دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

معنای زندگی از مسائل اساسی حیات انسانی است. این مسئله از چند دهۀ گذشته تا کنون حوزۀ مطالعاتی نسبتاً مستقلی را به خود اختصاص داده است. مسئله مزبور از ابعاد مختلف قابل بررسی است، برساخته بودن معنای زندگی و یا عینیت قائل شدن برای آن ورای ساخت فردی و اجتماعی، دیدگاه‌های مختلفی را در بین اندیشمندان رقم زده است؛ آیا انسان برای زندگی معنایی فرا می‌افکند یا عالم لبریز از معناست و کافی است انسان زندگی خود را با آن هماهنگ کند تا زندگی معناداری داشته باشد؟ این نوشتار دیدگاه پیتر برگر و علامه محمدتقی جعفری را از این جهت مورد مقایسه قرار می‌دهد. این تحقیق با نوعی روش هرمنوتیک که از جان پلامناتز الهام گرفته انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، علیرغم آنکه پیتر برگر و محمدتقی جعفری قرابت بسیاری در تحلیل معنا در پرسش معنای زندگی دارند و به دین نقشی محوری در معنابخشی زندگی می‌دهند؛ از جهت برساختی و کشفی بودن معنای زندگی دیدگاه متفاوتی دارند. برگر معنای زندگی را برساختی اجتماعی می‌داند و در مقابل جعفری معنا را امری عینی می‌داند که انسان می‌تواند باهماهنگ شدن با هستی، آن را جذب کند. این تفاوت ریشه در اختلاف مبانی انسان‌شناسی، ارزش‌شناسی و روش‌شناسی آن دو دارد

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The meaning of life; A Social Construct or An Objective Matter; Comparative Study of Peter Berger and Mohammad Taqi Jafari’s Opinion

نویسندگان [English]

  • Hossein Hajmohamadi 1
  • Mohammad Esmailzadeh 2

1 Assistant professor, Department of Islamic social sciences, Faculty of Social sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Ph.D. Candidate in cultural sociology, Facuity of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

One of the fundamental issues of human life is the meaning of life. This topic has become a relatively independent area of study in recent decades. The issue can be examined from different perspectives, with the construction of life's meaning or its objectification beyond individual and social constructs being one of the important areas that has generated diverse scholarly views. The key questions are: Does a person construct meaning for life, or is the world inherently meaningful, requiring only that an individual align their life with this meaning to achieve a meaningful existence? This article compares the views of Peter Berger and Mohammad-Taqi Jafari on this subject. The research was conducted using a hermeneutic method inspired by John Plamenatz. The research reveals that while Peter Berger and Mohammad-Taqi Jafari share many similarities in their analysis of life's meaning and acknowledge the central role of religion in providing meaning, they differ in their perspectives on how meaning is established—whether through construction or discovery. Berger views the meaning of life as a social construct, whereas Mohammad-Taqi Jafari considers meaning as an objective reality that humans can comprehend by harmonizing with existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constructivism
  • Meaning of life
  • Mohammad Taqi Jafari
  • Objectivism
  • Peter Berger
قرآن کریم
ارسطو (1364). سیاست. ترجمۀ: حمید عنایت. تهران: چاپخانۀ سپهر
اخگر، محمدعلی، فارسی‌نژاد، رضا (1396). «تفاوت‌های اساسی در رویکرد استاد مطهری و علامه جعفری به مسئلة معنای زندگی». فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی آینۀ معرفت، 17 (4): 94-114.
اکبری، ابراهیم، کرد فیروزجایی، یار علی، و آقایی، اصغر (1400). «نقد و بررسی ماهیت انسان از دیدگاه نیچه با تاکید بر آرای علامه جعفری». دو فصلنامۀ اندیشه‌های فلسفی و کلامی، 1(2)، ص53-81
اله بداشتی، علی، استادی، آسیه (1400). «رابطۀ مبانی انسانشناسی و معنای زندگی از نظر ویل دورانت و علامه محمدتقی جعفری». فصلنامۀ علمی پژوهشی انجمن کلام اسلامی حوزه، 9(34)، ص7-24
برگر، پیتر، لوکمان، توماس (1399). ساخت واقعیت اجتماعی. ترجمۀ: فریبرز مجیدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
برگر، پیتر، لوکمان، توماس (1402). مدرنیته، کثرت گرایی و بحران معنا. ترجمۀ: ابوالفضل مرشدی. تهران: نشر ثالث
برگر، پیتر (1402). سایبان مقدس. ترجمۀ: ابوالفضل مرشدی. تهران: نشر ثالث
برگر، پیتر، برگر، بریجیت و کلنر، هانسفرید (1396). ذهن بی خانمان. ترجمۀ: محمد ساوجی. تهران: نشر نی
جعفری، محمدتقی (1396). معنای زندگی (مجموعه آثار ج1). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری
جعفری، محمدتقی (1392الف). بررسی افکار دیوید هیوم و برتراند راسل (مجموعه آثار ج2). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری
جعفری، محمدتقی (1392ب). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، مشهد: انتشارات آستان مقدس رضوی
جعفری، محمدتقی (1389). شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری
خدری، غلامحسین (1393). «بررسی و تحلیل معناداری زندگی از دیدگاه علامه جعفری مبتنی بر انسانشناسی دینی». حکمت معاصر، 5(4)، ص67-86
عبدالله‌پور سنگچی، فاطمه، رضایی، مهران (1401). «تحلیل ساختارمند معنای زندگی بر محور عشق مبتنی بر آرای علامه جعفری». فصلنامۀ فلسفۀ دین، 20(2)، ص109-132
متز، تدئوس (1396). معنای زندگی. ترجمۀ: ابوالفضل توکلی شاندیز. تهران: ققنوس
متز، تدئوس (1382). «آثار جدید دربارۀ معنای زندگی. ترجمۀ: محسن جوادی». نقد و نظر، 8(1و2)، ص266-313
مهدوی‌نژاد، محمدحسین، گنجارودی، مرتضی (1402). «واکاوی مفهوم ارزش با رویکرد معرفت شناختی در آرای علامه محمدتقی جعفری». دوفصلنامۀ حکمت صدرایی، 12(1)، ص93-106
ولف، سوزان (1382). معنای زندگی. ترجمۀ: محمد علی عبداللهی. نقد و نظر، 8(1و2)، ص28-37
ویگینز، دیوید (1382). «حقیقت، جعل، و معنای زندگی». ترجمۀ: مصطفی ملکیان. نقد و نظر، 8(1و2)، ص38-91
یانگ، جولیان (1399). فلسفۀ قاره‌ای و معنای زندگی. ترجمۀ: بهنام خداپناه. تهران: انتشارات حکمت
 Berger,  L. (1966). "Identity as a Problem in the Sociology of Knowledge". European Journal of Sociology / Archives Européennes de Sociologie / Europäisches Archiv Für Soziologie, 7(1), 105–115.
Berger,  L. (1976). Pyramids of sacrifice: Political ethics and social change. Anchor Press/Doubleday.
Berger,  L. (2004). Invitation to sociology: A humanistic perspective (Nachdr.). Anchor Books.
Berger, , & Pullberg, S. (1965). "Reification and the Sociological Critique of Consciousness". History and Theory, 4(2), 196–211.
Berger, , & Zijderveld, A. (2009). In Praise of Doubt: How to Have Convictions Without Becoming a Fanatic. HarperCollins.
Besecke, K. (2005). "Seeing Invisible Religion: Religion as a Societal Conversation about Transcendent Meaning". Sociological Theory, 23(2), 179–196.
Heelas, , Martin, D., & Woodhead, L. (2013). Peter Berger and the Study of Religion (0 ed.). Routledge.
Hjelm, T. (Ed.). (2018). Peter L. Berger and the Sociology of Religion: 50 Years after The Sacred Canopy. Bloomsbury Academic.
Hunter, J. D. (1986). Making Sense of Modern Times: Peter L. Berger and the Vision of Interpretive Sociology (S. C. Ainley, Ed.). Routledge.
Knoblauch, H. (2019). The Communicative Construction of Reality. Taylor & Francis.
Lessig, L. (1995). The Regulation of Social Meaning. University of Chicago.
Maines, D. R. (2000). "The Social Construction of Meaning". Contemporary Sociology, 29(4), 577–584.
Metz, T., & Seachris, J. W. (2023). What Makes Life Meaningful?: A Debate (1st ed.). Routledge.
Plamenatz, (1963). Man and Society: A Critical Examination of Some Important Social and Political Theories from Machiavelli to Marx. Longmans.
Plamenatz, J. , Philp, M. , & Pelczynski, Z. (2012). Machiavelli, Hobbes, and Rousseau (1st ed.). Oxford University Press.
Wolf, S. (1997). "Happiness and meaning: Two aspects of the good life". Social Philosophy and Policy, 14(1), 207–225.
Wuthnow, R. (1984). Cultural Analysis: The Work of Peter L. Berger, Mary Douglas, Michel Foucault, and Jürgen Habermas. Routledge & Kegan Paul.