نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 دکتری تاریخ تشیع دانشگاه اصفهان، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده
قاله حاضر درصدد بررسی «جایگاه عرب‌گرایی در مواجهه تفسیری با قرآن کریم در فکر معاصر اسلامی» با تمرکز بر سه اندیشمند عرب در این زمینه است. روش تحقیق به شیوۀ توصیفی - تحلیلی خواهد بود. رویکرد ادبی به تفسیر قرآن یکی از پرنفوذترین جریان‌های فکری در فکر معاصر عربی به پیش‌گامی اندیشمندانی نظیر محمد عبده، طه حسین، امین الخولی، شکری محمد عیاد، بنت الشاطی و شاگردان آنها نظیر محمد احمد خلف الله، مهدی علّام و نصر حامد ابوزید است. مهم‌ترین ادعای این جریان، آن است که قرآن، عظیم‌ترین اثر ادبی است که زبان عربی را جاودانه ساخته، ازاین‌رو نباید نخستین و مهم‌ترین غرض تفسیر قرآن را فهم، هدایت و رحمت الهی نسبت به بشر تلقی کرد، بلکه قرآن را باید به‌مثابه یک امر فرهنگی (The Cultural) شناخت. این رویکرد، قرآن کریم را از یک کتاب وحیانی که همواره در تمدن اسلامی به‌عنوان راهنمای فعّالی در تحقق ظرفیت‌های الهی انسان شناخته می‌شد، به ابژه‌ای برای مطالعه خصلت‌های فرهنگی تمدنی نظیر تمدن عربی - اسلامی تقلیل داده و چنین می‌نمایاند که مطالعه این کتاب الهی مسئله‌ای ایمانی نیست و هر عرب زبان و یا علاقه‌مند به زبان عربی لازم است به مطالعه ادبی این کتاب بزرگ عربی روی آورد و پس از آن، هر کس برای هر مقصودی که دارد می‌تواند به قرآن مراجعه و مقصود خود را دنبال کند. مسئله اصلی در مقاله آن است که مکانت خصلت‌های فرهنگی «عروبة» (عرب‌گرایی) در مواجهه تفسیری با قرآن کریم را مورد تأمل قرار دهد و با اِعمال ارزیابی انتقادی، پیامدهای چنین رویکردی را بررسی نماید.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Role of Arabism in the Literary Interpretation of the Holy Qur’an: A Critical Study of Amīn al-Khūlī, Naṣr Ḥāmid Abū Zayd, and Mohammed Arkoun
نویسندگان [English]
- Moslem Taheri Kalkoshvandi 1
- Zahrasadat Keshavarz 2
1 Assistant Professor, Faculty of Theology, Farabi College, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 PhD in Shiite History, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]
The present article aims to examine the position of Arabism in the interpretive encounter with the Holy Qur’an in contemporary Islamic thought by focusing on three prominent thinkers in this field. The study adopts a descriptive-analytical method. The literary approach to Qur’anic interpretation represents one of the most influential intellectual movements in contemporary Arab thought. This approach was pioneered by thinkers such as Muhammad Abduh, Taha Hussein, Amin al-Khouli, Shukri Muhammad Ayyad, Bint al-Shati, and later developed by their students, including Muhammad Ahmad Khalafullah, Mahdi Allam, and Nasr Hamed Abu Zayd. The central claim of this movement is that the Qur’an is the greatest literary work that has immortalized the Arabic language. Consequently, the primary purpose of Qur’anic interpretation should not be viewed as the pursuit of understanding, guidance, or divine mercy for humanity. Rather, the Qur’an should be approached as a cultural phenomenon. This perspective reduces the status of the Holy Qur’an from a revealed book—traditionally regarded in Islamic civilization as an active guide for realizing humanity’s divine potential—to a cultural artifact that merely reflects the characteristics of Arab-Islamic civilization. It suggests that the study of this divine book is not a matter of faith, but rather a literary endeavor open to any Arabic speaker or anyone interested in the Arabic language. Accordingly, individuals are free to approach the Qur’an from their own standpoint and pursue their personal intellectual purposes. The main objective of this article is to explore the role of the cultural features of Arabism in the interpretive engagement with the Holy Qur’an and to critically assess the implications of such an approach.
کلیدواژه‌ها [English]
- Amin al-Khouli
- Arabism
- Literary Approach
- Muhammad Arkoun
- Nasr Hamed Abu Zayd
- Qur’anic Interpretation
)