نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشگر
2 سردبیر/استاد دانشگاه تهران
چکیده
اختلافات نظری، پیرامون نسبت میان علم مدرن با دین، منجر به نوعی طیف بندی میان متفکرین این حوزه شده است. دیدگاه علم تجدد طلب، پیرایه زدا و سنت گرایی اسلامی، سه رویکرد کلان این میدان منازعه هستند که هر یک به گونه ای متفاوت نسبت به موضوعِ امکان یا امتناع تحقق علم دینی به طور عام و علوم اجتماعی اسلامی به طور خاص اظهار نظر کرده اند. تمامی نظریه ها و رویکردهای این حوزه با اتکای بر پیش فرض های فلسفی شکل گرفته اند که در بطن خود تحقق الگویی از مختصات جامعه مطلوب را هدف گذاری کرده اند. این موضوع به اختلاف و عدم در اختیار داشتن دیدگاهی اجماعی جهت نظریه پردازی اجتماعی منجر شده است. «جامعه شناسی برهانی» ایده ای بدیع و پیشنهادی است که تلاش می کند با توجه به تغییرات اجتماعی- فرهنگی در عصر جدید، صورتی نو از تفکر معرفت شناختی در حوزه فلسفه مضاف دانش جامعه شناسی ارائه دهد. جامعه شناسی برهانی با تاکید بر حضور غیرقابل انکار پیش فرض های فلسفی که ترسیم کننده مختصاتی از جامعه مطلوب در پس نظریه های جامعه شناسی و در نتیجه ارزش مداری آنها است، داعیه دار آن است که با اتکا بر گزاره های یقینی و عقلی- فلسفی، می توان ضمن ارزیابی بنیادهای فلسفی نظریه ها، با استفاده از «قیاس تجربی»، به نتایج جامعه شناختی هرچه مطمئن تر و عمیق تری دست یافت که فاصله حداکثری با ظنّیات دارد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Argumentative sociology: A new approach to social theorizing
نویسندگان [English]
- nouroallah nourani 1
- gholamreza jamshidiha 2
1 Researcher
2 professor، University of Tehran
چکیده [English]
Theoretical controversies about the relationship between modern science and religion have created a kind of classification of social thinkers. In this regard we can name three macro approaches of modernistic science, modified science, and Islamic traditionalist. Each of these approaches have discussed the possibility of religious science in general and Islamic social science in particular, and all of them are relied on philosophical presumptions targeting characteristics of an ideal society. This has resulted in disagreement and lack of social perspective needed to social theorizing. "Argumentative sociology" is a new format of epistemology in the realm of philosophy of sociology considering cultural and social changes in the new era. Argumentative sociology, emphasizing on the philosophical presumptions of theories of sociology and indicating desirable features of society, suggests that, with the help of more rational-philosophical axioms, it is possible to evaluate philosophical foundations of the theories and reach more reliable results via "experimental syllogism."
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: theorizing
- sociological theory philosophical presumptions
- argumentative sociology
- experimental syllogism
- آنتونی الیوت، برایان ترنر )1390(، برداشتهایی در نظریۀ اجتماعی معاصر، ترجمۀ فرهنگ ارشاد،
تهران: انتشارات جامعهشناسان.
- استرول، اورام )1390(، فلسفه تحلیلی در قرن بیستم، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران: نشر مرکز.
- اسمیت، فلیپ )1383(، درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ حسن پویان، تهران: دفتر پژوهشهای
فرهنگی.
- اسمیت، فلیپ و رایلی، الگزندر )1394(، نظریه فرهنگی، ترجمۀ محسن ثالثی، تهران: انتشارات علمی.
- برت، پاتریک )1389(، نظریههای جامعهشناسی در قرن بیستم، ترجمۀ محمد خانی، تهران: رخدادنو.
- برگر، پیتر )1393(، دعوت به جامعهشناسی: نگاهی انسانگرایانه، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: نشر ثالث.
- پارسانیا، حمید )1379(، »هویت معرفتی دینی و سنت«، فصلنامه ذهن، فصل تابستان، شمارۀ ،2 ص
.86-97
- پارسانیا، حمید )1380(، »قرآن و چالش های علم و دین«، دوهفته نامه گلستان قرآن، آذرماه، شمارۀ
،98 ص .17-15
- پارسانیا، حمید )1381(، »از عقل قدسی تا عقل ابزاری«، فصلنامه بازتاب اندیشه، فصل پاییز، شمارۀ
،19 ص .16-7
- پارسانیا، حمید )1383(، تولید علم از دو منظر کاشفیت و نسبیت، درآمدی بر آزاداندیشی و نظریه
پردازی در علوم دینی، تهیه و تنظیم دبیرخانه نهضت آزاداندیشی، قم: مرکز مدیریت.
- پارسانیا، حمید )1385(، علم و فلسفه، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی.
- پارسانیا، حمید )1385(، جنبش نرمافزاری و تحول علمی- فرهنگی، تهران: دبیرخانه شورای عالی
انقالب فرهنگی، شورای فرهنگی.
- پارسانیا، حمید )1379(، جامعهشناسی معرفت و علم، هفتهنامه ذهن، فصل تابستان، شمارۀ ،4 -88
.116
- پارسانیا، حمید )1386(، سنت، ایدئولوژی، علم، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
- پارسانیا، حمید )1387(الف، »نسبت علم و فرهنگ«، فصلنامه تخصصی راهبرد فرهنگ، سال اول،
شمارۀ دوم، تابستان، ص .64-51
- پارسانیا، حمید )1387(ب، »بازسازی علم مدرن و بازخوانی علم دینی«، فصلنامه تخصصی راهبرد
فرهنگ، سال اول، شمارۀ سوم، پاییز، ص 17 -32
تهران: نشر مرکز.
- تد، بنتون و کرایب، یان )1384(، فلسفه علوماجتماعی، ترجمۀ شهناز مسمیپرست، تهران: نشر آگه.
- جوادی آملی، عبداهلل )1386( الف، معرفتشناسی در قرآن، قم: مرکز نشر اسرا.
- جوادی آملی، عبداهلل )1386( ب، شریعت در آینه معرفت، قم: مرکز نشر اسرا.
- جوادی آملی، عبداهلل )1386( ج، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: مرکز نشر اسرا.
- چالمرز، آلن.اف )1383(، چیستی علم، ترجمۀ سعید زیباکالم، تهران: انتشرات سمت.
- خسروپناه، عبدالحسین (1389)، فلسفه فلسفه اسالمى، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمى.
- تریک، راجر )1384(، فهم علماجتماعی، ترجمۀ شهناز مسمیپرست، تهران: نشر نی.
- حکیمی، محمدرضا )1383(، مقام عقل، گردآورندگان: محمدکاظم حیدری، محمد اسفندیاری، قم:
انتشارات دلیل ما.
- حکیمی، محمدرضا )1382(، مکتب تفکیک، قم: انتشارات دلیل ما.
- حکیمی، محمدرضا )1364(، دانش مسلمین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسالمی.
- دیلینی، تیم )1390(، نظریههای کالسیک جامعهشناسی، ترجمۀ بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران:
نشر نی.
- ریتزر، جرج )1384(، نظریۀ جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثالثی، تهران: انتشارات
علمی.
-روسنائو، پائولین مری )1380(، پست مدرنیسم و علوماجتماعی، ترجمۀ محمدحسین کاظمزاده، تهران:
نشر آتیه.
- رووت، مایکل )1389(، فلسفه علوماجتماعی، ترجمۀ محمد شجاعیان، تهران: پژوهشکده مطالعات
فرهنگی و اجتماعی.
- صدرالدین شیرازی، محمد )1378(، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتالهین، مشتمل بر آثار ناشناخته و
چاپنشده، حامد ناجی اصفهانی، تهران: حکمت.
- سروش، عبدالکریم )1366(، تفرج صنع)گفتارهایی در اخالق و صنعت و علمانسانی(، تهران: انتشارات
صدا و سیمای جمهوری اسالمی ایران.
- سروش، عبدالکریم )1376(، درسهایی در فلسفۀ علماالجتماع)روش و تفسیر در علوماجتماعی(،
تهران: نشر نی.
- سروش، عبدالکریم )1375(، علم چیست؟ فلسفه چیست؟، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط
مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- سروش، عبدالکریم )1387(، قبض و بسط تئوریک شریعت)نظریۀ تکامل معرفت دینی(، تهران:
مؤسسه فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم )1361(، دانش و ارزش)پژوهشی در ارتباط علم و اخالق(، تهران: انتشارات
یاران.
- سروش، عبدالکریم )1374(، »دین اقلی و اکثری«، کیان، شمارۀ ،41 ص .5-9
- سروش، عبدالکریم )1375(، فربهتر از ایدئولوژی، تهران: صراط.
- سروش، عبدالکریم )1385(، مدارا و مدیریت، تهران: صراط.
- سروش، عبدالکریم )1379(، نهاد ناآرام جهان، تهران: صراط.
- سیدمن، استیون )1390(، کشاکش آرا در جامعهشناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- شرت، ایون )1390(، فلسفه علوماجتماعی قارهای، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- شیخ رضایی، حسین و کرباسی زاده، امیرحسین )1391(، آشنایی با فلسفه علم، تهران: انتشارات
هرمس.
- کاف، ای.اس و دیگران )1388(، چشماندازهایی در جامعهشناسی، ترجمۀ بهزاد احمدی و امید
قادرزاده، تهران: انتشارات کویر.
- کسلر، دیرک )1394(، نظریههای روز جامعهشناسی از ایزنشتات تا پست مدرنها، ترجمۀ کرامتاهلل
راسخ، تهران: نشر آگه.
- کرایب، یان )1391(، نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر
آگه.
- کرایب، یان )1391(، نظریه اجتماعی کالسیک، ترجمۀ شهناز مسمیپرست، تهران نشر آگه.
- کوزر، لوئیس و روزنبرگ، برنارد )1391(، نظریههای بنیادی جامعهشناختی، ترجمۀ فرهنگ ارشاد،
تهران: نشر نی.
- گیلیس، دانالد )1381(، فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمۀ حسن میانداری، تهران: انتشارات سمت.
- فی، برایان )1386(، فلسفه امروزین علوماجتماعی، ترجمۀ خشایار ریهیمی، تهران: طرح نو.
- مجتهد شبستری، محمد، )1375(، هرمنوتیک، کتاب و سنت، تهران: طرح نو.
- مظفر، محمدرضا )1389(، منطق، جلد دوم، قم: دارالعلم.
معاصر.
- میرباقری، سیدمهدی )1385(، گفتگوی علمی پیرامون علم دینی، قم: مؤسسه فرهنگی فجر والیت.
- میرباقری، سیدمهدی )1383(، نظام فکری، قم: مؤسسه فرهنگی فجر والیت.
- میرباقری، سیدمهدی )1387(، جهتداری علوم از منظر معرفتشناختی، قم: پژوهشگاه علوم و
فرهنگستان اسالمی.
- میلنر، آندرو و براویت، جف )1385(، درآمدی بر نظریۀ فرهنگی معاصر، ترجمۀ جمال محمدی،
تهران: ققنوس.
- مری روسنائو، پائولین )1380(، پست مدرنیسم و علوماجتماعی، ترجمۀ محمدحسین کاظمزاده،
تهران: نشر آتیه.
- مولکی، مایکل )1384(، علم و جامعهشناسی معرفت، ترجمۀ حسین کچوئیان، تهران نشر نی.
- هاشمی حسینی، سیدمنیرالدین )1380(، یادی از استاد، قم: دفتر فرهنگستان علوم اسالمی.
- نصیری، مهدی )1381(، اسالم و تجدد، تهران: انتشارات کتاب صبح.
- نصیری، مهدی )1388(، »قرآن، عترت و مدرنیسم«، هفتهنامه پنجره، شمارۀ ،28 ص .12-9
- Bryanet, C. (1985), Positivism in Social Theory and Research: St. Martin’s press NewYork.
- Cross, Steve (2011), Sociological theory and analysis, University of London.
- Delanty, Gerard & strydom Piet (2003), Philosophy of Social Science, The classic &
Contemporary, Readings, Maidenhead, philadelphia, Open University press.
- Gouldner, Alvin Ward (1973), For Sociology: Renewal and Critique in Spciology Today,
London: Allen lane.
- Johnson, Doyle Paul (2008), Contemporary Sociological Theory (An ntegrated Multi-Level
Approach), Spring Street, New York.
- Mouzelis, Nicos. p (2008), Modern and Postmodern Social Theorizing, Cambridge University
Press, New York.
- Knorr-cetina, Karin (1981), The Manufacture of Knowledge, Pergamon press, New York.
- Layder, Derek (2004), Understanding Social Theory, London: SAGE Publications.
- Porter, Theodore and Ross, Dorothy (2008), Science, The Modern Social Sciences, Cambridge
University Press.
Psillos, Stathis and Curd, Martin, (2008), The Routledge Companion To Philosophy Of Science,
New York: Routledge.
)