد صادق (1390) «فلسفه امامت در اندیشه فارابی»، نشریه فلسفه دین، سال هشتم، شماره ۱۰.
- Barroso, J, C. J. Gollop Et Al. (2003), ''The Challenges Of Searching For And Retrieving Qualitative Studies'', In: Western Journal Of Nursing Research, 25(2): 153-178.
- Buchholz, Rogene A. (1991) Corporate Responsibility And The Good Society: From Economics To Ecology, Business Horizons, Volume 34, Issue 4, July–August 1991, Pages 19-31
- Calleo, David P (2014) Wealth And The Good Society, Global Politics And Strategy, Volume 56, 2014 - Issue 5
- Campbell, A. Marx and Engels’ Vision of a Better Society. For Soc Econ 39, 269–278 (2010).
- Champlin, Dell P. And Knoedler, Janet T (2005) Whither, or Wither, the Good Society? Journal Of Economic Issues, 39, No. 2 (Jun.), Pp. 455-463
- Denzin, Norman K. (2005), the First Internatioal Congress of Qualitative Inquiry, Qualitative Social Work, 4(1), 105-111.
- Denzin, N. K. & Y. S. Lincoln (Eds.), (2004), Handbook of Qualitative Research, 2nd Edition, Thousand Oaks, CA: Sage.
- Etzioni, Amitai (1996) The Good Society: Seattle Journal For Social Justice, Pp.88-96
- Etzioni, Amitai (2000) The Third Way To A Good Society, Published By Demos.
- Goldstraw Katy And Diamond John (2018) A Good Society: A Critical Reflection, Local Economy, Vol 33, Issue 6,
- Hellgren, Zenia & Hobson, Barbara (2008) Cultural Dialogues In The Good Society: The Case Of Honor Killings In Sweden, Ethnicities, Volume: 8 Issue: 3, Page(S): 385-404
- Knight Barry (2018) Powering A Good Society, Local Economy, Volume: 33 Issue: 6, Page(S): 569-582
- Kumar Giri, Ananta (2011), Sociology As A Quest For Good Society: A Conversation With Robert Bellah, Journal Of Human Values
- Margality, Avishai (1996) Decent Society, Harvard University Press
- Noblit, G. W. & R. D. Hare, (1988), Metaethnography: Synthesizing Quantitative Studies
- Sandeloeski, M. & J. Barroso, (2003), Creating Meta-Summaries of Qualitative Findings’’, In Nursing Research, 52: 226-233.
- Sandelowski, M. & J. Barroso, (2007), Handbook for Synthesizing Qualitative Research, New York:
- Sandelowski, M. Et Al. (1997), Qualitative Metasynthesis: Issues and Techniques’’, In: Research in Nursing & Health, 20: 365-371.
- Zimmer, L. (2006), Qualitative Meta-Analysis: A Question Of Dialoguing With Texts, London: The Blackwell Publishing
)