نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه مفید، قم، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

بررسی انواع حکومت و حقوق مشترکه نوعیه یکی از مهم ترین مسائل حوزه حقوق عمومی و مرتبط با سایر علوم از جمله علوم سیاسی و اجتماعی است.
با توجه به ضرورت بازخوانی، واکاوی و معرفی نظریه‌های اجتماعی، سیاسی اندیشمندان مسلمان هدف این مقاله تبیین آراء و نظرات علامه نائینی به عنوان یکی از شخصیت‌های دینی مؤثر در انقلاب مشروطه پیرامون حقوق مشترکه نوعیه و انواع حکومت است.
روش این پژوهش سندکاوی است.با مراجعه به آثار و تألیفات نائینی،به شیوه، توصیفی-تحلیلی این پرسش مهم مورد بررسی قرار گرفت:1.حکومت از نظر نائینی دارای چه اقسامی بوده و کارکرد هر کدام چیست؟ 2.دراندیشه سیاسی-اجتماعی نائینی حقوق مشترکه نوعیه چیست ومصادیق آن در کدام حکومت قابل تحقق می باشد؟
نتیجه حاصل از مقاله این است که:نائینی با تألیف کتاب«تنبیه الامّه و تنزیه الملّه»و با طرح حقوق مشترکه نوعیّه، بیانی دینی از آزادی و دموکراسی در مکتب تشیع ارائه داده و در پی اتّخاد موضعی بنیادی در فقه و سیاست برآمد.از نظر وی درحکومت ولایتیّه به حقوق مشترکه نوعیّه توجه شده و دو اصل مهم در این حکومت یعنی حریّت و مساوات و دو رکن مقوّم و برپادارنده آن حکومت قانون اساسی و مجلس شورای ملّی تحقق می یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Types of government and its role in the realization of common rights in the socio-political thought of Mirza Naeini

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Orvati Movaffagh 1
  • Akbar Orvati Movaffagh 2

1 Graduated from Master of Public Law, Faculty of Law, Mofid University, Qom, Iran

2 Faculty Member of Bu-ali Sina University, Hamedan

چکیده [English]

The study of different types of government and common rights is one of the most important issues in the field of public law and related to other sciences, including political and social sciences.
Due to the need to re-read, analyze and introduce the social and political theories of Muslim thinkers, the purpose of this article is to explain the views of Allameh Naeini as one of the influential religious figures in the constitutional revolution on common rights and types of government.
The research method is document mining. By referring to Naini's works and writings, this important question was examined in a descriptive-analytical way: 1. What are the types of government in terms of Naini and what is the function of each? 2. In Na'ini socio-political thought, what is common rights and its examples can be realized in which government?
The result of the article is that: Naini, by writing the book "Tanbih al-Ummah and Tanzih al-Mellah" and by proposing a kind of common rights, presented a religious expression of freedom and democracy in the Shiite school and sought to take a fundamental position in jurisprudence and politics. His view is that in the provincial government, common rights are given some attention and two important principles are realized in this government, namely freedom and equality, and the two pillars that establish and maintain the constitutional government and the National Assembly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • common rights
  • Tamiliki monarchy
  • Provincial monarchy
  • freedom
  • equality
  • Naeini
آملی، میرزاهاشم (1413). المکاسب و البیع تقریرات النائینی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
-انصاری مرتضی (1424). کتاب المکاسب. تحقیق سیدمحمد کلانتر. بیروت: منشورات مؤسسه النور للمطبوعات.
- جعفری، محمدتقی (1385). حقوق جهانی بشر. تهران: مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). ترمینولوژی حقوق. چاپ یازدهم. تهران: نشر گنج دانش.
- جوادی آملی، عبدالله (1388). حق و تکلیف در اسلام. قم: مرکز چاپ و انتشارات اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله (1386). سرچشمة اندیشه. قم: مرکز چاپ و انتشارات اسراء، 4 مجلد.
- حائری، عبدالهادی (۱۳۸1). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. تهران: امیرکبیر.
- الخوانساری، موسی بن محمد (1373 ق). منیه‌الطالب فی شرح المکاسب (تقریرات میرزای نائینی). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
-رنی، آتینی (1374). حکومت «آشنایی با علم سیاست». ترجمة لیلا سازگار. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- روریش، ویلفرید (1393). سیاست به‌مثابة علم. ترجمة ملک‌یحیی صلاحی. چاپ هفتم. تهران: سمت.
- سلیمانی، جواد (1383). «مبانی و ممیزات نظام مشروطه در رساله سیاسی میرزای نائینی». مجلة آموزه، 5، 147-184.
- طهرانی، آقابزرگ (بی‌تا). الذریعه الی تصانیف الشیعه. نجف: مطبعه الغری.
عالم، عبدالرحمن (1394). بنیادهای علم سیاست. چاپ بیست‌وهفتم. تهران: نشر نی.
- عنایت، حمید (1364). بنیاد فلسفة سیاسی در غرب. چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- فاستر، مایکل (1377). خداوندان اندیشة سیاسی. ترجمة جواد شیخ‌الاسلامی. چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- فاضلی، میرزاحسین (1390). جایگاه مردم در نظام سیاسی ـ دینی از منظر آیت‌الله نائینی و شهید صدر. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
- فیرحی، داوود (۱۳۸۲). تحولات نظریه‌های نظام سیاسی در اسلام. تهران: سمت.
- فیرحی، داوود (۱۳95). آستانة تجدد «در شرح تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله». تهران: نشر نی.
- کاپلستون، فردریک چارلز (۱۳85). تاریخ فلسفه. ترجمة سید جلال‌الدین مجتبوی. جلد اول. چاپ پنجم. تهران: انتشارات سروش و علمی و فرهنگی.
- کاتوزیان، ناصر (1377). فلسفة حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-کدیور، محسن (1387). سیاست‌نامة خراسانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات کویر.
- کواکبی، سید عبدالرحمن (1378). طبایع‌الاستبداد یا سرشت‌های خودکامگی. ترجمة عبدالحسین میرزای قاجار. نقد و تصحیح محمدجواد صاحبی. قم: بوستان کتاب.
- لاگلین، مارتین (1397). مبانی حقوق عمومی. ترجمة محمد راسخ. چاپ ششم. تهران: نشر نی.
- محلاتی، محمداسماعیل (1386). در پرتو مشروطه‌خواهی (بررسی و متن اصلی کتاب لئالی المربوطه فی وجوب المشروطه). مقدمة اسماعیل روحانی. تهران: صمدیه.
- مطهری، مرتضی (1368). نهضت‌های اسلامی در یک‌صد سالة اخیر. تهران: صدرا.
- مظفر، محمدرضا (1408). المنطق. قم: فیروزآبادی.
- نائینی، محمدحسین (۱۳۸8). تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله. تصحیح سید جواد ورعی. قم: بوستان کتاب.
- نائینی، محمدحسین (۱۳60). تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله. توضیحات سید محمود طالقانی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- نائینی، محمدحسین (۱۳86). تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله. با مقدمه، تصحیح، ویراستاری، شرح و تعلیق روح‌الله حسینیان. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- هاشمی، سید محمد (1389). موانع حاکمیت قانون: معمای حاکمیت قانون در ایران. زیر نظر عباس عبدی. چاپ دوم. تهران: طرح نو.