نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی نظام مردم سالاری دینی از دیدگاه امام خمینی می‌پردازد و به دنبال ارائۀ مدل نظری بر اساس فرمایشات و آثار ایشان می‌باشد. در ابتدا، پس از بیان مسئله، پیشینۀ نظری مردم سالاری و رابطۀ آن با دین اسلام از منظر صاحب‌نظران خارجی و داخلی بررسی شده است. سپس روش‌شناسی این پژوهش بر مبنای رویکرد نظریه‌پردازی داده بنیان توضیح داده شده و مراحل آن یعنی سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و گزینشی و در نهایت دست‌یابی به مدل نظری بر اساس مقوله‌های به دست آمده انجام گرفته است. داده‌کاوی این تحقیق با استفاده از نرم‌افزار صحیفۀ امام و بررسی کلیۀ تألیفات ایشان می‌باشد. مقوله‌های اصلی به دست آمده بر اساس تحلیل عبارت­اند از: «رهبری ولایی»، «قانون‌گرایی»، «دولت اسلامی»، «حقوق مردم» و «آزادی‌های مدنی»،«سیاست جهانی» و «مصلحت سنجی». مقولۀ مرکزی نظام سیاسی وظیفه‌گرا و تکلیف‌مدار  می‌باشد.
در پایان، لگوی نظری مردم‌سالاری دینی از منظر امام خمینی(ره) بر اساس مقولات فوق ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring Imam Komeini’s theoretical model of religious democracy

نویسنده [English]

  • ali rabani

دانشگاه اصفهان

چکیده [English]

Democracy is one of the most fundamental concepts in the field of political philosophy and Sociology. Islamic civilization shaped new form of democracy based on Quran verses and manner of governance in Medina’ Al-Nabi and accepted equal rights of political participation for men and women. However, this form of democracy has not been continued in Muslim societies.
In contemporary period, especially after Islamic revolution in Iran, many social or political thinkers focused on religious democracy.
Apart from some scholars who reject religious democracy or disagree with current concepts in the political philosophy and social sciences, some other accept this form of democracy. In this paper, after reviewing these scholars, religious democracy from the Imam Khomeini’s perspective is discussed. Regarding methodology, we applied grounded theory (GTM) to find main concepts and theoretical model advocated by Imam Khomeini.  Reviewing Imam Khomeini,s writings, especially his  Sahife Noor, and using GTM we found the main categories of religious democracy including “Velaee leadership”, “legalism”, Islamic government”, “civil freedoms”, “global politic”, “public rights”, and “distinguishing expediency”. The central category is a “task-oriented” and “obligated” political system”. Finally, based on the above mentioned categories, Imam Khomeini’s theoretical model of religious democracy is presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious democracy
  • Imam Khomeini
  • Grounded theory
  • theoretical model
  • political system
-          قرآن کریم
-          نهج البلاغه
-          آیت الله خامنه‌ای در دیدار با شورای عمومی دفتر تحکیم وحدت ،13/10/1379 در : www.khamenei.ir
-          ادارۀ کل پژوهش سیما (1388)، مردم‌سالاری دینی؛ مستندات مردم‌سالاری دینی از دیدگاه مقام معظم رهبری، تهران: سروش، صص:253-149
-          استراس، آنسلم و جولیت ،کوربین (1385)، اصول روش تحقیق کیفی، نظریۀ مبنایی: رویه‌ها و روشها، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-          افروغ؛ عماد (1379)،"رابطۀ دین و دموکراسی"، روزنامۀ قدس.
-          ایمان، محمد تقی، (1388)، مبانی پارادیمی روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-          پورفرد، مسعود (1384)، مردم‌سالاری دینی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
-          تقوی، سید محمد ناصر (1378)، حکومت و مصلحت، تهران: امیرکبیر.
-          خمینی، روح الله (1361)، صحیفۀ نور، جلد اول، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
-          خمینی، روح الله (1365)، صحیفۀ نور، جلد نوزدهم، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
-          خمینی، روح الله (1369)، صحیفه نور، جلد بیستم، تهران: سروش.
-          خمینی،زروح الله، حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی، بی تا، بی جا.
-          خمینی، روح الله (1365)، شئون و اختیارات ولی فقیه، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
-          خمینی، روح الله (1379)، البیع، جلد دوم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-          ذو علم، علی (1385)، تجربه کارآمدی حکومت ولایی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
-          فراستخواه ، مقصود (1395)، روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر « نظریۀ بر پایه» (گراندد تئوری، GTM)، تهران: آگاه.
-          فلیک، آوه (1382)، روش تحقیق کیفی، ترجمۀ  هادی جلیلی، تهران: نی.
-          لاریجانی، محمد جواد (1373)، حکومت، مباحثی در مشروعیت و کارآمدی، تهران: سروش.
-          لاریجانی، محمد جواد (1374)، کاوشهای نظری در سیاست خارجی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-          لاریجانی، محمد جواد (1379)، «جریان­شناسی اصلاحات»، کتاب نقد، ش 16: 142-138
-          لک زایی، نجف (1384)، سیر تطور تفکر سیاسی امام خمینی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ  و اندیشه اسلامی.
-          لک زایی، نجف (1387)، درآمدی بر مستندات قرآنی فلسفۀ سیاسی امام خمینی، تهران: بوستان کتاب.
-     مزینانی، محمد صادق (1383)، حکومت و مشروعیت در قرائت شهید مطهری در جمعی از نویسندگان مجله حوزه، طلایه‌دار صبح: برگی از اندیشه‌های زلال شهید مطهری در کارنامۀ مجلۀ حوزه، قم: بوستان کتاب،  549-585
-          CD صحیفه امام خمینی نسخۀ 3،21 جلد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
-          Algar, Hamid (2008), ECHO, 214, Retrieved from http://www.itf.org.ir/Mag PdfFiles/echo214.pd in November 22.
-          Charmaz, Cathy ( 2014), Constructing Grounded theory 2nd Edition, London: sage.
-          Corbin,Juliet & Anselm Strauss (2008), Basic of Qualitative Research :techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, London: sage.
-          Gribich, Cavel  (2007), Qualitative Data analysis: anIntrodushion, London: sage.
-          Huntington, Samuel (1996), The West Unique, Not Universal, Foreign Affairs, 75(6):    28- 46.
-          Kramer, Gurdun (1993), Islamist Notions of Democracy, Middle East Report, 183: 2-8.
-          Lewis, Bernard (1993), Islam and Liberal Democracy, The Atlantic Monthly, 271 (2): 89-99.
-          Lipset, Martin (1993), The Social Requisites of Democracy Revisited, American Sociological Review, 59 (1): 1-22.
-          Said, Edward (1994),Orientalism, New York: Vintage
-          Takeyh, Ray (2001), Faith-Based Initiatives: Can Islam bring democracy to the Middle East? Foreign Policy: 67-70
-          Said,E. W. (1997), Covering Islam: How the media and the experts determine how we see the rest of the world, New York: Pantheon.
-          Urquhart, Cathy (2013), Grounded Theory for Qualitative Research: A practical Guide, U.K: Sage publications