رفتارشناسی تحلیلی از رهبری اخلاق مدارانه امام علی (ع)(مطالعه موردی دوران غارات)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار و عضو هیإت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها، قم، ایران
2 دانشیار و عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها، قم، ایران
چکیده
شناخت رفتار اخلاق‌مدارانه زمامدار پیش از به دست گرفتن حکومت و تطبیق آن با پس از رهبری‌اش می‌تواند سیاست‌های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی‌اش را تبیین وبرجسته‌تر بنمایاند. امام‌علی(ع)در قامت یک زمامدار می‌کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله‌ای نشان دهد آموزه‌های اخلاق‌مدارانه مورد تأکید درخلافت، با آموزه‌های اخلاق‌مدارانه در دوران پیش‌از حکومت تفاوتی نداشته است. برخورد و جنگ با شورشیان دردوره غارات، گرچه پیامدهای ناگواری ایجاد کرد، اما رهبری اخلاق‌مدار می‌کوشد ابتدا با اصول اخلاقی مناسب، از بروز جنگ پیش گیرد و پس از جنگ نیز با رفتار اخلاق‌مدار با دشمنان خویش، نشان دهد که انسانیت برمحور اخلاق بر مدّعی دیندار بی‌اخلاق ترجیح و برتری دارد. مقاله پیش‌رو به تبیین این تئوری نوین در حوزه تئوری‌های رهبری پرداخته است. هدف از این پژوهش نشان دادن نمونه‌ای آشکار از این اخلاق‌مداری در دوره «غارات» است که چگونه امام اصول اخلاقی را در قامت زمامداری‌اش و در گستره حکومت کوتاه و پرفراز ونشیبش حفظ کرد و کلیت قاعده تلازم میان قدرت و انحصارطلبی را به چالش کشید. یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی صورت پذیرفته، چنین تبیین می‌کند که درسیره امام‌علی(ع) اخلاق‌مداری در همه کُنش‌‌‌ها و پدیده‌های اجتماعی و سیاسی اصالت دارد و او برای رسیدن به اهداف مقدس خود کوچک‌ترین مسائل اخلاقی را فدا نمی‌کند و این امر نه تنها در زمان نداشتن قدرت، بلکه در زمان داشتن قدرت نیزنمایان است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Ethics of Ethical Leadership of Imam Ali Analytical Behavior of Imam Ali (AS) Ethics of Ethical Leadership (Case Study: The era of Qarat)
نویسندگان [English]
- mohsen rafat 1
- Hamid Reza Sarvarian 2
1 Assistant Professor, Department of Quran Science and Hadith, Hazrat-e Maʼsoumeh University, Qom, Iran
2 Hazrat-e Masoumeh University, Qom, iran
چکیده [English]
شناخت رفتار اخلاق‌مدارانه زمامدار پیش از به دست گرفتن حکومت و تطبیق آن با پس از رهبری‌اش می‌تواند سیاست‌های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی‌اش را تبیین وبرجسته‌تر بنمایاند. امام‌علی(ع)در قامت یک زمامدار می‌کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله‌ای نشان دهد آموزه‌های اخلاق‌مدارانه مورد تأکید درخلافت، با آموزه‌های اخلاق‌مدارانه در دوران پیش‌از حکومت تفاوتی نداشته است. برخورد و جنگ با شورشیان دردوره غارات، گرچه پیامدهای ناگواری ایجاد کرد، اما رهبری اخلاق‌مدار می‌کوشد ابتدا با اصول اخلاقی مناسب، از بروز جنگ پیش گیرد و پس از جنگ نیز با رفتار اخلاق‌مدار با دشمنان خویش، نشان دهد که انسانیت برمحور اخلاق بر مدّعی دیندار بی‌اخلاق ترجیح و برتری دارد. مقاله پیش‌رو به تبیین این تئوری نوین در حوزه تئوری‌های رهبری پرداخته است. هدف از این پژوهش نشان دادن نمونه‌ای آشکار از این اخلاق‌مداری در دوره «غارات» است که چگونه امام اصول اخلاقی را در قامت زمامداری‌اش و در گستره حکومت کوتاه و پرفراز ونشیبش حفظ کرد و کلیت قاعده تلازم میان قدرت و انحصارطلبی را به چالش کشید. یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی صورت پذیرفته، چنین تبیین می‌کند که درسیره امام‌علی(ع) اخلاق‌مداری در همه کُنش‌‌‌ها و پدیده‌های اجتماعی و سیاسی اصالت دارد و او برای رسیدن به اهداف مقدس خود کوچک‌ترین مسائل اخلاقی را فدا نمی‌کند و این امر نه تنها در زمان نداشتن قدرت، بلکه در زمان داشتن قدرت نیزنمایان است.
کلیدواژه‌ها [English]
- اخلاق مداری
- امام علی(ع)
- غارات
- رفتارشناسی
- قدرت
- نهج البلاغة
- قرآن کریم.
- ابن اثیر، علی بن الکرم (1385). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارصادر.
- ابن اعثم کوفی، احمد بن علی (1411). الفتوح. تحقیق علی شیری. بیروت: دارالأضواء.
- ابنجوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن على (1412). المنتظم. تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1390). مقدمة ابن خلدون. ترجمة محمد پروین گنابادی. تهران: بی‌نا.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1408). تاریخ ابن خلدون. تحقیق خلیل شحادة. بیروت: دارالفکر.
- ابن سعد، محمد (1414). الطبقات الکبری. تحقیق محمد بن صامل السلمی. الطائف: مکتبة الصدیق.
- ابن کثیر دمشقی، أبوالفداء اسماعیل (1422). البدایة و النهایة. بیروت: دارالمعرفه.
- ابن هلال ثقفی، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد (1353). الغارات. تحقیق جلال‌الدین حسینی ارموی. تهران، انجمن آثار ملی.
- بحرانی، ابن میثم (1362). شرح نهج‌البلاغه. تهران: دفتر نشر الکتاب.
- بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر (1379). أنساب الأشراف. تحقیق محمدباقر محمودی. بیروت: دارالتعارف.
- بیهقی، احمد بن حسین (1412). معرفه السنن و الآثار. دمشق- بیروت: دارالوعی.
- بیهقی، احمد بن حسین (بی‌تا). السنن الکبری. بیجا: دار الفکر.
- جعفری، محمدتقی (1378). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- حموی، یاقوت (1995). معجم البلدان. بیروت: دار صادر.
- دینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه (1992). المعارف. تحقیق ثروت عکاشة. القاهرة: الهیئة المصریة.
- دینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبة (1410). الإمامة و السیاسة. تحقیق علی شیری. بیروت: دارالأضواء.
- دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1368). الأخبار الطّوال. تحقیق عبدالمنعم عامر. قم: رضی.
- رازی، ابوعلی مسکویه (1379). تجارب الأمم. تحقیق ابوالقاسم امامی. تهران: سروش.
- راغب اصفهانی، حسین (1412). المفردات فی الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
- رفیعی، مجتبی؛ علی‌احمدی، علیرضا؛ موسوی، محمد؛ کرمانی، محمد (1392). رهبری اخلاق‌مدار؛ ثمرة پارادایم مدیریت اسلامی. فصلنامة پژوهشنامة اخلاق، 6(20)، 49-76.
- رضی، محمد بن حسین (1407). نهج‌البلاغه. تحقیق صبحی صالح، قم: مؤسسه دارالهجرة.
- رضی، محمد بن حسین (1378). ). نهج‌البلاغه. ترجمة سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- سجستانی، أبوداود سلیمان (1410). سنن أبی داود. تحقیق سعید محمد اللحام. بیروت: دارالفکر.
- طبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الطبری. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دارالتراث.
- فیض کاشانی، ملامحسن (1383). المحجة البیضاء. قم: جامعة مدرسین.
- مادلونگ، ویلفرد (1377). جانشینی حضرت محمد (ص). ترجمة احمد نمایی و همکاران. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- متقی هندی، علاء الدین علی متقی (1409). کنز العمال. تحقیق بکری حیانی. بیروت: مؤسسة الرسالة.
- مسعودی، علی بن حسین بن علی (1409). مروج الذهب و معادن الجوهر. تحقیق اسعد داغر. قم: دارالهجرة.
- مغنیه، محمدجواد (1358). فی ظلال نهج‌البلاغة محاولة لفهم جدید. بیروت: دارالعلم.
- مکارم شیرازی، ناصر (1377). اخلاق در قرآن. قم: مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب (ع).
- نوری، حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسةآل‌البیت.
- یعقوبی، احمد بن أبی‌یعقوب بن‌جعفر بن وهب واضح (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دارصادر.
- Brown M. E., Treviño L. K., & Harrison D. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, (97), 117−134.
- De Hoogh, A. H. B., & Den Hartog, D. N. (2008). Ethical and despotic leadership relationships with leader's social responsibility, top management team effectiveness and subordinates' optimism: A multi-method study. The Leadership Quarterly, 19, 297-311.
- Marsh, C. (2012). Business executives, executives perceptions of ethical leadership and its and its development.
)