نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

نقد علوم انسانی و بررسی اعتبار قضایای آن از موضوعاتی اساسی است که به رغم قدمت آن هنوز محل بحث و مناقشه است. علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که با طرح اعتباریات به نقد زیرساخت های این علوم مبادرت کرد. علامه با تقسیم اعتباریات به ثابت و متغیر و اعتباریات پیش از اجتماع و پس از اجتماع ساختار دانش را بر حقیقت گرایی و ملاحظه علم ورای فرهنگ را بنا نهاد. این مداقه علمی با تفحصات علمی شاگردان ایشان نظیر شهید مطهری با طرح بحث فطرت ادامه یافت. در این مقاله بر آن هستیم تا با تشریح اعتباریات علامه طباطبایی و تلفیق آن با اعتقاد به فطرت در آدمی به ارزیابی علوم انسانی مبتنی بر اومانیسم در اشکال مختلف رویکردی آن از جمله رویکردهای اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی بپردازیم. اذعان به قلمرو حقیقی و اعتباری، متمایز شدن رویکرد فطری از فرهنگی و اقتضاءات اعتراف به فطرت و وجود ساحت اعتباریات حقیقی و پیش از اجتماع و علوم انسانی متعهد از مباحثی است که در این مجال بدان پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The capacity of Allameh Tabatabai's credit idea to produce humanities And its requirements

نویسنده [English]

  • hassan kheiri

Associate Professor of Islamic Azad University

چکیده [English]

The capacity of Allameh Tabatabai's credit idea to produce humanities

Criticism of the humanities and the validity of its theorems are fundamental issues that Despite its antiquity, it is still a matter of debate.
Allameh Tabatabai is one of the thinkers who criticized the infrastructures of these sciences by presenting credits. Allameh by dividing credits into fixed and variable and Pre-community and post-community credits based the structure of knowledge on realism and the consideration of science beyond culture
This confrontation with his students, such as Shahid Motahari, continued with the discussion of nature
In this article, we intend to explain the etebariuat of Allameh Tabatabai And combining it with the belief in human nature(fetrat) to evaluate the humanities In different forms of Approach Including existentialist and Marxist approaches. Recognition of the realm of real and credit)etebari), Distinguishing the innate approach from the cultural and the requirements Acknowledgment of the nature and existence of the realm of real credit. And before the Community And committed humanities It is one of the topics that It has been investigated in This article

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Pre-Community Credits"
  • "Post-community credits"
  • "Naturalism"
  • "Culturalism"
  • "Committed Humanities"
اژدری‌زاده، حسین، (1388) جامعه شناسی معرفت، فصل چهاردهم: علّامه‌طباطبایی و جامعه شناسی معرفت، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم
اسدآبادی، امین، (1396) ظرفیت های نظریه اعتباریات علّامه‌طباطبایی، فصلنامه صدرا، شماره 21
برگر، پیتر، (1381) ذهن بی خانمان و نوسازی و آگاهی، مترجم محمد ساوجی، تهران، نشر نی.
بوذری نژاد، یحیی، (1391) منشأ حیات اجتماعی از نظر علّامه‌طباطبایی، فضلنامه نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان، دوره 2، شماره 2 ، پاییز، 62-41 
بوذری نژاد، یحیی، الهه، مرندی، (بهار 1394) نظریة اعتباریات علّامه طباطبایی و نظام حقوقی سیاسی جامعه، فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، دورة 45 ،شمارة1 :122-107
پارسانیا، حمید(1389) روش­شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید، و همکاران (1393) دلالت‌های نظریه اعتباریات برای تحول در علوم انسانی، قم: فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی ، سال دوم، شماره اول، تابستان
جوادی آملی، عبدالله، (1397) فطرت در قرآن، گردآوری محمدرضا مصطفی پور، قم: مؤسسه اسراء، چاپ هشتم
حسنی، سید حمیدرضا، سید هادی موسوی،  (1391) ساخت و عامل در نظریه اعتیاریات علّامه‌طباطبایی و نظریه ساخت‌یابی گیدنز، دو‌فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، شماره دوم/پاییز و زمستان
حسنی، سید حمیدرضا، هادی موسوی، (1395) نظریه اعتباریات به‌‏مثابه فرانظریه اجتماعی نزد علّامه‌طباطبایی و محقق عراقی، نشریه حکمت اسلامی، شماره 9، (135-101)
خیری، حسن، (1394) فطرت و اقتضاءات آن در نظام هنجاری اسلام، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، دوره 7، شماره 13
خوانساری، سید جمال، (1410ق) غررالحکم و دررالکلم، محقق/ مصحح، سید مهدى‏ رجائى، قم، دار الکتاب الاسلامی‏،
دهقانی، حمیدرضا، حسن خیری، ( 1396) نظریه کنش انسانی در اندیشه استاد مطهری ، انجمن مطالعات اجتماعی، دوفصلنامه اسلام و مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان
راموز، ادریس، (زمستان 396) امور اعتباری در توحیدگرایی و تفسیرگرایی: اعتباریات اجتماعی در اندیشه علّامه‌طباطبایی، قم، دوفصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه، دوره اول، شماره 2،
رحمتی، انشاءالله، لیلی، حیدریان (1391) اعتباریات درفلسفه اخلاق علّامه طباطبائی و مقایسه آن با رویکرد ناشناخت گرایی درفرا اخلاق، دو فضلنامه پژوهش های معرفت شناختی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی واحد تهران مرکزی، دوره 1، شماره 2
رشاد، علی اکبر (1381) گفتمان فلسفی نوصدرایی، در مرزبان وحی و خرد: یادنامه مرحوم علّامه سید محمدحسین طباطبایی، قم: بوستان کتاب
سروش، عبدالکریم،  (1370) تفرج صنع، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط
سلگی، فاطمه، (1394) تحلیل هستی شناختی نظریه ی ادراکات اعتباری علّامه‌طباطبایی (ره)، تهران، حکمت صدرایی، پاییز و زمستان، سال سوم - شماره 1،صص(55 تا 68)
صدر الدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1387) شواهد الربوبیه، مترجم علی بابایی، تهران، مولی.
صدوق، محمد، (1403) الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،
طالب‌زاده، سید حمید، محمدامین قانعی‌راد، محمد توکل، ابوالفضل مرشد، (1393) شرایط امکان علوم اجتماعی در فلسفه اجتماعی علّامه‌طباطبایی در پرتو مقایسه تطبیقی با فلسفه اجتماعی کانت، فصلنامه علمی – پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال چهارم، شمارة اول، بهار و تابستان : 86-55
طباطبائی.سید محمدحسین(1365) اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: انتشارات دفتر اسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسین (1375) المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه،چاپ هفتم،
 طباطبایی، سید محمد حسین(1428ق) مجموعه رسائل سبعه، الصباح الربیعی)، قم: شارع معلم
طباطبایی، سید محمد حسین، (1369) انسان از آغاز تا انجام، ترجمة صادق آملی‌لاریجانی، بی‌جاء، الزهراء.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1385) نهایهالحکمه، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
طباطبایی، سید محمد حسین،(1362) البرهان (از رسائل سبعه)، قم، بنیاد علمی و فکری استاد علّامه سید محمد حسین طباطبایی با همکاری نمایشگاه و نشر کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 2 ،چ 2 ،تهران: صدرا.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374) تفسیر المیزان، با ترجمة محمدباقر موسوی همـدانی، ج 2 ،قـم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1387)، روابط اجتماعی در اسلام، قم: بوستان کتاب.
 فیض کاشانی، ملا محمد محسن، (1383) المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تصحیح و تعلیق، علی اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم، الطبعة الثانیة.
قاسم پور حسن، علیرضا کلبادی نژاد،  (1399) بازخوانی نظریه اعتباریات اجتماعی علّامه‌طباطبایی و نسبت آن با جاودانگی نفس" فصلنامه علمی – پژوهشی نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان، سال دهم، شماره دوم، پاییز و زمستان : 229 -205
کچوئیان، حسین، و همکاران (1390) علوم اجتماعی قاعده‌مدار است یا قانون‌مدار؟ بازخوانی آراء علّامه محمد حسین طباطبایی، دو فصلنامه نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان، سال اول، شماره اول، پاییز و زمستان
کلینی، محمد، (1387) الکافی، قم، دارالحدیث،
گیدنز، آنتونی، (1382) تجدد و تشخص در جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، مترجم ناصر موفقیان، چاپ دوّم، تهران، نشر نی.
لاریجانی، محمد صادق(1384) استدلال در اعتباریات، مجله پژوهش های فلسفی کلامی، دوره 6، شماره 4(24)، صفحات 30-4.
مجلسی، محمد باقر، (1403) بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی،
مصباح یزدی، محمد تقی، (1388) فلسفه اخلاق،مجموعه مشکات، ج 7، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،
مصلح، علی اصغر، (1392) "اعتباریات علّامه طباطبائی»مبنای طرحی فلسفی برای فرهنگ، نشریه حکمت و فلسفه سال نهم زمستان شماره 4 (پیاپی 36) تهران،دانشگاه علّامه‌طباطبایی
مطهری، مرتضی، (1370) فطرت، چ 2، انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی، (1389) یادداشتهای استاد مطهری، ج10، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، تهران، انتشارات صدرا،
مطهری، مرتضی، مقاله جاودانه و اخلاق، یادنامه استاد شیهد مطهری، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
مهربانی فر، حسین، محد حسین شعاعی، (1395) امور اعتباری در توحیدگرایی و تفسیرگرایی: مقایسه اعتباریات اجتماعی در اندیشه علّامه طباطبائی و پیتر وینچ، معرفت فرهنگی اجتماعی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، سال هفتم، شماره 2