نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی

2 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

عدالت اجتماعی یکی از اصول اولیه دین اسلام است که باید در جامعه و شهر اسلامی پیاده و اجرا شود. با اینحال شکاف فزاینده‌ای بین مفهوم نظری عدالت اجتماعی و واقعیت‌ فقدان عدالت در زندگی اجتماعی در شهر وجود دارد. شهر اسلامی، یک نشانگر است، نشانگر یک فرد مسلمان در بطن جامعه اسلامی. شهر اسلامی، یک واقعیت اجتماعی است که محقق به‌دنبال تبیین آن به‌عنوان محملِ کنش انسانی و نهاد اجتماعی است. در این میان، عدالت اجتماعی، با ارزش‏ترین مفهوم و گذاره در حوزه اجتماع انسانی است که اساس و دوام هر جامعه‌ای در تحقق آن است تا به توسعه و پیشرفت دست یابد از اینرو در این مقاله معیار‌های عدالت اجتماعی بر پایه‌ی شهر اسلامی برحسب روش تحلیل تماتیک مورد تحقیق قرار گرفته است. یافته‌های حاصل از منابع موجود به‌صورتی ساختمند نشان می‌دهد که معیار‌‌های عدالت در شهر اسلامی طیف وسیعی را شامل می‌شوند که هسته محوری آنها بر هویت توحیدی قرار دارد و دو معیار و بال آن نیز نظم و کالبد اسلامی در شهر اسلامی است. این معیارها در بحث نوع مسکن، راه، ادای حق مردم، نظم و قانون شهر، حاکمیت شهر، امنیت و رفاه شهری و ... قابل طرح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social Justice Criteria in Islamic city ...

نویسندگان [English]

  • Hassan Bakhshizadeh 1
  • Abdolhosein , Kalantari 2

1 Ph.D. Sociology

2 Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran,

چکیده [English]

Social justice is one of the basic principles of the Islamic religion that should be implemented in the society and the Islamic city. However, there is an increasing gap between the notion of social justice and the lack of social justice in life in the city. The Islamic city is a marker, indicating a Muslim in the midst of the Islamic society. The Islamic city is a social reality, which the researcher seeks to explain as a component of human action and social institution. Meanwhile, social justice is the most valuable concept in the human community, which is the foundation of the society and its sustainability, in order to achieve development. Therefore, in this paper, social justice criteria based on the Islamic city in terms of method thematic analysis has been researched. The findings from the available sources show that the standards of justice in the Islamic city are broadly based on their pivotal core on monotheistic identity, and the two criteria and the wing of the Islamic framework and order in the Islamic city. These criteria are discussed in the context of the type of housing, the way, the rights of the people, the law and order of the city, the sovereignty of the city, the security and welfare of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • justice
  • social justice
  • Islamic city
  • criteria
  • city
منابع
قرآن کریم
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1353)، مقدمه ج 2، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اراکی، محسن (1396)، «سلسله دروس خارج فقه «نظام عمران و شهرسازی اسلامی»، خبرگزاری مهر.
اشرف، احمد (1353)، «ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران دورة اسلامی»، نامه علوم‌اجتماعی، 1( 4): 49- 7.
بخشی‌زاده، حسن (1391)، «بررسی وضعیت عدالت‌اجتماعی در ایران و منطقه در افق چشم‌انداز»، گزارش راهبردی دبیرخانه‌ مجمع تشخیص مصلحت نظام، کمیسیون نظارت.
بخشی‌زاده، حسن (1397)، تبیین عوامل اجتماعی در دگردیسی ساخت شهر اسلامی در دورۀ معاصر (موردپژوهی: تهران، شهر اسلامی ایرانی)، رساله دکتری دانشگاه تهران.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1392)، اکمال غرر الحکم، ترجمۀ آیت‌الله سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
توسلی، غلامعباس (1374)، جامعهشناسی شهری، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
جاجرمی، کاظم؛ کلته، ابراهیم (1384)، «شهر و عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: گنبد قابوس)»، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 2 (6): 89_ 102.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ بهارلو، ایمان؛ ابراهیم‌پور، احد؛ حاتمی‌نژاد، حجت (1391)، «شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری‌های محله‌ای»، نشریۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 44 (80): 41_
حاجی حیدر، حمید (1389)، «نیاز به مفهوم عدالت اجتماعی، بررسی دیدگاه‌های مختلف در اندیشة سیاسی شیعی»، حکومت اسلامی، 15 (2): 35_ 59.
حرّ عاملی، محمد حسن (1367)، وسائل الشیعة، ج ‏۲۵، قم: نتشارات آل البیت لإحیاء التراث.
داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ رستمی، فرامرز (1394)، «تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه‌ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام»، فـصلنامه علمی-پژوهشی نقش جهان، 5 (1): 75_ 84.
دهباشی، مهدی؛ محمدخانی، مهدی؛ واعظی، سیدحسین (1395)، بررسی و بازخوانی دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی دربارۀ عدالت»، پژوهش‌های اخلاقی، 1 (7): 161_ 180.
دورکیم، امیل (1393)، قواعد روش جامعه‌شناسی، ترجۀ علی‌محمد کاردان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ربانی، رسول (1390)، جامعه‌شناسی شهری، اصفهان: نشر دانشگاه اصفهان.
روزنبرگ، الکزاندر (1385) فلسفه علم، ترجمۀ مهدی دشت بزرگی و فاضل اسدی امجد، قم: کتاب طه.
سید باقری، سید کاظم (1387)، راهکاری عدالت‌اجتماعی در نظام اسلامی، تهران: انتشارات کانون اندیشۀ جوان.
شکوئی، حسین (1383)، دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، تهران: انتشارات سمت.
صدر، محمدباقر (۱۴۱۴ ق)، اقتصادنا، بیروت: دارالتعاریف للمطبوعات.
غنی‌نژاد، موسی (‌1380)، «عدالت، عدالت اجتماعی و اقتصاد»، بازتاب اندیشه، شمارۀ 15: 61_ 66.
غنی‌زاده، مسعود (1385)، «نگاهی به شهر در تمدن اسلامی»، راهبرد یاس، شمارۀ 7: 197_ 210.
فارابی، محمد بن محمد (1361)، آراء اهل المدینه الفاضله، ترجمه و شرح جعفر سجادی، تهران: کتابخانۀ طهوری.
فلاحت، سمیه (1390)، «برساخت مفهوم «شهر اسلامی»»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3 (1): 35_ 45.
کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407)، الکافی، ج ‏6، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
لینچ، کوین (1381)، تئوری شکل شهر، ترجمۀ حسین بحرینی، ویرایش دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی ضد روش 1: منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، تهران: جامعه‌شناسان.
نصیرالدین‌طوسی، محمدبن محمد (١٤١٣ق)، اخلاق ناصری، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
نقیب‌زاده، احمد (1379)، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
هاروی، دیوید (1382)، عدالت‌اجتماعی و شهر، ترجمۀ محمدرضا حائری، فرخ حسامیان، بهروز منادی‌زاده، تهران: شرکت پردازش‌ و برنامه‌ریزی شهری.
یوسفی‌فر، شهرام (1382)، «تاریخ شهر و شهرنشینی در جوامع اسلامی»، نشریه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 47: 42_ 51.
Abu-Lughod, Janet L. (1987), “The Islamic City-Historic Myth, Islamic Essence, and Contemporary Relevance”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 19 (2): 155-176, Cambridge University Press.
Braun, V.; Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, 3 (2): 77-101. ISSN 1478-0887 Available from: http://eprints.uwe.ac.uk/11735.
Clarke, V.; Braun, V. (2013), “Teaching thematic analysis: Overcoming challenges and developing strategies for effective learning”, The Psychologist, 26 (2): 120-123. ISSN 0952-8229 Available from: http://eprints.uwe.ac.uk/21155.
Cornia, G.A. (1999), Globalization, Liberalization and Income distribution, , Helsinki, WIDER (World Institute for Development Economics Research).
Harvey, David (1985), The urbanization of capital. Oxford, UK: Blaclwell.
Hourani, A. H.; Stern, S. M. (1970), The Islamic city: A Colloquium, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press.
Lapidus, Ira M. (1984), Muslim Cities in the Later Middle Ages, Cambridge and London: Cambridge University Press.
Mestrovic, Stepan, G. (1989), “Durkheim Conceptualization of Politicl Anomie”, Research in Political Sociology, No. 4:  1-26.