نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه جامعه شناسی علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
2 دانشجوی دوره دکتری پیام نور
3 استاد یار گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور
چکیده
هـدف این پـژوهش بررسی شرایط ظهور گفتمان سیاسی مذهبی(گفتمان سیاسی هیات های مذهبی) در ایران دهه 40 است. چه شرایط تاریخی زمینه ساز شکل گیری این گفتمان جدید در فضای فرهنگی ایران شد؟ چه عواملی (چه کسانی) منابع و فضای اجتماعی لازم برای تولید این گفتمان را فراهم آوردند؟ چه عواملی قلمرو گفتمانی و محتوای آن را تعیین نمودند؟ محقق پس از طرح یک مدل نظری ترکیبی، به بررسی دقیق تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران در دوره زمانی مورد نظر پرداخته و می‌کوشد نشان دهد که اگرچه «بوجود‌آمدن بحران در نظم اخلاقی جامعه»، «بسیج منابع» و «شکل‌گیری زنجیره‌های تعامل» برای شکل‌گیری فرآیند تولید ایدئولوژی ضروری است، قلمرو گفتمانی و محتوای ایدئولوژی‌ها تحت تأثیر عواملی همچون افق اجتماعی ایدئولوژی و ماهیت گفتمانهای رقیب موجود در بافت گفتمانی جامعه تعیین می شود. در نهایت، محقق به بحث درباره دلالت‌های این پژوهش برای شناخت رابطه میان ایدئولوژی و ساختار اجتماعی می‌پردازد.
واژگان کلیدی: فرهنگ، ایدئولوژی، گفتمان، تولید گفتمان،گفتمان سیاسی هیات های مذهبی،نظم اخلاقی، تولیدگر فرهنگ، بسیج منابع، قلمرو گفتمانی، محتوای گفتمان.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A sociological explanation of the development of politico-religious discourse in Iran (1960-1970)
نویسندگان [English]
- mostafa mehraeen 1
- alireza ghobadi 2
- feroz rad 3
1 assitant profesor
2 PhD student
3 assitant profesor
چکیده [English]
The purpose of this study is to address the emergence of a religious politico-religious discourse in Iran during 1960's. What historical conditions bolstered the formation of this new discourse in the cultural space of Iran? What factors provided the resources and social space needed to produce this discourse? The researcher, using a combined theoretical model, attempt to explain social and cultural developments in Iran in the given time period carefully and seeks to explore the "emergence of a crisis in the moral order of society", the way of "resource mobilization" and providing "interaction chains" for the formation of politico-religious discourse. Finally, the researcher discusses the implications of this research to understand the relationship between ideology and social structure.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: culture
- discourse
- politico-religious discourse
- moral order
- producer of culture
- Resource Mobilization
- discourse domain
- discourse content
شمسی«، رسالۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
- امینی، علیرضا )1381(، تحوالت سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پهلوی، تهران: صدای معاصر.
- اینگلهارت، رونالد و ولزل، کریستین )1389(، نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمۀ یعقوب احمدی،
تهران: کویر.
- باقی، عماد الدین )1382(، گفتمانهای دینی معاصر، تهران: سرایی.
- تبیان، قیام عاشورا در پیام امامخمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، دفتر سوم.
- تیم رپلی, عبداهلل )1395(، راهنمای عملی تحلیل گفتگو، گفتمان و سند، ترجمۀ عبداهلل بیچرانلو، تهران:
علمی.
- جعفریان، رسول )1396(، جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران از روی کار آمدن محمدرضا شاه تا
پیروزی انقالب، تهران: خانه کتاب.
- جودکی، محبوبه)بیتا(، »پهلوی«، دانشنامه جهان اسالم، /13265Details/article/ir.ac.rch://http،
فصلنامۀ علمی -پژوهشی تاریخ اسالم و ایران دانشگاه الزهرا، سال بیست و چهارم، دورۀ جدید، شمارۀ 21 ، پیاپی
111 ، بهار .1393
- ریتزر،جورج )1393(، نظریۀ جامعهشناسی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران: نی.
- زهیری، علیرضا )1382(، »دولت اخالقی در آرای سیاسی امامخمینی«، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه
متین، شمارۀ ،21ص128-99
- سرایی، حسن و همکاران )1387(، »روش کیفی در مطالعات اجتماعی با تأکید بر روش گفتمان و تحلیل
گفتمان انتقادی«، پژوهشنامه علوماجتماعی، سال دوم، شماره سوم: .105-84
- سعید، بابی )1379( ، هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسالمگرایی، ترجمۀ غالمرضا جمشیدیها و موسی
عنبری، تهران: دانشگاه تهران.
- سوری لکی، محمدعلی و سوری، ایرج )1394(، »روند نوسازی، تعارضات فرهنگی - مذهبی و فروپاشی
حکومت پهلوی دوم« ، فصلنامۀ ژرفا پژوه، سال دوم، دفتر چهارم، سال سوم، دفتر اول، زمستان 1394 و بهار
1395 شمارۀ پیایی 6 و 7 : 49 - 70 .
- عباداللهی، حمید و خستو، زهرا )1391(، »اجتماع علمی در دانشگاههای ایران، مطالعه موردی دانشکدههای
علوماجتماعی دانشگاه عالمهطباطبایی و تهران«، مجلۀ جامعهشناسی ایران، دوره سیزدهم، شماره :4 .59-24
- عبدی، عباس )1387(، »نهادهای مدنی مذهبی یا حوضچههای آرامش در انقالب«، آئین بهمن و اسفند،
شمارۀ نوزده و بیست: .44-43
- غفاری هشچین، زاهد و همکاران )1391(، »نقش هیئتهای مذهبی شهر تهران در فرایند پیروزی انقالب
اسالمی«، دوفصلنامه علمی پژوهشی دانش سیاسی، سال هشتم، شمارۀ دوم: .83-62
- قدیری بشردوست، علیرضا )1393(، »گفتمان شناسی فعالیتهای فرهنگی فعاالن جوان ایرانی، در شبکههای
اجتماعی مجازی – بررسی موردی فیسبوک«، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده
علوماجتماعی.
- کدیور، محسن )1379(، دغدغههای حکومت دینی، تهران؛ نشرنی.
- کیوی، ریمون و کامپنهود، لوک وان )1385(، روش تحقیق در علوماجتماعی، ترجمۀ عبد الحسین نیکگهر،
تهران: توتیا.
- مجد، محمدقلی )1391(، »اصالحات ارضی در ایران؛ اهداف و پیامدها«، ترجمۀ بهرنگ رجبی،
.)1397/5/24مراجعه تاریخ )،http://tarikhirani.ir/fa/files/58/bodyView/597.
- مجتهد شبستری، محمد )1381(، نقدی بر قرائت رسمی از دین، بحرانها ، چالشها، راهحلها، تهران: طرح
نو.
- ملکزاده، الهام و بقایی، محمد )1395(، »درآمدی تحلیلی بر سیاستهای فرهنگی – مذهبی پهلوی اول و
دوم«، فصلنامۀ گنجینۀاسناد، سال بیست و ششم، دفتر دوم، .95-76
- مهرآئین، مصطفی )1386(، »شرایط تولید فرهنگ: ریشههای ظهور مدرنیسم اسالمی در هند، مصر و ایران«،
رسالۀ دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- نبوی رضوی، مقداد )1393(، دربار شاهی و قتل ناصرالدین شاه در تاریخ مکتوم، تهران: پردیس دانش.
- اللکائو، ارنستو، موفه، شانتال )1393(، هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، ترجمۀ محمدرضایی، تهران: ثالث.
- نجفی، موسی )1378(، مقدمۀ تحلیلی تاریخ تحوالت سیاسی ایران )دین، دولت، تجدد(، تهران: منیر.
- بینا، )1378(، مرکز اسناد ریاست جمهوری)1381( اسنادی از انجمنها و مجامع مذهبی در دورۀ پهلوی،
شورای نظارت میرحسین موسوی و دیگران، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی.
- صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی.
_ Robert Wuthnow (1989), "Communities of Discourse: Ideology and Social Structure in the
Reformantion, The Enlightenment, and European Socialism, (Cambridge: Harvard uni Press.
_ Robert Wuthnow (1987), Meaning and Moral order: Explorations in Cultural Analysis, Berkeley: uni. Of
California Press
)