نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

مفهومِ جامعه یِ توحیدی اسلامی، انعکاسِ عینی و عملیِ ابعادِ معرفتیِ توحیدی در عرصه ی مناسباتِ اقتصادی، سیاسی و اجتماعیِ جامعه می باشد. در واقع، با ظهور و سریانِ مدرنیته و تفکراتِ اجتماعیِ منشعبِ از آن در جهان اسلام، متفکران معاصرِ مسلمان، با رویه ها و رویکردهای متفاوت، به کنکاش بیشتر و استخراجِ فزونترِ ابعاد اجتماعی مفهوم توحید از قلب ابعاد معرفتیِ منشعب از آن پرداختند؛ از همین جاست که نقش این ابعادِ معرفتی در ترسیم مناسباتِ عینی اجتماعی، بسیار مهم می باشد. هدف این مقاله پرداختن به همین ابعاد در اندیشه ی یکی از متفکرانِ اجتماعی مسلمان وابسته به رویکرد روشنفکری و نواندیشی اسلامی در ایران، یعنی دکتر علی شریعتی (1312-1356) می باشد؛ متفکری که در حوزه ی تأملات جامعه شناختی در باب اسلام به طور عام و پرداختن به مفهوم جامعه ی توحیدی به طور خاص، هم در سال های پیش از انقلاب اسلامی ایران و هم در سال های پس از آن بر اقطاب و فرق فکری و اجتماعی در جامعه ی ایران تأثیرات فراوانی نهاده است. مقاله با روشی نظری، تحلیلی، اسنادی و کتابخانه ای انجام و در طی پژوهش سعی شده که مفهوم توحید و ابعاد معرفتیِ وجودیِ انبعاث یافته از آن، همچون جهان بینی توحیدی، ایدئولوژی توحیدی، انسان شناسی توحیدی و... در اندیشه ی دکتر علی شریعتی تبیین و تحلیل شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and study of the theoretical dimensions of the monotheistic society in the thought of Dr. Ali Shariati

نویسندگان [English]

  • yahya bozarinejad 1
  • shahin zarpeyma 2

1 Faculty of Social Sciences, University of Tehran

2 Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran

چکیده [English]

The concept of Islamic monotheistic society is an objective and practical reflection of monotheistic theoretical dimensions in the field of economic, political and social relations of society. In fact, with the emergence and transfer of modernity and social ideas branching from it to the Islamic world, contemporary Muslim thinkers, with different procedures and approaches, did more research and extracted more social dimensions of the concept of monotheism from the center of its theoretical dimensions; Hence, the role of these theoretical dimensions in drawing objective social relations is very important. The purpose of this article is to investigate the same dimensions in the thought of one of the Muslim social thinkers related to the approach of Islamic intellectuals and modern thinking in Iran, namely Dr. Ali Shariati (1933-1977); a thinker who in the field of sociological study about Islam and focus on the concept of monotheistic society, both in the years before the Islamic Revolution of Iran and in the years after; has had a great impact on Iranian Intellectual and social groups. The article was done in a theoretical, analytical, documentary and library method and during the research it was tried to explain and analyze the concept of monotheism and the theoretical dimensions derived from it, such as monotheistic worldview, monotheistic ideology, monotheistic anthropology, etc. in Dr. Ali Shariati's thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Society
  • Monotheism
  • Monotheistic Society
  • Theoretical Dimensions
  • Dr. Ali Shariati
امام خمینی، روح‌الله (1392). توحید از دیدگاه امام خمینی (ره). جلد اول. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
آملی، حیدر ابن علی (1422). تَفْسیرُ المُحیطُ الأعْظَم وَ الْبَحْرُ الخضَمّ فی تَأویل کتاب اللّه العَزیز المُحْکَم. المجلد الاول. قم: نور علی نور.
پارسانیا، حمید (1392). نظریه و فرهنگ: روش­شناسی بنیادین تکوین نظریه­های علمی. راهبرد فرهنگ، (23).
الجرجانی، علی بن محمد (1403 ق). کتاب التعریفات. بیروت: دار الکتب العلمیة.
جوانی، حجت‌الله و جمشیدی، طاهره (1393). شهید مطهری و اهتمام به مسائل اجتماعی در احیای تفکر دینی. فصلنامۀ شیعه‌شناسی، 13(48).
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1388). ترجمه و پژوهش مفردات الفاظ قرآن. جلد اول. تهران: انتشارات مرتضوی.
شیخ حُرّ عاملی، محمد بن حسن (1380). کلیات حدیث قدسی (ألجَواهرُ السَّنیَّة فی الأحادیث القُدسیَّة). ترجمۀ زین‌العابدین کاظمی خلخالی. تهران: نشر دهقان.
شارون، جوئل (1392). ده پرسش از دیدگاه جامعه­شناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
شریعتی، علی (1357). اسلام‌شناسی. تهران: انتشارات حسینیۀ ارشاد.
شریعتی، علی (1388 الف). تاریخ و شناخت ادیان 1. تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریعتی، علی (1389 الف). جهان‌بینی و ایدئولوژی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
شریعتی، علی (1389 ب). هنر. تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی (1389 پ). بازگشت. تهران: انتشارات الهام.
شریعتی، علی (1390 الف). اسلام‌شناسی 2. تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی (1390 ب). ویژگی‌های قرون جدید. تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی (1391 الف). تاریخ تمدن 1. تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی (1391 ب). آثار گونه‌گون 2. تهران: نشر دیدار.
شریعتی، علی (1391 پ). میعاد با ابراهیم. تهران: نشر دیدار.
شریعتی، علی (1391 ت). گفتگوهای تنهایی 2. تهران: نشر دیدار.
شریعتی، علی (1391 ث). تاریخ تمدن 2. تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی (1391 ج). انسان بی‌خود. تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی (1391 چ). هبوط در کویر. تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی (1391 ح). آثار گونه‌گون 1. تهران: نشر دیدار.
شریعتی، علی (1391 خ). مذهب علیه مذهب. تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی (1392 الف). حسین وارث آدم. تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی (1392 ب). شیعه. تهران: حکایت قلم نوین.
شریعتی، علی (1392 پ). خودسازی انقلابی. تهران: بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی (1393 الف). اسلام‌شناسی: درس‌های دانشگاه مشهد. تهران: انتشارات چاپخش.
شریعتی، علی (1393 ب). روش شناخت اسلام. تهران: انتشارات چاپخش.
طباطبایی، سید محمدحسین (1389). نهایه‌الحکمه. جلد سوم. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
کریمی، جعفر (1379). توحید از دیدگاه آیات و روایات (۲). تهران: ستاد نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه.
کوئن، بروس (1385). درآمدی به جامعه­شناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: انتشارات توتیا.
محمدی ری‌شهری، محمد (1391). دانشنامۀ قرآن و حدیث. جلد پنجم. قم: مؤسسۀ علمی-فرهنگی دارالحدیث.
مطهری، مرتضی (1385). آشنایی با قرآن. جلد پنجم. تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1389). مقدمه­ای بر جهان‌بینی اسلامی: جهان­بینی توحیدی. تهران: انتشارات صدرا.