عبدالحسین کلانتری؛ منصوره مهدی زاده
چکیده
در پژوهش حاضر تلاش شده است با شرح و دستهبندی آرای اجتماعی شهید محمد باقر صدر، مسئله اجتماعی از دیدگاه وی مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور چیستی مسئله اجتماعی، آثار و راهحلهای آن در آثار شهید صدر تحلیل گردید. بررسی حاضر از نوع اسنادی است و با استفاده از فن تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. بر اساس نتایج پژوهش، تعریف مسئله اجتماعی ...
بیشتر
در پژوهش حاضر تلاش شده است با شرح و دستهبندی آرای اجتماعی شهید محمد باقر صدر، مسئله اجتماعی از دیدگاه وی مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور چیستی مسئله اجتماعی، آثار و راهحلهای آن در آثار شهید صدر تحلیل گردید. بررسی حاضر از نوع اسنادی است و با استفاده از فن تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. بر اساس نتایج پژوهش، تعریف مسئله اجتماعی از دیدگاه شهید صدر با تعاریف موجود جامعهشناسی بسیار متفاوت است. شهید صدر مسئله اجتماعی را یافتن نظام اصلح و مسئلهای فرامکانی و فرازمانی دانسته است که نوع بشر به آن مبتلاست
محمد نقی زاده؛ سعیده محتشم امیری
حسین کچویان؛ عبدالحسین کلانتری
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1390، ، صفحه 1-27
چکیده
«قانونمدار» یا «قاعدهمدار» بودن عرصهٔ اجتماعى، یکى از مسائل بنیادى جامعهشناسى است که توجه بسیارى از متفکران کلاسیک، از جمله وبر و دورکیم و مارکس و نیز نظریهپردازان معاصر نظیر هابرماس و گیدنز و باسکار را به خود، مشغول کرده است. نوع مواضع اتخاذشده، در قبال این موضوع دوگانه، تبعات زیادى براى صورتبندى و تفکر اجتماعى ...
بیشتر
«قانونمدار» یا «قاعدهمدار» بودن عرصهٔ اجتماعى، یکى از مسائل بنیادى جامعهشناسى است که توجه بسیارى از متفکران کلاسیک، از جمله وبر و دورکیم و مارکس و نیز نظریهپردازان معاصر نظیر هابرماس و گیدنز و باسکار را به خود، مشغول کرده است. نوع مواضع اتخاذشده، در قبال این موضوع دوگانه، تبعات زیادى براى صورتبندى و تفکر اجتماعى و بالتبع، تغییرات اجتماعى بهدنبال داشته است؛ چه آنکه پذیرش هریک از این شقوق، «چیستى» (هستیشناسى) پدیدههاى اجتماعى را بهگونهاى خاص تصویر میکند. دیگر آنکه، از آن مسیر، بر معرفتشناسى و روششناسى جامعهشناختى و نیز بر موضوعاتى نظیر میزان عاملیت و کنشگرى انسان و امکانات تغییر اجتماعى تأثیر میگذارد. اگرچه این بحث، در ادبیات موجود علوم اجتماعى، با تأملات اصحاب هرمنوتیک و تاریخگرایان آلمانى و دردوران اخیر، با آرى آراء ویتگنشتاین دوم، و بهصورت خاص بهویژه با نظریات پیتر وینچ گسترش یافته است، .اما در ایران، نیز، از خلال تأملات فلسفى علامه محمدحسین طباطبایى، نیز میتوان این بحث را پیگیرى نمود و با ادبیات موجود در این زمینه مقایسه نمود کرد. در مقالۀ حاضر، برخى آثار علامه طباطبایى درزمینۀ چیستى پدیدههاى اجتماعى را بررسى میکنیم. همچنین، نوع نگاه و نظام استدلالى علامه طباطبایى دربارهٔ موضوع قاعدهمدارى و قانونمدارى در عرصهٔ اجتماعى را در افق مباحث جدید جامعهشناسى، مشخص مىکنیم؛ سپس نشان میدهیم که این نظریات چه تبعاتى براى علوم اجتماعى بههمراه خواهد داشت. روش کاربردى، در این پژوهش، مطالعهٔ کتابخانهاى و تحلیل درونمتنى است. طباطبایى «اجتماعیات» را جزئى از «اعتباریات» دانسته و بر این اساس، عرصۀ اجتماعى را قاعدهمدار میداند و علوم اجتماعى را به «دلیلکاوى» رهنمون میسازد؛ اما تمام موضوعات و مسائل علوم اجتماعى و جامعهشناسى را به «قاعدهکاوى» تقلیل نمیدهد. او معتقد است اعتباریات، ازسویى، ریشه در «حقیقیات» دارد و لذا با علوم اجتماعى میتوان بسترهاى حقیقى در شکلگیرى اعتباریات اجتماعى را به روش «علتکاوانه» بررسى کرد. ازسوى دیگر، این اعتباریات طى مکانیزمى علی آثار حقیقی به دنبال دارد که باز هم به کمک علوم اجتماعى، بررسى علتکاوانۀ آن ممکن است. بر این مبنا، طباطبایى تصویرى توأمان قاعدهمدار و قانونمدار از علوم اجتماعى ارائه میدهد که در دوران معاصر، در آراء برخى متفکران نیز صورتبندى شده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمد میرزایی؛ علی ربانی؛ اصغر حقیقی مقدم
چکیده
مقاله حاضر در پی تحلیل و بررسی شالودههای مفهومی و دالهای مفصلبندی گفتمان بیداری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری است. در این تحقیق، در چارچوب روشی ترکیبی از نظریۀ زبانشناسی انتقادی نورمن فرکلاف در تحلیل متون و از نظریهۀ گفتمان لاکلاو و موفه در چگونگی فراآیند هژمونیک شدن و تفوق یافتن گفتمان بیداری اسلامی بهره برده ...
بیشتر
مقاله حاضر در پی تحلیل و بررسی شالودههای مفهومی و دالهای مفصلبندی گفتمان بیداری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری است. در این تحقیق، در چارچوب روشی ترکیبی از نظریۀ زبانشناسی انتقادی نورمن فرکلاف در تحلیل متون و از نظریهۀ گفتمان لاکلاو و موفه در چگونگی فراآیند هژمونیک شدن و تفوق یافتن گفتمان بیداری اسلامی بهره برده شده است. تحلیل متون آثار و سخنرانیهای مقام معظم رهبری نشان داد که در هندسۀه معرفتی ایشان، بیداری اسلامی گفتمانی است که از دالهای «امامخمینی(رض) مظهر بیداری اسلامی»، «احیاء هویت اسلامی»، «فلسطین مسئلۀه محوری جهان اسلام»، «جنبش نرم افزاری و تولید علم»، «ارتقاء علم در سایۀه دین»،«اعتقاد به مهدویت»، «عدالت اجتماعی»، «مردمسالاری دینی»، «حوزههای علمیه»، «مبارزه با تهاجم فرهنگی» و «استکبار ستیزی» حول دال مرکزی و نقطۀه کانونی «ایجاد تمدن اسلامی بر پایۀه دین، عقلانیت، علم و اخلاق» تشکیل شده است. در این راستا از منظر مقاممعظمرهبری، جهت تفوق یافتن این گفتمان و ایجاد تمدن اسلامی، وظیفۀ روحانیون و حوزههای علمیه و نخبگان فکری ، فرهنگی و سیاسی پراکندن و اشاعۀهی نظم معنایی مورد تأاکید این گفتمان در مقام نظر و فراهم آوردن زمینههای تحقق آن در ساحت عمل اجتماعی و سیاسی با گسترهای وسیع در ابعاد داخلی و منطقهای و جهانی است
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
سید محمدهادی مقدسی؛ مهدی امیدی
چکیده
جهانوطنی از موضوعات مهم در اندیشۀ سیاسی مغربزمین در سه دورۀ کلاسیک، مدرن و معاصر است که امروزه بهعنوان یکی از رویکردهای جهانیشدن، طرفداران جدی دارد. برخلاف جهانیشدن، آرمان اندیشۀ جهانوطنی، پردازش الگوهای اخلاقی جهانشمول یا تأسیس نهادهای سیاسی جهانی برای ایجاد حکومت جهانی است. با وجود این، جهانیشدن از موضوعات جدیدی ...
بیشتر
جهانوطنی از موضوعات مهم در اندیشۀ سیاسی مغربزمین در سه دورۀ کلاسیک، مدرن و معاصر است که امروزه بهعنوان یکی از رویکردهای جهانیشدن، طرفداران جدی دارد. برخلاف جهانیشدن، آرمان اندیشۀ جهانوطنی، پردازش الگوهای اخلاقی جهانشمول یا تأسیس نهادهای سیاسی جهانی برای ایجاد حکومت جهانی است. با وجود این، جهانیشدن از موضوعات جدیدی است که در دهۀ 1990 و پس از شهادت آیتالله مطهری بسیار بررسی شد. از اینرو در آثار ایشان اشارۀ مستقیم به آن وجود ندارد، اما اندیشۀ ایشان ظرفیت مناسبی برای پردازش یک نظریه در باب جهانوطنی دارد. در دیدگاه آیتالله مطهری، چون جوامع انسانی مادهای واحد دارند، میتوانند از صورتی واحد نیز برخوردار شوند. از اینرو ایجاد «جامعۀ وحدانی انسانی» امکانپذیر است. این مقاله با استفاده از روش توصیف و تحلیل، بنیادهای جهانوطنی را بر پایۀ دیدگاه آیتالله مطهری تبیین میکند. جهانوطنی در دیدگاه آیتالله مطهری دارای سه بنیاد انسانشناختی، جامعهشناختی و جهانشناختی است. بنیاد انسانشناختی فطرت و تکامل جوهری انسان، بنیاد جامعهشناختی وجود مستقل جامعه و قانونمندی اجتماع و بنیاد جهانشناختی وحدت و انداموارگی جهان است. مطالعۀ جهانوطنی بر پایۀ دیدگاه متفکران مسلمان از آنرو ضرورت دارد که برخی اندیشمندان غربی، مسلمانان را به مطالعۀ میراث فکری فیلسوفان غرب بهمنظور همراهی با روندهای جهانی دعوت کردهاند. این مقاله با تبیین بنیادهای جهانوطنی و همچنین پیشنهاد مطالعه دربارۀ آثار و پیامدهای جهانوطنی، زمینۀ طرح یک نظریه در باب جهانوطنی را براساس آرای آیتالله مطهری فراهم میکند.
ایدههای نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی
حسین قلی پور؛ مرتضی جوانعلی آذر؛ سید مجتبی امامی
چکیده
پژوهشهای انجامشده در حوزه «سیاست علم»، گاه، خصلتی تجربی داشته و نسبت بین متغیرها را کاوش و گزارش کردهاند. گاه خصلتی نظری داشته و مبتنی بر مبانی فکری، پاسخهایی را به پرسشهای حوزه سیاست علم، دادهاند. در اینمیان، بررسی اندیشه اسلامی در خصوص علم، موضوعی است که نیازمند واکاوی علمی است. اندیشه اسلامی ضمن تأکید فراوان بر ...
بیشتر
پژوهشهای انجامشده در حوزه «سیاست علم»، گاه، خصلتی تجربی داشته و نسبت بین متغیرها را کاوش و گزارش کردهاند. گاه خصلتی نظری داشته و مبتنی بر مبانی فکری، پاسخهایی را به پرسشهای حوزه سیاست علم، دادهاند. در اینمیان، بررسی اندیشه اسلامی در خصوص علم، موضوعی است که نیازمند واکاوی علمی است. اندیشه اسلامی ضمن تأکید فراوان بر علم، نگاه ویژهای به آن دارد. از اینرو مسئله اساسی این است که علم در اندیشه اسلامی چگونه صورتبندی میشود؟ تا مبنای سیاست علم در کشور باشد. در این پژوهش، با مبنا قراردادن دیدگاههای سه متفکر (امام خمینی، شهید مطهری و آیتالله خامنهای) و با استفاده از روش تحلیل مضمون و با رویکرد استقرایی-قیاسی، ابتدا تلاش شد دیدگاههای هر یک از این متفکرین، صورتبندی و در نهایت از طریق خوانش جمعی آنها، یک صورتبندی اسلامی از علم بهدست بیاید. ارائه تلقی معرفتشناسانه یکسان از علم، ذومراتب دانستن آن، تأکید بر استقلال، خودکفایی و اقتدارآفرینی علم به عنوان مبنا و غایت علم که منجر به ترسیم «مرجعیت فکری و علمی»، «نظام اقتصادی قوی» و «نظام سیاسی اجتماعی عزتمند» به عنوان ابعاد علم در حیات اجتماعی میشود، جنسیتبردار نبودن تحصیل علم، شریفدانستن علم و عدم واگذاری کامل آن به مناسبات بازار و مسئولدانستن حکومت دینی در قبال علم، تأکید بر اخلاق علم و پیشبرد توأمان تهذیب و تحصیل و در نهایت قائلشدن به ارتباطات حداکثری در مراودات علمی و بیمکان دانستن علم، از جمله مفاهیم و نقاط اشتراک متفکرین است که صورتبندی اسلامی علم را بهوجود آوردهاند.
عباس قنبری باغستان
چکیده
موضوع اسلامیسازی دانش، یکی از دغدغههای مهم عمده جوامع اسلامی است که البته مسبوق به سابقه نیز است. اگرچه تاکنون روشها و الگوهای فراوانی درباره چگونگی اسلامیسازی دانش و ضرورت آن توسط اندیشمندانی همچون سید حسین نصر، الفاروقی، العطاس، ضیاءالدین سردار و غیره بیان شده است، اما تدوین آن در چارچوبی فرانظری (متاتئوریک) که از یکسو ...
بیشتر
موضوع اسلامیسازی دانش، یکی از دغدغههای مهم عمده جوامع اسلامی است که البته مسبوق به سابقه نیز است. اگرچه تاکنون روشها و الگوهای فراوانی درباره چگونگی اسلامیسازی دانش و ضرورت آن توسط اندیشمندانی همچون سید حسین نصر، الفاروقی، العطاس، ضیاءالدین سردار و غیره بیان شده است، اما تدوین آن در چارچوبی فرانظری (متاتئوریک) که از یکسو بتواند بهطور منسجم به مبانی فلسفی هستیشناسی، معرفتشناسی و روششناسی شناخت پاسخ دهد و از سوی دیگر، دلایل تعدد الگوهای اسلامیسازی را تبیین کند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این مسئله ازآنجا اهمیت مییابد که هرگونه تدوین و توسعه الگوی اسلامیسازی دانش، ابتدا باید در چارچوب نظری محض، یا آنچه که فرانظریه نامیده شده است، قرار بگیرد و به مسائل و الزامهای فلسفی آن پاسخ گوید. در واقع پرسش اصلی این است که فرایند اسلامیسازی دانش قرار است درون چه چارچوب فلسفی و فرانظری انجام شود و پاسخ دینی به الزامات فلسفی آن چیست؟ در پژوهش حاضر، ابتدا واکاوی مفهوم فرانظریه در بافت دانش و تمدن غربی و نیز الزامات هستیشناسی، معرفتشناسی و روششناسی آن و سپس بیان پاسخی به الزامات فلسفی براساس دین و رویکرد اسلامی مورد توجه است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
منصوره لولاآور؛ راضیه شاهمرادی زواره
چکیده
تحقیر نقش خانوادگی زنان و صرفاً اهمیت دادن به هویت اجتماعی آنها، یکی از اشتراکات نظری دیدگاههای مختلف فمینیستی است. اندیشمندان اسلامی نیز آرای متفاوتی درباره جایگاه و نقش اجتماعی زن بیان کردهاند. در پژوهش حاضر، اندیشههای آیتالله خامنهای، رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران درباره این موضوع بررسی شده است. همه سخنرانیها و بیانات ...
بیشتر
تحقیر نقش خانوادگی زنان و صرفاً اهمیت دادن به هویت اجتماعی آنها، یکی از اشتراکات نظری دیدگاههای مختلف فمینیستی است. اندیشمندان اسلامی نیز آرای متفاوتی درباره جایگاه و نقش اجتماعی زن بیان کردهاند. در پژوهش حاضر، اندیشههای آیتالله خامنهای، رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران درباره این موضوع بررسی شده است. همه سخنرانیها و بیانات پنج سال اخیر ایشان با روش تحلیل محتوای کیفی مایرینگ بررسی شد. در نهایت مقولات گوناگون در پنج محور تحصیلات، اشتغال، فعالیتهای سیاسی، عرصه مجاهدتها و حوزه ورزش قهرمانی دستهبندی گردید و در هر بخش جمعبندی انجام شد. به عنوان نمونه در زمینه تحصیلات ایشان تأیید همراه با تشویق را برای زنان به کار میبرند و زنان تحصیلکرده را مایه افتخار جامعه اسلامی میدانند، اگرچه در زمینه اشتغال، نظری متفاوت دارند و آن را به صورت مشروط تأیید مینمایند. وجوه تشابه و تفاوت دیدگاه ایشان با متفکران اسلامی و نیز نظریههای غربی درباره نقش اجتماعی زنان در نتیجهگیری ذکر شده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
غلامرضا جمشیدیها؛ مریم توانای نامی
چکیده
همه جامعهشناسان به نوعی با دو مفهوم اصالت فرد و جامعه یا ساختار اجتماعی و کنش انسانی درگیرند. بر این اساس هریک با برقراری ارتباط میان این دو مفهوم، به برتری یکی بر دیگری توجه میکنند یا رابطه ای را میان این دو مفهوم برقرار میسازند. شریعتی به عنوان متفکری مسلمان، متأثر از تعلیمات اسلامی بوده و فضای فرهنگ اسلامی و مذهب شیعه تأثیرات ...
بیشتر
همه جامعهشناسان به نوعی با دو مفهوم اصالت فرد و جامعه یا ساختار اجتماعی و کنش انسانی درگیرند. بر این اساس هریک با برقراری ارتباط میان این دو مفهوم، به برتری یکی بر دیگری توجه میکنند یا رابطه ای را میان این دو مفهوم برقرار میسازند. شریعتی به عنوان متفکری مسلمان، متأثر از تعلیمات اسلامی بوده و فضای فرهنگ اسلامی و مذهب شیعه تأثیرات عمیقی بر شیوه تفکر او به جا گذاشته است. او در هیچیک از موضوعات مورد توجهش، نه تکیهای صرف بر اصالت فرد و عاملیت انسانی دارد و نه جامعه و ساختار اجتماعی را امری منحصر به فرد در این باره می داند؛ بلکه رابطه ای متقابل را لحاظ کرده و هردو عامل فرد و جامعه را در شناخت موضوعات و مسائل دخیل میداند. در این مقاله در راستای آشنایی بیشتر با رویکرد شریعتی نسبت به این موضوع، با بهره گیری از دیدگاه شهید مطهری، به واکاوی رویکرد شریعتی نسبت به این موضوع خواهیم پرداخت. برای این منظور از روش پژوهش اسنادی استفاده شده است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
مهناز فرهمند؛ مهدی عالی نژاد
چکیده
چکیده مقاله حاضر به بررسی معرفتشناسی از دیدگاه پیر بوردیو و استاد مرتضی مطهری اختصاص دارد. این دو اندیشمند با توجه به پیشینه و زمینههای فکری خود، هر یک با نگاهی خاص به مسئله شناخت نگریستهاند؛ یکی با بینشی فلسفی اسلامی و دیگری از لحاظ جامعهشناختی غربی؛ چنانکه در جایجای تفکرات آنان می-توان تفاوت شناختشناسی اسلامی از شناختشناسی ...
بیشتر
چکیده مقاله حاضر به بررسی معرفتشناسی از دیدگاه پیر بوردیو و استاد مرتضی مطهری اختصاص دارد. این دو اندیشمند با توجه به پیشینه و زمینههای فکری خود، هر یک با نگاهی خاص به مسئله شناخت نگریستهاند؛ یکی با بینشی فلسفی اسلامی و دیگری از لحاظ جامعهشناختی غربی؛ چنانکه در جایجای تفکرات آنان می-توان تفاوت شناختشناسی اسلامی از شناختشناسی غربی را مشاهده نمود. از دیدگاه بوردیو، "عمل" بین ساختارهای عینی جامعه و ساختارهای ذهنی کنشگران وساطت میکند چرا که عمل خود شکل اصلی شناخت است. در مقابل، استاد مطهری از جامعه و فطرت، به عنوان منابع بیرونی و درونی معرفت یاد میکند که در یک ارتباط ارگانیکی حقیقی، سبب تولید و دگرگونی معرفت میشوند. در این راستا، در مقاله حاضر برآنیم تا با بررسی تطبیقی آراء هر دو متفکر به اشتراکات و تفاوتهای تفکراتش پی برده و مسئله شناخت و معرفت را از دیدگاه آنان بررسی و تدقیق کنیم. کلیدواژه: "مرتضی مطهری"، "پیر بوردیو"، "شناخت"، "ذهن"، "دیالکتیک"
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
محمدرضا قائمی نیک؛ حمید پارسانیا
چکیده
ابونصر فارابی، بهعنوان موسس فلسفۀ اسلامی، در مواجهۀ با علوم یونانی، از جمله فلسفۀ سیاسی، سعی کرده است با تکیه بر آموزههای اسلامی، علوم یونانی را بازخوانی و متحول کند. محصول این بازخوانی و تحول، طرحِ علومی متناسب با فرهنگ اسلامی از جمله علم مدنی است. این مقاله تلاش میکند این فرایند بازخوانی و تحول را با استفاده از روششناسی بنیادین ...
بیشتر
ابونصر فارابی، بهعنوان موسس فلسفۀ اسلامی، در مواجهۀ با علوم یونانی، از جمله فلسفۀ سیاسی، سعی کرده است با تکیه بر آموزههای اسلامی، علوم یونانی را بازخوانی و متحول کند. محصول این بازخوانی و تحول، طرحِ علومی متناسب با فرهنگ اسلامی از جمله علم مدنی است. این مقاله تلاش میکند این فرایند بازخوانی و تحول را با استفاده از روششناسی بنیادین توضیح دهد. روششناسی بنیادین، در سه بخش، چگونگی «شکلگیری نظریات علمی» را تبیین کرده و توضیح میدهد. بخش اول، ابعاد منطقی و معرفتی نظریه، بخش دوم، ابعاد وجودی-اجتماعی نظریه و بخش سوم، تأثیر تعاملات بنیادین فرهنگی بر شکلگیری نظریه است. در بخش سوم، در الگوی مواجهۀ فعال با فرهنگهای دیگر، به بازخوانیِ عناصر فرهنگ «دیگر» بر اساس «عناصر بنیادین» فرهنگ «خود» اشاره میشود، برخی از عناصر فرهنگ غیر پذیرفته و برخی دیگر بازگردانده میشوند و در نهایت منجر به سازگاری عناصر فرهنگیِ بیگانه با فرهنگِ خودی میشود. در علم مدنی فارابی عناصر بنیادین فرهنگ اسلامی، توسط رسول و از طریق اتصال با عقل فعال (وحی) شکل میگیرد و بر اساس آن، علوم سیاسی یونانی بازخوانی میشوند.
شعیب بهمن
چکیده
طرح الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از سوی حضرت آیتالله خامنهای، مباحث مختلفی را پیرامون ضرورتهای طرح و تدوین چنین الگویی بوجود آورده است. با توجه به اهمیت بالای اندیشههای ایشان در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بحث حاضر در پی پاسخگویی به این سوال اساسی است که «چه شاخصهایی در نگاه حضرت آیتالله خامنهای برای تدوین الگوی ...
بیشتر
طرح الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از سوی حضرت آیتالله خامنهای، مباحث مختلفی را پیرامون ضرورتهای طرح و تدوین چنین الگویی بوجود آورده است. با توجه به اهمیت بالای اندیشههای ایشان در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بحث حاضر در پی پاسخگویی به این سوال اساسی است که «چه شاخصهایی در نگاه حضرت آیتالله خامنهای برای تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت وجود دارند؟» بنابراین هدف اصلی بحث، بررسی شاخصهای تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از منظر حضرت آیتالله خامنهای است. در این بحث سعی شده از آغاز پیشداوری و فرضیهای تعیین نگردد. با این حال یافتههای بحث که مبتنی بر تحلیل بیانات، نظرات و گفتمان مقام معظم رهبری درباره الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است، حکایت از آن دارد که ناکارآمدی الگوهای غربی توسعه(مفهوم تکبُعدی، ماهیت غیر دینی و مادی و همچنین اهداف و آرمانهای دنیوی)، ارایه تعریف بومی و مستقل از پیشرفت(عدم تبعیت بی چون و چرا از الگوها و نظریههای غربی توسعه، استخراج مبانی نظری و شیوههای تحقق الگو از منابع اسلامی، بومیسازی تجربهها و دستاوردهای نظریهها و الگوهای سایر ملل و طراحی متناسب با ویژگیهای فرهنگی و تاریخی ایران) و تبیین الگویی مبتنی بر شاخصهها و ارکان اسلامی(مسئله مبدأ، مسئله معاد، مسئله عدم تفکیک دنیا و آخرت، مسئله انسان و نگاه اسلام به انسان، مسئله حکومت، مسئله عدالت و نگاه غیرمادی به اقتصاد) از جمله عواملی هستند که تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را از منظر حضرت آیتالله خامنهای ضروری کردهاند.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
امین بختیاری؛ مهدی حسین زاده یزدی
چکیده
اسلام ناب در منظومه فکری رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای مفهومی بنیادین است و تمام ارجاعات و استدلالات ایشان بر مبنای این مفهوم صورت میگیرد. اسلام ناب در مقابل مفهوم اسلام آمریکایی قرار میگیرد. در این نوشتار با بررسی مهمترین ارجاعات موجود در سخنرانیها و آثار ایشان از قبل از انقلاب تاکنون میکوشیم تا مفهوم اسلام ناب و ابعاد آن را بررسی ...
بیشتر
اسلام ناب در منظومه فکری رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای مفهومی بنیادین است و تمام ارجاعات و استدلالات ایشان بر مبنای این مفهوم صورت میگیرد. اسلام ناب در مقابل مفهوم اسلام آمریکایی قرار میگیرد. در این نوشتار با بررسی مهمترین ارجاعات موجود در سخنرانیها و آثار ایشان از قبل از انقلاب تاکنون میکوشیم تا مفهوم اسلام ناب و ابعاد آن را بررسی کنیم. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش تحلیل محتوا است. بر اساس نتایج پژوهش، در اندیشه رهبری، اسلام ناب، تمام ابعاد حیات بشری را مورد توجه قرار می دهد و در کنار بعد فردی به بعد اجتماعی و سیاسی نیز اهمیت می دهد. بر همین اساس دین از سیاست جدا نیست و بر اثر توجه به این بعد از سوی امام خمینی بود که انقلاب اسلامی شکل گرفت و نظریه مردم سالاری و ولایت فقیه مطرح شد. استکبار ستیزی، اهمیت به تعقل و تدبر، حمایت از مظلومان و اهمیت به ایثار و جهاد، ایمان عملی از ویژگی های اساسی اسلام ناب است و در مقابل، اسلام آمریکایی تحت تاثیر تحجر و روشنفکری، ظلم پذیر و حامی مستکبران، بی توجه به زندگی دنیا و دارای رویکردی فردگرایانه است.
غلامرضا تاج بخش؛ محمد رضا حسینی؛ انتصار موسوی
چکیده
زیارت و سفرهای زیارتی داخلی و خارجی در ایران یکی از فعالیتهای مذهبی بوده و استقبال زیادی از آن شده است. زیارت پیاده اربعین یکی از اشکال نوظهور سفر زیارتی است که پیش از این ایرانیان توجه زیادی به آن نداشته-اند؛ آیین پیادهروی اربعین بستر یک تجربه دینی زیارتی متفاوت است که در آن تمام طول مسیر پیادهروی مصداق تجربه زیارت امام حسین (ع) ...
بیشتر
زیارت و سفرهای زیارتی داخلی و خارجی در ایران یکی از فعالیتهای مذهبی بوده و استقبال زیادی از آن شده است. زیارت پیاده اربعین یکی از اشکال نوظهور سفر زیارتی است که پیش از این ایرانیان توجه زیادی به آن نداشته-اند؛ آیین پیادهروی اربعین بستر یک تجربه دینی زیارتی متفاوت است که در آن تمام طول مسیر پیادهروی مصداق تجربه زیارت امام حسین (ع) است. آیینی که در آن از ملتها و فرهنگهای مختلف در یک تعامل و ارتباطات بین فرهنگی قرار میگیرند. این نحوه تعامل بین فرهنگی در عین حال دربردارنده شناختی از نحوه ابراز هویت ایرانی و عراقی در بستر این مشارکت دینی خاص در ایام اربعین خواهد بود. در پژوهش حاضر با اتکاء به رویکرد کیفی و از طریق تحلیل مضمون تجربهزیسته زائران سعی بر آن شده که الگوهای ابراز هویت زائران ایرانی و عراقی، مورد بررسی قرار گیرد. جامعه آماری تحقیق حاضر زائران زن و مرد ایرانی و عراقی که در مسیر نجف و کربلا و همچنین دو شهر نجف و کربلا بعنوان مبداء و مقصد حضور یافتهاند، بودهاند و تعداد 30 نفر نمونه به روش هدفمند انتخاب شدهاند. در گردآوری دادهها از روشهای مصاحبه و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. پس از تحلیل دادههای کیفی سه مضمون اصلی شناسایی شد که عبارتند از: 1) هویت ملی، 2) هویت شیعی و 3) هویت اربعینی. همچنین عوامل مؤثر بر الگوهای ابراز هویت عبارت بودند از: 1) متغیرهای زمینهای و 2) قدرت.
منصور طبیعی؛ مینا زردشت
چکیده
بهزعم مردم شناسان کلاسیک و جامعه شناسان تاریخی، شکلگیری نظامات سیاسی به پدیدهی اجتماعی اولیهای مرتبط است که در همه جوامع بهصورت نطفهای وجود داشته است. بر این اساس برداشت جامعهشناسی از مفهوم فرهنگ، جهتی خاص به تحلیل نظامهای سیاسی میبخشد و در درجه اول این امر مستلزم روشن ساختن نشانههای فرهنگی، یعنی همان نظامهای معنایی ...
بیشتر
بهزعم مردم شناسان کلاسیک و جامعه شناسان تاریخی، شکلگیری نظامات سیاسی به پدیدهی اجتماعی اولیهای مرتبط است که در همه جوامع بهصورت نطفهای وجود داشته است. بر این اساس برداشت جامعهشناسی از مفهوم فرهنگ، جهتی خاص به تحلیل نظامهای سیاسی میبخشد و در درجه اول این امر مستلزم روشن ساختن نشانههای فرهنگی، یعنی همان نظامهای معنایی است که در درون جامعه ادغامشدهاند. مقالهی پیش رو نیز تلاشی است جهت آشنایی با اندیشههای برتراند بدیع و ابوحامد محمد غزالی و مقایسهی دیدگاه این دو اندیشمند در خصوص بنیانها و ویژگیهای فرهنگی- اجتماعی نظام سیاسی اسلام. این مقاله برای بررسی رویکرد برتراند بدیع و غزالی از روش مقایسهای بهره گرفته است. بر اساس دادههای بدست آمده که عمدتاً از منابع دستاول و برخی تحلیلهای سایر اندیشمندان بر نظریات مطرحشده برآمده است، تحلیل فرهنگی بدیع از نظامهای سیاسی، با نظریه امام محمد غزالی در خصوص نظام سیاسی اسلام تا حد زیادی تطابق داشته و در مواردی نیز تفاوتهایی وجود دارد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
علی احمدپور
چکیده
فطرت و طبیعت،نقش مهمی در سعادت و شقاوت انسان دارند.فطرت، با روح الهی مرتبط است که آلوده نکردن آن به گناه،انسان را رستگار و سیر صعودی به طرف خداوند را بر او هموار میسازد.ولی طبیعت،با بُعد جسمانی انسان مرتبط است که در صورت غلبه آن بر بُعد روحانی،انسان را به سیر نزولی سوق میدهد.از منظر امام، انسان از دو ساحت طبیعت و فطرت تشکیل شده است؛فطرت ...
بیشتر
فطرت و طبیعت،نقش مهمی در سعادت و شقاوت انسان دارند.فطرت، با روح الهی مرتبط است که آلوده نکردن آن به گناه،انسان را رستگار و سیر صعودی به طرف خداوند را بر او هموار میسازد.ولی طبیعت،با بُعد جسمانی انسان مرتبط است که در صورت غلبه آن بر بُعد روحانی،انسان را به سیر نزولی سوق میدهد.از منظر امام، انسان از دو ساحت طبیعت و فطرت تشکیل شده است؛فطرت انسان،به «احسنتقویم»؛یعنی فطرت مخموره عجین شده؛اما به «اسفلالسافلین»؛یعنی فطرت محجوبه و طبیعت سقوط کرده است.این پژوهش با هدف بررسی نقش فطرت و طبیعت در سیر صعودی و نزولی انسان است و به این پرسش پاسخ داده که از دیدگاه امام، فطرت و طبیعت چه نقشی در صعود و نزول جایگاه انسانی دارد؟روش پژوهش،روش توصیفی- تحلیلی است.یافتههای تحقیق عبارتند از:تفکر، یقظه، تذکر، عزم و اراده، توبه، اخلاص و مشارطه، مراقبه و محاسبه باعث صعود انسان هستندو نسیان نفس، نفس اماره، حب نفس، اطاعت از شیطان و حب دنیا آدمی را به طرف نزول و سقوط میرسانند.بنابراین از نظرگاه امام ارتکاب معاصی بهخاطر توجه انسان به عالم طبیعت، سبب ظلمت و کدورت دل و باعث خاموشی نور فطرت میشودو از مهمترین راهکارهای پیشگیری از ظلمت صفحه قلب، بیدار شدن از خواب غفلت(یقظه)و توبه است.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
حمید پارسانیا؛ مسلم طاهری کل کشوندی
چکیده
این پژوهش درصدد است که به ارزیابی نقش ادراکات انسان در شکلگیری انواع جوامع انسانی و تکامل آنها در علم مدنی فارابی بپردازد؛ به عبارت دیگر هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی رویکرد فارابی نسبت به منشأ تفاوتهای موجود در مُدُن انسانی از چارچوب مراتب ادراکی حاکم بر یک جامعه است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، استفاده از روش اکتشافی و رویکرد ...
بیشتر
این پژوهش درصدد است که به ارزیابی نقش ادراکات انسان در شکلگیری انواع جوامع انسانی و تکامل آنها در علم مدنی فارابی بپردازد؛ به عبارت دیگر هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی رویکرد فارابی نسبت به منشأ تفاوتهای موجود در مُدُن انسانی از چارچوب مراتب ادراکی حاکم بر یک جامعه است. روش تحقیق در پژوهش حاضر، استفاده از روش اکتشافی و رویکرد توصیفی-تحلیلی است و سعی میشود آراء این اندیشمند مسلمان درباره مسئله اصلی پژوهش، تبیین و بررسی شود. ساماندهی تحقیق اینگونه خواهد بود که پس از طرح مسئله و ذکر مقدمهای در باب اهمیت و ضرورت اقدام به چنین پژوهشی، مبانی انسانشناسیِ معرفت از منظر فارابی ارائه میشود، سپس به مبحث انواع مُدُن انسانی از نظر وی پرداخته خواهد شد و مبادی معرفتی و غیرمعرفتی مؤثر بر شکلگیری این جوامع مورد بررسی قرار خواهد گرفت، و در پایان به منشأ تفاوتهای موجود در جوامع انسانی نسبت به دوری یا نزدیکی به مدینه فاضله که نشان دهنده تفاوت موجود بین مُدُن فاضله و غیر فاضله است، خواهد پرداخت.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
قاسم زائری؛ زینب اعلمی
چکیده
امام خمینی (ره) راهبری انقلاب اسلامی 1357 را به عهده داشت. او در بافت گفتمانیِ مواجهة تاریخی متجددین و متدینین با «سنت» با فراتر رفتن از جهتگیریهای «نفی سنت» و «بازگشت به سنت» از یک سو و «تکرار سنت» از سوی دیگر، جهتگیری «احیای سنت» را پایهریزی و تقویت کرد. وی همچنین از دوگانة توسعهای «سنت-تجدد» ...
بیشتر
امام خمینی (ره) راهبری انقلاب اسلامی 1357 را به عهده داشت. او در بافت گفتمانیِ مواجهة تاریخی متجددین و متدینین با «سنت» با فراتر رفتن از جهتگیریهای «نفی سنت» و «بازگشت به سنت» از یک سو و «تکرار سنت» از سوی دیگر، جهتگیری «احیای سنت» را پایهریزی و تقویت کرد. وی همچنین از دوگانة توسعهای «سنت-تجدد» فراتر رفته و ضمن «نادیدهانگاری مثبت» غرب، منطق نقد درونی سنت را مورد توجه قرار داده است. بر اساس یافتههای پژوهش حاضر، امام خمینی (ره) به عنوان یک دیندار چه در مقام راهبری یک انقلاب سیاسی و اجتماعی بزرگ، و چه در مقام یک کنشگر معمولی زندگی روزمره، در بافتِ چندوجهی سنت عمل کرده است: نخست «سنت دینی» که خود به «سنت الهی- تکوینی (سنتالله)» و «سنت فقهی- تشریعی» تفکیکپذیر است، و دیگری «سنت زندگی» که به «سنت زندگی مسلمانان» (و تقسیمبندیهای خردتر «سنت تاریخی صدر اسلام» و «سنت اجتماعی مسلمین») و «سنت زندگی غیرمسلمین» (و تقسیمبندیهای خردتر «سنتهای باستانی و ادیان پیش از اسلام» و «سنت مستکبرین») تقسیمپذیر است. چنین تنوعی در درک از سنت، ضمن اینکه تجدد را نه بهعنوان امری مستقل بلکه بهعنوان یکی از اشکال سنت زندگی لحاظ کرده و امام خمینی (ره) را از مشکلات بعدیِ درگیری نظری و عملی با تجدد مبرّا میکند، به وی اجازه میدهد بخشهایی از سنت را بهطور نامتقارنی با اتکاء به سایر بخشهای آن، مورد نقد و بازسازی قرار دهد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
عزیز کلانتری؛ موسى عنبرى
چکیده
در این مطالعه هدف اصلی تبیین ریشههای دستاوردهای توسعهی بعد از انقلاب به عنوان پدیدهای منحصربهفرد و خاص تحت عنوان «توسعهی بومی مستقل»، بر پایه واقعیات خاص جامعه ایران است. بدین منظور از چارچوب تحلیلی و مفهومی جامعهشناسی وِبِر در تبیین دگردیسیهای کیفی استفاده شده است. طبق این مدل، در ایجاد تحول هم شرایط مهم است و هم ...
بیشتر
در این مطالعه هدف اصلی تبیین ریشههای دستاوردهای توسعهی بعد از انقلاب به عنوان پدیدهای منحصربهفرد و خاص تحت عنوان «توسعهی بومی مستقل»، بر پایه واقعیات خاص جامعه ایران است. بدین منظور از چارچوب تحلیلی و مفهومی جامعهشناسی وِبِر در تبیین دگردیسیهای کیفی استفاده شده است. طبق این مدل، در ایجاد تحول هم شرایط مهم است و هم عوامل؛ هرچند آمادگی عاملان از اهمیت بیشتری در نزد وبر برخوردار است. به نظر وبر یکی از مهمترین عوامل مؤثر در آمادگی عاملان در انطباق با سلوک عقلانی، نیروهای جادویی-دینی و احساس تکلیف مبتنی بر آنهاست. فرضیهی تحقیق حاضر بر پایه این رویکرد وبری و با توجه به مختصات جامعه ایران طراحی و تدوین شد. در بررسی فرضیهی تحقیق از طریق روشکیفی، با رعایت بسندگی معنایی و عِلی در بازسازی نوع مثالی و برقراری رابطه عِلی جامعهشناختی بین آنها مشخص شد که بین آموزههای فقه سیاسی امامخمینی(ره) و تجربهی توسعهی بومی مستقل در ایران بعد از انقلاب «شباهت ساختاری» وجود دارد. یعنی که نوآوریهای فقهیامامخمینی(ره) در دورهی معاصر توانسته است در قیاس با سنتگرایی مذهبی پیشین، «شرایط ذهنی کافی» برای تعقیب فعالیتهای توسعهای با تکیه بر توانمندیهای داخلی در بین حاملان توسعهای در حال حاضر را فراهم سازد.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
موسی عنبری؛ صدیقه پیری
چکیده
مفهوم فقر تحت تلقیها و برداشتها، معانی متعدد یافته است، اما در سالهای اخیر با برساخت شکل خاصی از آن به عنوان مقولهای اقتصادی و مادی و به عبارتی نقصان و کمبود، از بازنمایی سایر چهرههای فقر و فقرا در تاریخ ایران غفلت شده است. مطالعۀ حاضر با بازنمایی فقر در آثار مکتوب متفکران ایرانی بعد از اسلام، در پی خروج از فضای غالب مطالعات ...
بیشتر
مفهوم فقر تحت تلقیها و برداشتها، معانی متعدد یافته است، اما در سالهای اخیر با برساخت شکل خاصی از آن به عنوان مقولهای اقتصادی و مادی و به عبارتی نقصان و کمبود، از بازنمایی سایر چهرههای فقر و فقرا در تاریخ ایران غفلت شده است. مطالعۀ حاضر با بازنمایی فقر در آثار مکتوب متفکران ایرانی بعد از اسلام، در پی خروج از فضای غالب مطالعات فقر در جامعه ایرانی است. الگوی نظری غالب در پژوهش، فهم فرهنگی و برساختی از مفهوم فقر است. با توجه به تاریخی بودن موضوع پژوهش، روش جمعآوری دادهها تحلیل اسنادی و کتابخانهای و به طور ویژه روش تاریخی متنمحور است. متون متفکران مورد بررسی بر حسب دستهبندی موضوعی به چهار دسته صوفیانه؛ اخلاقی؛ تعلیمی و فتوتنامه تقسیمبندی شدند. روش تحلیل نیز، تحلیل موضوعی آثار و کدگذاری آنهاست. یافتهها نشان میدهد زنجیره ای از مفاهیم مرتبط و همخانواده برای فقر وجود دارد که بدون توجه به آن، معناکردن فقر دشوار است. هستی و موجودیت فقر در منظومه ای از مفاهیم همسو و ناهمسو در دو دستۀ "فضیلتها" و "رذیلتها" قابل تقسیمبندی است. از این نظر، فقر بیش از همه، تعبیری فرهنگی است که در زنجیرۀ در هم تنیدهای از مفاهیم عموماً اخلاقی معنا مییابد. بنابراین تکنیکهای مدیریت آن، به این نوع فهم فرهنگی نیازمند هستند.
علی ربانی خوراسگانی
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی نظام مردم سالاری دینی از دیدگاه امام خمینی میپردازد و به دنبال ارائۀ مدل نظری بر اساس فرمایشات و آثار ایشان میباشد. در ابتدا، پس از بیان مسئله، پیشینۀ نظری مردم سالاری و رابطۀ آن با دین اسلام از منظر صاحبنظران خارجی و داخلی بررسی شده است. سپس روششناسی این پژوهش بر مبنای رویکرد نظریهپردازی داده بنیان توضیح ...
بیشتر
پژوهش حاضر به بررسی نظام مردم سالاری دینی از دیدگاه امام خمینی میپردازد و به دنبال ارائۀ مدل نظری بر اساس فرمایشات و آثار ایشان میباشد. در ابتدا، پس از بیان مسئله، پیشینۀ نظری مردم سالاری و رابطۀ آن با دین اسلام از منظر صاحبنظران خارجی و داخلی بررسی شده است. سپس روششناسی این پژوهش بر مبنای رویکرد نظریهپردازی داده بنیان توضیح داده شده و مراحل آن یعنی سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و گزینشی و در نهایت دستیابی به مدل نظری بر اساس مقولههای به دست آمده انجام گرفته است. دادهکاوی این تحقیق با استفاده از نرمافزار صحیفۀ امام و بررسی کلیۀ تألیفات ایشان میباشد. مقولههای اصلی به دست آمده بر اساس تحلیل عبارتاند از: «رهبری ولایی»، «قانونگرایی»، «دولت اسلامی»، «حقوق مردم» و «آزادیهای مدنی»،«سیاست جهانی» و «مصلحت سنجی». مقولۀ مرکزی نظام سیاسی وظیفهگرا و تکلیفمدار میباشد.
در پایان، لگوی نظری مردمسالاری دینی از منظر امام خمینی(ره) بر اساس مقولات فوق ارائه میشود.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
سعیده حمله داری؛ سید احمد فاضلی
چکیده
فضیلت دوستی، سرشتی درونی دارد و از وجدان و فطرت آدمی سرچشمه میگیرد. غفلت از این فضیلت مهم، زیست انسان را درگیر آسیبهای مخربی میکند که جبران آن سخت و گاه ناممکن است. دوستی شامل ابعاد گستردهای از مراتب، موانع، معانی و منابع است که این پژوهش بر بررسی دو مقولۀ مهم «سبب و متعلق دوستی» تمرکز دارد و با طرح این سوالات آغاز ...
بیشتر
فضیلت دوستی، سرشتی درونی دارد و از وجدان و فطرت آدمی سرچشمه میگیرد. غفلت از این فضیلت مهم، زیست انسان را درگیر آسیبهای مخربی میکند که جبران آن سخت و گاه ناممکن است. دوستی شامل ابعاد گستردهای از مراتب، موانع، معانی و منابع است که این پژوهش بر بررسی دو مقولۀ مهم «سبب و متعلق دوستی» تمرکز دارد و با طرح این سوالات آغاز میشود: انسان به انگیزۀ کدام اسباب به سمت دوستی متمایل میشود؟ چه سوژههایی میتوانند متعلق دوستی باشند؟ پاسخ سوالات مذکور از منظر دو اندیشمند مشهور جهان اسلام، غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی بررسی میشود. دادههای مورد نیاز در این پژوهش با بررسی کتابخانهای بهدست آمده و درنهایت به روش مقایسهای تحلیل میشود تا شباهتها و تفاوتهای این دو رویکرد مشخص شود. یافتهها نشان میدهد غزالی با نگرش عارفانهاش از میان اسباب محبت، خداوند را بهترین انگیزۀ دوستی میداند. همچنین از بین متعلقان محبت نیز فقط خداوند بهترین دوست انسان است و ابراز محبت به سایر متعلقها نیز به دوستی با خداوند تأویل میشود، اما خواجه نصیرالدینطوسی از میان سه سبب لذت، نفع و خیر محض که برای دوستی بیان میکند، ترکیبی از هر سه سبب را بهترین انگیزه برای محبت میداند. درمورد متعلق دوستی نیز بیشترین تمرکز خواجه بر دوستی اجتماعی با همنوعان است.
علی انتظاری؛ عهدیه اسدپور
چکیده
حجهالاسلام، ابوحامد، امام محمد غزالی طوسی، یکی از مشهورترین مردان تصوف در سده پنجم هجری است. در پژوهش حاضر، برخی آراء و اندیشههای غزالی درباره فرزندآوری و پدیدههای مرتبط با آن، با روش اسنادی- تحلیلی و مطالعه کتاب احیاء علومالدین، مورد بررسی قرار گرفته است. براساس یافتههای پژوهش، وی به پدیده فرزندآوری اهمیت فراوان داده ...
بیشتر
حجهالاسلام، ابوحامد، امام محمد غزالی طوسی، یکی از مشهورترین مردان تصوف در سده پنجم هجری است. در پژوهش حاضر، برخی آراء و اندیشههای غزالی درباره فرزندآوری و پدیدههای مرتبط با آن، با روش اسنادی- تحلیلی و مطالعه کتاب احیاء علومالدین، مورد بررسی قرار گرفته است. براساس یافتههای پژوهش، وی به پدیده فرزندآوری اهمیت فراوان داده و بهطور مستقیم و غیرمستقیم، به بحث درباره آن پرداخته است: از جمله، به بیان ضرورت تشکیل خانواده و نکاح پرداخته و یکی از اهداف مهم آن را، تولید نسل یا بقای نوع انسانی دانسته است. غزالی آفات و فواید نکاح را نیز بیان کرده است. به اعتقاد وی، فواید نکاح داشتن فرزند، شکستن شهوت، تدبیر خانه، چندزنی و مجاهده نفس در ادای حق ایشان است. وی در بحث درباره طلاق که برخلاف ازدواج، منجر به قطع فرزندآوری مشروع میشود، آن را مباح و مجاز، اما یکی از دشمنترین مباحها در نزد خداوند متعال دانسته است. در نهایت، غزالی از شیوه عَزل به عنوان روش سنتی جلوگیری از بارداری سخن گفته است. غزالی با وجود بحث درباره پدیدههایی که به فرزندآوری مرتبط است، آمار و ارقامی را بیان نکرده و بیشتر به صورت نظری به بیان اندیشههایش پرداخته است. البته نباید این امر را نشانه ضعف و کاستی این متفکر بزرگ دانست، بلکه باید به محدودیت دادههای آماری در دوران گذشته توجه داشت.
بازخوانی و تفسیر ایدههای متفکران شاخص مسلمان
علیرضا میرزایی؛ مهدی جلالوند
چکیده
مباحث اجتماعی و ناظر به جنبه های مختلف انسان با هویت جمعی در اندیشه و تتبعات و نوشتههای علامه طباطبایی جایگاه ویژهای دارد. ذهن ساختارمند این اندیشمند ممتاز اسلامی، موجب طرح و بحث از مبانی و ساختارهای ایجاد و حرکت اجتماع انسانی شده است؛ به گونهای که میتوان تفکر اجتماعی را یکی از نقاط ثقل اندیشه دینی ایشان به حساب آورد. پژوهش ...
بیشتر
مباحث اجتماعی و ناظر به جنبه های مختلف انسان با هویت جمعی در اندیشه و تتبعات و نوشتههای علامه طباطبایی جایگاه ویژهای دارد. ذهن ساختارمند این اندیشمند ممتاز اسلامی، موجب طرح و بحث از مبانی و ساختارهای ایجاد و حرکت اجتماع انسانی شده است؛ به گونهای که میتوان تفکر اجتماعی را یکی از نقاط ثقل اندیشه دینی ایشان به حساب آورد. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی، مبانی اندیشهای علامه طباطبایی در بحث از خاستگاه اجتماع انسانی و نوع ارتباط میان آنها را دنبال میکند. نتایج پژوهش نشان میدهد، سازوکار تشکیل جامعه بشری، منشا اجتماعی بودن، ایجاد محدودیت در آزادی فردی، تعاون و همکاری جمعی، تشریع قانون و تشکیل و تاسیس حکومت و شیوه حکمرانی، به عنوان مبانی و پیشفرضهای ساخت اجتماع انسانی در اندیشه علامه، رابطه منظومهوار داشته و به مثابه دانههای زنجیر به هم متصل، ریسمان محکمی در زمینه حدوث و بقای جامعه انسانی را شکل دادهاند. این نگاه ساختارمند به مباحث و مسائل اجتماعی، علامه را وارد اندیشه ورزی در حوزه زندگی اجتماعی نموده است. ایشان در اندیشههای اجتماعی، به ساخت جامعه از متن و درون و از پایین به بالا نظر دارد و هرم قدرت با وجود اهمیت، در اولویت دوم اندیشههای ایشان در مسائل اجتماعی و حکمرانی است.
شهناز صداقت زادگان
چکیده
مسئله پژوهش، برگرفته از آرای جمالالدین اسدآبادی است که کارکرد دین را موجب پیشرفت و تحریف آن را موجب انحطاط دانسته است. قضا و قدر یکی از باورهای دینی بین مسلمانان است که به اعتقاد اسدآبادی، موجب ایجاد انرژی، انگیزه حرکت و تلاش است. در پژوهشهای پیمایشی متداول با الهام از چند نظریهپرداز غربی، به جای قضا و قدر از مفهوم تقدیرگرایی ...
بیشتر
مسئله پژوهش، برگرفته از آرای جمالالدین اسدآبادی است که کارکرد دین را موجب پیشرفت و تحریف آن را موجب انحطاط دانسته است. قضا و قدر یکی از باورهای دینی بین مسلمانان است که به اعتقاد اسدآبادی، موجب ایجاد انرژی، انگیزه حرکت و تلاش است. در پژوهشهای پیمایشی متداول با الهام از چند نظریهپرداز غربی، به جای قضا و قدر از مفهوم تقدیرگرایی استفاده شده است که معادل جبرگرایی است. این تعریف مورد تأیید آثار نظم (حافظ و مولانا)، نثر (کتب مرجع و مطالعات غیرپیمایشی) و آرای اسدآبادی، اشقر، دوباسکیه، بل و هترلی نیست. مواجهه سوروکین، محسنی، ازکیا و عجمی با تعریف و سنجش جبرگرایانه از تقدیرگرایی، محتاطانه است. آثار غیرپیمایشی با ژرفنگری بیشتر، بعدی از تقدیرگرایی را آشکار کرده که از نگاه سطحی و یکسونگر آثار پیمایشی دور مانده است. تعریف تقدیرگرایی در آثار غیرپیمایشی با تعریفی از مترادف آن، یعنی قضا و قدر که در بین مردم عادی متداول و مورد تأیید اسدآبادی نیز است، قرابت بیشتری دارد.