محسنی تبریزی, علیرضا, رجبی, محمود, سلیمی, علی. (1391). تبیین اجتماعی نفاق: الگویی تلفیقی بر اساس آموزه های قرآنی. نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان, 2(2), 93-127. doi: 10.22059/jstmt.2012.54305
علیرضا محسنی تبریزی; محمود رجبی; علی سلیمی. "تبیین اجتماعی نفاق: الگویی تلفیقی بر اساس آموزه های قرآنی". نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان, 2, 2, 1391, 93-127. doi: 10.22059/jstmt.2012.54305
محسنی تبریزی, علیرضا, رجبی, محمود, سلیمی, علی. (1391). 'تبیین اجتماعی نفاق: الگویی تلفیقی بر اساس آموزه های قرآنی', نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان, 2(2), pp. 93-127. doi: 10.22059/jstmt.2012.54305
محسنی تبریزی, علیرضا, رجبی, محمود, سلیمی, علی. تبیین اجتماعی نفاق: الگویی تلفیقی بر اساس آموزه های قرآنی. نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان, 1391; 2(2): 93-127. doi: 10.22059/jstmt.2012.54305
تبیین اجتماعی نفاق: الگویی تلفیقی بر اساس آموزه های قرآنی
در پژوهش حاضر، دیدگاه قرآن در تبیین نفاق و امکان بیان این تبیین در الگویی نظری و در قالب پاسخ به پرسش های علوم اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافت ههای پژوهش، متغیرهای سطوح خرد، میانه، کلان (ساختی، خرده فرهنگی) و میان فرهنگی، به شکلی متناسب و با تفصیلی درخور توجه و منطقی قابل قبول، در کنار هم به کار رفت هاند. حاصل، الگویی تلفیقی، بدیع و فراگیر است و نگاه اجتماعی و عمیق قرآن را به ابعاد و علل نفاق به عنوان پدیده ای کجروانه و مسأله اجتماعی بومی در جامعه اسلامی نشان م یدهد. روش پژوهش قابلیت دارد تا ضوابط اسلامی تفسیر متن را رعایت و به فهمی از آیات برسد که در علوم اسلامی و اجتماعی، از روایی برخوردار باشد. برداشت های این پژوهش از آیات، به تحلیل های معتبر منابع تفسیری، مستند و بدین ترتیب، از روایی برخوردار شده اند.
Social explanation of Nefagh: An integrated model on the basis of Quranic doctrines
چکیده [English]
This paper examines the Quranic view concerning explanation of Nefagh (hypocrisy). It is also an attempt to find out if such an explanation can be presented in a theoretical model regarding social science questions. Our findings show that in an integrated model all micro, middle, and macro levels (structural and sub cultural) as well as intercultural variables are used together, in proportion, in noticeable detail, and based on an acceptable logic. The outcome can be described an accurate, valuable, integrated, innovative and inclusive model that shows Quran's close social attention to the different aspects and the causes of Nefagh , as a deviant phenomenon and a social problem in Islamic society. Our research method has the capacity of considering Islamic criteria of text interpretation and provides a valid understanding of Quran's verses in both Islamic and social sciences. In this research, our understandings are documented by valid interpretations of the commentary sources (Tafasir).
سلیمی، علی (1389)، درونمایههای یک نظریه ارتباطات میانفرهنگی در آموزههای قرآنی، دو فصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، 2(4)، 7ـ38.
سلیمی، علی، داوری، محمد، ابوترابی، محمود (1388)، همنشینی و کجروی: نگاهی به دیدگاههای اسلامی و یافتههای اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان فرهنگیـ اجتماعی شهرداری تهران.
سلیمی، علی، محمد داوری (1387)، جامعهشناسی کجروی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سید رضی، ابوالحسن محمد بن حسین (1406)، تلخیص البیان عن مجازات القرآن، بیروت: دار الأضواء.
سید قطب (1412)، فی ظلال القرآن (6 جلد)، بیروت/ قاهره: دارالشروق.
طالقانی، سید محمود (1362)، پرتوی از قرآن (6 جلد)، تهران: انتشار.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه محمدجواد بلاغی (10 جلد)، تهران: ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن (1377)، جوامع الجامع، مقدمه، تصحیح و تعلیق: ابوالقاسم گرجی (4 جلد)، تهران: دانشگاه تهران و شورای مدیریت حوزه علمیه قم.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن (30 جلد)، بیروت: دارالمعرفه.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (شیخالطائفه) (1376 ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقا بزرگ تهرانی و تحقیق احمد قصیرعاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طیب، سید عبدالحسین (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن (14 جلد)، تهران: اسلام.
عاملی، علی بن حسین (1413)، الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، تحقیق مالک محمودی، قم: دارالقرآن الکریم.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380 ق)، کتاب التفسیر (2 جلد)، تهران: چاپخانه علمیه.
غروی نایینی، نهلا و غروی خوانساری، شهرزاد (1383)، نفاق از دیدگاه امیرالمؤمنین 7، سفینه، 4، 60ـ77.
قاضیزاده، کاظم و طبسی، محمدعلی (1387)، جریانشناسی نفاق و بررسی انگیزههای آن در انقلاب نبوی 6 از دیدگاه قرآن کریم، مطالعات انقلاب اسلامی، 15، 139ـ168.
کاشفی سبزواری، حسین بن علی (1369)، مواهب علیه، تحقیق سید محمدرضا جلالی نائینی، تهران: اقبال.
کرمی حویزی، محمد (1402)، التفسیر لکتاب الله المنیر (8 جلد)، قم: چاپخانه علمیه.
کوزر، لویسا. (1380)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
محسنی تبریزی، علیرضا (1370)، بیگانگی: مفهومسازی و گروهبندی تئوریها در حوزههای جامعهشناسی و روانشناسی، نامه علوم اجتماعی، 5، 25ـ74.
محسنی تبریزی، علیرضا و سلیمی، علی (1391)، تحلیل محتوای کیفی قیاسی و بهرهگیری از آموزههای اسلامی در علوم اجتماعی، روششناسی علوم انسانی، 18(72)، 135ـ158.
مدرسی، سید محمدتقی (1419)، من هدی القرآن (18 جلد)، تهران: دار محبی الحسین (ع).
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، دانشنامه چندرسانهای جامع تفاسیر نور (نورالانوار 3)، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی[1].
مصباح یزدی، محمدتقی (1383)، اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش: محمدحسین اسکندری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۸۹)، قرآنشناسی (جلد 2)، تحقیق و نگارش غلامعلی عزیزیکیا، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصطفوی، حسن (1380)، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب.
مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (13 جلد)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مطهری، مرتضی (1387)، مجموعه آثار (جلد 26)، تهران: صدرا.
میبدی، رشیدالدین احمد بن ابیسعد (1371)، کشف الأسرار و عده الأبرار، تحقیق: علیاصغر حکمت (10 جلد)، تهران: امیرکبیر.
میرزایی، محمد (1383)، پیدایش پدیده نفاق در اسلام از منظر قرآن، آموزههای فقهی (الهیات و حقوق)، 14، 121ـ136.
میرزایی، محمد (1390)، مفهومشناسی نفاق، انواع و مراتب آن از نظر قرآن، آموزههای قرآنی، 14، 131ـ150.
نخجوانی، نعمتالله بن محمود (1999)، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، قاهره: دار رکابی للنشر.
نوری، محمدموسی (1385)، ویژگیهای جریان نفاق در عصر نبوی 6، معرفت، 108، 107ـ117.
وایت، رابرت و هینز، فیونا (1390)، جرم و جرمشناسی: متن درسی نظریههای جرم و کجروی، ترجمه علی سلیمی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
Barlow, Hugh D. & Kauzlarich, David (2010), Explaining Crime: A Primer in Criminological Theory, Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
Berg, Bruce Lawrence (2001), Qualitative Research Methods for the Social Sciences, Boston: Allyn & Bacon.
Bourhis, Richard Y., Moïse, Léna Céline, Perreault, Stéphane & Senécal, Sacha (1997), Towards an Interactive Acculturation Model: A Social Psychological Approach, International Journal of Psycho-ogy, 32(6), 369-386.
Buller, David B., Burgoon, Judee K., White, Cindy H., Ebesu, Amy S. (1994), Interpersonal Deception (7): Falsification, Equivocation and Concealment, Journal of Language and Social Psychology, 13(4), 366-395.
Cooper, Joel M. (2007), Cognitive Dissonance: 50 Years of a Classic Theory, London: Sage Publications Ltd.
Darity, William A. (ed.) (2008), International Encyclopedia of the Social Sciences (vol.1), Farmington Hills, MI: The Gale Group. 599-601.
Fointiat, Valérie (2008), Being Together in a Situation of Induced Hypocrisy. Current Research in Social Psychology, 13(12), 145-153.
Forman, Jane, Damschroder, Laura (2008), Qualitative Content Analysis, in Robert Baker and Wayne Shelton (eds.), Emperical Methods for Bioethics: A Primer (Advances in Bioethics 11), (39-62), Oxford: Linacre House, Jordan Hill.
Goldberg, Chad Alan (2012), Robert Park’s Marginal Man: The Career of a Concept in American Sociology, available in http://soclabo.org/index.php/laboratorium-/article/view/4/119.
Green, Arnold W. (1947), A Re-Examination of the Marginal Man Concept, Social Forces 26(2), 167-171.
Holsti, Ole R. (1969), Content Analysis for the Social Sciences and Humanities, Reading, MA: Addison-Wesley.
Hsieh, Hsiu-Fang & Shannon, Sarah E. (2005), Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
Jary, D. & Jary, J. (2000), Collins Dictionary: Sociology, Glasgow: Harper Collins Publishers.
Katz, I., & Hass, R. (1988), Racial ambivalence and American value conflict: Correlational and priming studies of dual cognitive structures, Journal of Personality and Social Psychology, 55, 893–905.
Kim, Young Yun, Kelly, McKay-Semmler (2010), The Context-Behavior Interface in Interet-hnic Communication: An Empirical Test Among College Students, Paper presented at the annual meeting of the International Communication Association, Suntec Singapore Inter-national meeting of the International Communication Association, Suntec Singapore Inte-rnational Convention & Exhibition Centre, available in http://www.allacademic.-com/meta/p402273_index.html
Krippendorff, Klaus H. (2004), Content Analysis: An Introduction to Its Methodology, Thou-sand Oaks, Calif: Sage Publications, Inc.
Mann, J. JWM (1958), Group Relations and the Marginal Personality, Human Relations, 11(1), 77-92.
Matza, David (1964), Delinquency and Drift, New York: John Wiley & Sons Inc.
Matza, David, Gresham, Sykes (1961), Juvenile Delinquency and Subterranean Values, American Sociological Review, 26(5), 712-719.
Mayring, Philipp (2000), Qualitative Content Analysis, Forum: Qualitative Social Research (1-2), Art 20, 1-11.
Mead, G. H. (1934), Mind, Self, and Society: From the Perspective of a Social Behaviorist, edited, with an Introduction, by Charles W. Morris, Chicago: University of Chicago Press.
Park, Robert E. (1928), Human Migration and the Marginal Man, The American Journal of Sociology, 33(6), 881-893.
Ritzer, George (ed.) (2007), The Blackwell Encyclopedia of Sociology, Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
Sato, Elo, Helvi, Kyngas (2008), The Qualitative Content Analysis Process, Journal of Adva-nced Nursing, 62(1), 107-115.
Shoemaker, Donald J. (2009), Theories of Delinquency: An Examination of Explanations of Delinquent Behavior (6th ed.), Oxford: Oxford University Press.
Shoham, Shlomo Giora, Paul Knepper, Martin Kett (eds.) (2010), International Handbook of Criminology, Parkway, NW: CRC Press.
Steele, Claude M., Spencer, Steven J. & Lynch, Michael (1993), Self-Image Resilience and Dissonance: The Role of Affirmational Resources, Journal of Personality and Social Psychology, 64(6), 885-896.
Terner, J. H. & Beeghley, L. (1981), The Emergence of Sociological Theory, Homew-ood, Illinlise: The Dorsey Press.
Tierney, J. J. (ed.) (2009), Key Perspectives in Criminology, Mc Graw-Hill: Open University Press.
Ting-Toomey, S. (2009), Face negotiation theory, In S. Littlejohn & K. Foss (eds.), Ency-clopedia of communication theory, Thousand Oaks, CA: Sage Publications, 371- 374.
Ting-Toomey, S. (2010), Theory reflections: Face negotiation theory, In V. G. Mendelson (ed.). NAFSA Theory Connections: Intercultural Communications & Training resource library online.
[1]. با این نرمافزار چندرسانهای، از منابع تفسیری استفاده کردهایم.