نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای فلسفه اخلاق دانشگاه قم، قم، ایران.
2 دانشجوی دکترای فلسفه اخلاق دانشگاه قم.
3 دانشیار گروه اخلاق دانشگاه قم، قم، ایران.
چکیده
این مقاله به بازخوانیِ انتقادیِ اندیشه‌یِ تمدنیِ مالک بن نبی می‌پردازد و می‌کوشد نشان دهد که او چگونه از رهگذرِ نقدِ مبانیِ پیش‌فرض‌شده‌یِ تمدنِ غربی، افق‌هایی نو برای بازسازیِ تمدنِ اسلامی می‌گشاید.
مسأله‌یِ اصلی آن است که به‌زعمِ بن نبی، تمدنِ غربیْ حقیقتی جهان‌شمول و فرااُمّتی را مسلم می‌انگارد و آن‌گاه، تجلّی تمدنیِ خود را صورتی کامل از آن حقیقتِ مطلقِ جهان‌شمول می‌بیند. اما، در نقطه‌یِ مقابل، بن نبی براین باور است که حقیقتْ امری است مقیّد، موقعیت‌مند، و مبتنی بر ساختارهای جمعیِ هر امت؛ حقیقتْ اطلاق‌ناپذیر است و هیچ قومی را نمی‌توان مالکِ تمامیتِ آن دانست.
این پژوهش با روشِ تحلیلی-تطبیقی و بر پایه‌یِ داده‌هایِ کتاب‌خانه‌ای سامان یافته و با بهره‌گیری از تکنیکِ تحلیلِ مضمونی، در پیِ استخراجِ مؤلفه‌هایِ کلانِ اندیشه‌یِ تمدنیِ بن نبی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بن نبی، روحِ حاکم بر هر امت و فرهنگِ ساری در آن را، عاملِ سازنده‌یِ حقیقتِ قومی می‌داند. براین بنیاد، مسلمانان را به ساختِ تمدنی متناسب با ظرفیت‌ها، سلایق، و تمایزاتِ وجودیِ خویش فرا می‌خوانَد. در سپهرِ اخلاق، دستگاهِ فکریِ او به‌سویِ نوعی «وظیفه‌گراییِ امّت‌مدار» میل می‌کند که در آن، تکلیفِ اخلاقی، نه از عقلِ فردی، بل‌که به‌واسطه‌یِ ضمیرِ جمعیِ امت، برعُهده‌یِ فاعلِ اخلاقی نهاده می‌شود.
در این هندسه‌یِ تمدنی، تقدم با جنگ است نه صلح؛ چرا که هر تمدنی، برای صیانت از تعیّنِ خویش، ناگزیر از ستیزی دائمی با دیگر تمدن‌هاست. هم‌چنین، با التزام به این چارچوب، دین و سیاست، چنان درهم‌تنیده می‌گردند که اخلاق تابعِ شریعت می‌شود و اعتبارِ جهان‌شمولِ حقوقِ بشرِ غربی زیرِ سؤال می‌رود. در نتیجه، هر امتی، خود را مُحق می‌داند که دستگاهِ حقوقی‌ای متناسب با هویت و تمدنِ خویش بنیان نهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Constructed Ethical Civilization in the Philosophy of Malik bin Nabi and its Consequences
نویسندگان [English]
- Fatemeh Nazari 1
- Majid Zamani Alavijeh 2
- Ahmad Fazeli 3
1 University of Qom
2 Ethics, Theology, University of Qom, Iran
3 Ethics, Theology, University of Qom, Iran
چکیده [English]
This article explores the civilizational thought of Malek Bennabi and demonstrates how his critique of the foundational assumptions of Western civilization lays the groundwork for Islamic civilizational renewal.
Bennabi contends that Western civilization presupposes a universal truth and views the civilization it has built as the ultimate manifestation of that truth. In contrast, he argues that truth is situated and communitarian—each ummah is endowed with a truth specific to its collective capacity, and no group may claim exclusive access to absolute truth. These communal truths are context-bound and contingent. Bennabi identifies various factors that condition and delimit truth, pointing in particular to the prevailing spirit of a people and the culture that permeates them as the primary constituents of civilizational truth.
This study adopts a comparative-analytical approach to examine Bennabi’s civilizational ethics and political thought. The research is based on library-based sources and uses thematic content analysis to extract key conceptual patterns from Bennabi’s writings.
The findings suggest that Bennabi’s civilizational framework imposes upon Muslims the responsibility to build a unique civilization aligned with their own talents and dispositions. His ethical schema leads to a form of “communitarian deontology” in which moral obligation is assigned by the ummah to the moral agent. Within this paradigm, war is valorized over peace, as every civilization must engage in unceasing struggle to preserve its identity. Moreover, Bennabi’s model necessitates the fusion of religion and politics, rendering ethics subservient to religion and undermining the normative authority of Western human rights. Each ummah, in this view, is entitled to construct a legal system consistent with its civilizational ethos.
کلیدواژه‌ها [English]
- Malek Bin nabi
- Islamic Civilization
- Deontological Ethics
- Contextualism
- Human Rights
- Valorization of War
)