نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حسین بستان نجفی

دانشیار جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.

چکیده

تبیین­های علّی در علوم اجتماعی متشکل از سه عنصر اصلی­اند: متغیر مستقل، متغیر وابسته و رابطه میان آنها که در قالب سازوکار علّی بیان می­شود و توضیح سازوکارهای علّی، منوط به شناسایی و تحلیل عوامل میانجی میان متغیر مستقل و متغیر وابسته است. هدف این مقاله، برقراری پیوند میان مضامین قرآنی و ادبیات سازوکاریابی پیرامون یک فرضیه مشخص است. بدین منظور، بر مبنای ارتباط تنگاتنگ میان دو مفهوم گناه و آسیب اجتماعی، گزاره بیانگر تأثیر دنیادوستی بر گناه در کانون توجه قرار گرفته و با جست­وجو در آیات قرآن کریم و با بهرگیری از فنون روش تحلیل محتوای کیفی عرفی کوشش شده است چهارچوب جامعی از عوامل میانجی میان دنیادوستی و گناه، شامل متغیرهای کنشی، انگیزشی و ساختاری تدوین شود، چهارچوب جامعی که می­تواند در تبیین بسیاری از آسیب­های اجتماعی از طریق ربط دادن متغیرهای مستقل و وابسته به کار آید. در این راستا بالغ بر 600 عامل گوناگون کدگذاری شدند که پس از حذف موارد مشابه، میان دو دسته از عوامل میانجی تفکیک شد: عواملی که اثرگذاری آنها به گناه خاصی اختصاص دارد و عواملی که دامنه تأثیرشان شامل گناهان مختلف می­شود. با توجه به گستردگی عوامل دسته اول، از طرح آنها در این بحث صرف‌نظر و تنها بر عوامل دسته دوم تمرکز شد که شامل حدوداً 150 عامل میانجی بودند.

کلیدواژه‌ها

• تبیین اجتماعی
• سازوکار علّی
• علوم‌انسانی اسلامی
• عوامل میانجی
• قرآن و جامعه

موضوعات

• ایده‌های نوین برای بازسازی علوم اجتماعی بر اساس منابع فکر اسلامی

عنوان مقاله [English]

Quran and causal mechanisms in explaining social harms Applied to the Proposition of the Influence of worldliness on sin

نویسنده [English]

• Hossein Bostan

Associate Professor, Department of Sociology, Research Institute of Hawzeh and University, Qom, Iran.

چکیده [English]

Causal explanations in social sciences consist of three main elements: independent variable, dependent variable, and the relationship between them, which is realized in the form of a causal mechanism. The explanation of the causal mechanisms depends on the identification and analysis of mediating factors between the independent variable and the dependent variable, and based on this, the causal mechanisms refer to the processes during which various types of causal influences are formed between the independent variable, mediating factors, and the dependent variable. In this article, by searching the verses of the Holy Quran and using conventional qualitative content analysis techniques, an attempt has been made to formulate a comprehensive framework of mediating factors between worldliness and sin, including action, motivational and structural variable, a framework that can be used to explain many social harms by connecting independent and dependent variables. In this regard, more than 600 different factors were coded in the Holy Quran, which, after removing duplicates, were separated into two categories of mediating factors: factors whose effects are specific to a specific sin, and factors whose scope is inclusive of various sins. Due to the extensiveness of the first category factors, they were avoided in this discussion and only the second class factors were focused on, which included about 150 mediating factors.

کلیدواژه‌ها [English]

• Causal mechanisms
• Islamic humanities
• Mediating factors
• Social explanation
• Quran and society