بازخوانی و تفسیر ایده‌های متفکران شاخص مسلمان
مهدی عسگری؛ حسین ایرانپور
چکیده
ملا رجبعلی تبریزی از فیلسوفان کمترشناخته‌شدۀ عصر صفوی است. وی در دربار شاه عباس دوم از منزلت و مقام والایی برخوردار بود. از این‌رو گاه شاه سؤال‌هایی را از او می‌پرسید. مسئلۀ اصلی این مقاله تحلیل و بررسی مبانی انسان‌شناختی فلسفۀ سیاسی تبریزی است و با گردآوری کتابخانه‌ای داده‌ها و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ می‌دهد ...
بیشتر
ملا رجبعلی تبریزی از فیلسوفان کمترشناخته‌شدۀ عصر صفوی است. وی در دربار شاه عباس دوم از منزلت و مقام والایی برخوردار بود. از این‌رو گاه شاه سؤال‌هایی را از او می‌پرسید. مسئلۀ اصلی این مقاله تحلیل و بررسی مبانی انسان‌شناختی فلسفۀ سیاسی تبریزی است و با گردآوری کتابخانه‌ای داده‌ها و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ می‌دهد که «زمامداری و حکومت از دیدگاه ملا رجبعلی تبریزی چه شرایطی دارد و مبتنی بر چه مبانی انسان‌شناختی است». یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که تبریزی در پاسخ به پرسش شاه صفوی دربارۀ مراتب نفس، پس از تقسیم‌بندی نفوس به نفوس عالی، نفوس متوسط و نفوس سافل، این مراتب را با کارگزاران حکومت مطابقت می‌دهد. در این میان وی به مرتبۀ نبی و وصی، مرتبۀ پادشاهی و برخی مبادی تصوری برای فهم هرچه بهتر این نظریه نیز اشاره می‌کند و به این ترتیب فلسفۀ سیاسی او براساس دیدگاه انسان‌شناختی‌اش واضح می‌شود. همچنین مشخص شد تبریزی در مسئلۀ زمامداری و حکومت هرچند از افلاطون و ارسطو تأثیر پذیرفته است و مانند فارابی دربارۀ بایدها سخن می‌گوید، اما نگاه او دربارۀ زمامداری و حکومت و مراتب کارگزاران، در میان فیلسوفان دورۀ اسلامی متمایز و برخاسته از مبانی انسان‌شناسی او است.
