نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار

2 استاد

چکیده

اتخاذ مجموعه راه‌کارهایی در قالب مجازات هنجارشکنان، اقدامی است که پس از کاربست راه‌کارهای پیشگیرانه و اصلاحی، با هدف حفظ انتظام و همبستگی اجتماعی، گریزناپذیر است. بررسی دیدگاه امام علی علیه‌السلام برای شناسایی مجموعه اقدامات مؤثر برای تحقق هدف مذکور و الگوگیری از آن در جامعۀ دینی، یکی از ضرورت‌های‌ پژوهشی است که در این مقاله گزاره‌های مرتبط با مقولۀ مجازات از کتاب نهج‌البلاغه استخراج و با استفاده از روش کیفی و بهره‌گیری از تکنیک نظریۀ مبنایی، داده‌ها کدگذاری شده و سپس در قالب مقوله‌های محوری دسته‌بندی و در نهایت، مقولۀ گزینشی با عنوان «مجازات متنوع و متناسب با نوع کجروی» انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته‌ شد. از آنجا که داده‌ها نظری و متن‌محور بوده، از روش تحلیل محتوا نیز برای توصیف آنها استفاده شد. در این راستا راه‌کارهایی از قبیل مجازات بدنی، مجازات روحی و روانی، مجازات سلب صلاحیت، مجازات اقتصادی و حتی با مجازات سلب حیات از افراد هنجارشکن مطابق با برخی جرم‌ها و با در نظر گرفتن شرایط به‌کارگیری هریک از مجازات‌ها، از کلام حضرت به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Punishment as the last resort in controlling social deviance the case of sayings of Imam Ali (pbuh) in Nahjul Balagha

نویسندگان [English]

  • hafiz foladi 1
  • alireza mohseni 2

1 پژوهشکده حوزه و دانشگاه

2 دانشگاه تهران

چکیده [English]

To maintain social solidarity and order, taking measures for the punishment of norm violators، subsequent to the employment of preventative and corrective measures, is inescapable. Reviewing the sayings and preaches of Imam Ali (pbuh) for eliciting the useful strategies in this regard and modeling it in a religious society seems to be a research imperative. In the present article, those statements in Nahjul Balagha that concern the issue of punishment have been extracted and codified by qualitative method, using grounded theory technique. Then the data have been categorized under certain main themes, and ultimately, the category of “punishment of criminals” has been selected and analyzed. In this line, solutions like bodily punishment, mental and psychological punishment, economic punishment, punishment in form of disqualification from one’s position, and even deprivation of life regarding some crimes, have been elicited considering the circumstances and the conditions in applying each punishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ali (pbuh)
  • Punishment
  • grounded theory methodology
  • social control
  • deviance
-        قرآن کریم، ترجمۀ آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی.
-        نهج‌البلاغه (1379)، ترجمۀ محمد دشتی، قم: انتشارات مشرقین، چاپ ششم.
-        الامام الخمینی (الموسوی)، سید روح‌الله (1384ق)، تحریرالوسیله؛ الجزء ‌الثانی؛ طهران: مکتبه ‌العلمیه ‌الاسلامیه.
-        استراوس، انسلم و جولیت کربین (1390)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
-        بیرو، آلن (1366)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: مؤسسۀ کیهان.
-      خسروی، محمدحسن (1387)، راه‌‌کارهای کنترل جرم از نگاه امیرالمؤمنین علیه‌السلام، قم: انتشارات نورالسجاد.
-        داوری، محمد (1393)، کنترل اجتماعی در آموزه‌های قرآن کریم رسالۀ دکتری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-      دری نجف‌آبادی، قربان‌علی (1379)، «مبارزه با فساد در حکومت علوی (ع)»، حکومت اسلامی، سال پنجم، شماره سوم، شماره پیاپی 17: 292-253.
-        رحمدل، منصور (1389)، تناسب جرم و مجازات، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سمت).
-      ساروخانی، باقر (1370)، دایرة‌المعارف علوم اجتماعی، تهران: انتشارات کیهان.
-      سجادی، سیدعلی (1380)، نظام کنترل و نظارت در اسلام (مطالعه تطبیقی با مدیریت علمی) با تأکید بر حکومت امیرالمؤمنین (ع)، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت.
-        سیف، علی‌اکبر (1379)، تغییر رفتار و رفتار درمانی: نظریه‌ها و روشها، چاپ چهارم، تهران: نشر دوران.
-      عبدی، عباس و سمیرا کلهر (1388)، جرم، مجرم و مجازات در ایران؛ تهران: نشر علم.
-        فلاحی، احمد (1389)، «مجازات در حقوق کیفری اسلام»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 70:  69-92.
-      فیروزآبادی، سید احمد و علیرضا صادقی (1392)، طرد اجتماعی: رویکرد جامعه‌شناختی به محرومیت (بررسی مفهومی، دیدگاههای نظری و مطالعات موردی در ایران)، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
-      قدیمی ذاکر، سیدعبدالزهرا (1377)، دیدگاههای جرم‌شناسانه امیرالمؤمنین علی (ع) رسالۀ دکتری؛ دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و حقوق.
-      کویین، جیمز براین و دیگران (1373)، مدیریت استراتژیک«فرایند استراتژی»، ترجمۀ محمد صائبی، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
-      محسنی، منوچهر (1381)، مقدمات جامعه‌شناسی، تهران: نشر دوران.
-      محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضد روش، تهران: جامعه‌شناسان.
-        مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1386)، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، جلد پنجم، قم: انتشارات امام علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام.
-        مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1390)، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، جلد سیزدهم، قم: انتشارات امام علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام.
-      مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1390)، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، جلد چهاردهم، قم: انتشارات امام علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام.
-      ولایی، عیسی (1391)، جرائم و مجازات‌ها در اسلام، تهران: مجد.
-        یزدیان جعفری، جعفر (1391)، چرایی و چگونگی مجازات، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، سازمان انتشارات.
-      یعقوبی، ابن‌واضح (1379ق)، تاریخ‌الیعقوبی، ج2، بیروت: دار‌الصادر.